Με βαθιά αγάπη για τον τόπο του και μελέτη της ιστορικής του διαδρομής, ο Ναξιώτης συγγραφέας Γιώργος Καστελλάνος έκανε ένα ιδιαίτερα υποσχόμενο ντεμπούτο στη λογοτεχνία με το μυθιστόρημα «Το Μυστικό του Αρχιπελάγους – Κάποτε στο Δουκάτο της Νάξου».
Ήδη από τις πρώτες του παρουσιάσεις, το βιβλίο έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές, τόσο για την ιστορική του ακρίβεια όσο και για τη λογοτεχνική του ωριμότητα.
Ο Καστελλάνος επιλέγει να αφηγηθεί μια ιστορία που ξεδιπλώνεται στον χώρο και στον χρόνο, με πυρήνα το νησί της Νάξου, αλλά με πανανθρώπινα ερωτήματα και παλλόμενο ηθικό υπόβαθρο. Η πρώτη του συγγραφική απόπειρα αποδεικνύει πως έχουμε μπροστά μας μια φωνή με ταυτότητα, βάθος και προοπτική.
Ακολουθεί αναλυτική κριτική του έργου από το https://theatromusicbooks.blogspot.com
“Με φόντο το Ενετικό Δουκάτο της Νάξου του 15ου αιώνα, ο Γιώργος Καστελλάνος υφαίνει ένα αφήγημα που διατρέχει έξι αιώνες, χτίζοντας μια ιστορία όπου το παρελθόν διαπλέκεται με το παρόν, όχι ως σκηνικό, αλλά ως ζωντανή, δρώσα συνείδηση. Το «Μυστικό του Αρχιπελάγους» είναι ένα πολυεπίπεδο ιστορικό μυθιστόρημα που δεν περιορίζεται στη δράση ή την ανατροπή, αλλά θέτει βαθύτερα ερωτήματα γύρω από τη δικαιοσύνη, τη μνήμη και την ηθική τάξη των πραγμάτων.
Η κεντρική φιγούρα, ο Φίλιππος Κονδύλης, αναλαμβάνει τον ρόλο του συνδετικού κρίκου ανάμεσα σε εποχές. Το ταξίδι του προς την αποκάλυψη ενός ξεχασμένου μυστικού είναι εξωτερική περιπέτεια και μια ενδοσκόπηση πάνω στον τρόπο που γράφεται και μεταγράφεται η Ιστορία, πάνω στο αν το δίκιο τελικά θριαμβεύει ή αν σκεπάζεται από τη σκόνη των αιώνων.
Ο συγγραφέας μελετά και μεταχειρίζεται με προσοχή το ιστορικό υλικό. Με αφηγηματική ισορροπία, αποφεύγει την εξιδανίκευση του παρελθόντος και επιλέγει έναν ρεαλιστικό και ταυτόχρονα ηθικά φορτισμένο τόνο. Ξεχωρίζει η λεπτή διαχείριση του στοιχείου της Θείας Δίκης, που λειτουργεί ως ένα νήμα ηθικής ερμηνείας της ιστορίας, πέρα από θεσμικές ή χρονικές αυθεντίες. Το παρελθόν δεν καταγράφεται, αλλά δικάζεται και στοχάζεται, μετατρέποντας το βιβλίο σε ένα είδος ηθικού στοχασμού πάνω στις εκκρεμότητες του χρόνου.
Το βιβλίο διακρίνεται για την ιστορική εμβάθυνση, τη στοχαστική του πνοή και τον καθηλωτικό ρυθμό της αφήγησης. Οι διάλογοι είναι καλοδουλεμένοι, το ύφος μεστό χωρίς να γίνεται βαρύ, και οι ιστορικές αναφορές, παρά τον όγκο τους, εντάσσονται ομαλά στην αφήγηση, χωρίς να κουράζουν. Το στοιχείο του μυστηρίου είναι διακριτικά παρόν, χωρίς ευκολίες ή επιτηδευμένες ανατροπές.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η σχέση του ήρωα με την Ιστορία ως ζώσα δύναμη: ο Κονδύλης δεν είναι απλός ερευνητής ή περιηγητής, αλλά αναμετράται με τα ηθικά και υπαρξιακά ερωτήματα που ανακύπτουν όταν το παρελθόν διεκδικεί εξιλέωση.
Σε ορισμένα σημεία, η αφηγηματική οικονομία θα μπορούσε να είναι αυστηρότερη. Ορισμένες επαναλήψεις θεματικών ερωτημάτων (γύρω από τη δικαιοσύνη και την Ιστορία) λειτουργούν μεν υπαρξιακά, αλλά ίσως κουράσουν τον αναγνώστη που αναζητά καθαρότερη πλοκή. Επίσης, κάποια δευτερεύοντα πρόσωπα εμφανίζονται χωρίς επαρκή ανάπτυξη, λειτουργώντας κυρίως ως φορείς ιστορικών πληροφοριών και λιγότερο ως λογοτεχνικές προσωπικότητες με βάθος.
Το «Μυστικό του Αρχιπελάγους» είναι μια απόπειρα αποκατάστασης της αδικίας του χρόνου. Ο Καστελλάνος μας παραδίδει ένα μυθιστόρημα που ισορροπεί ανάμεσα στην ιστορική εγκυρότητα και τον λογοτεχνικό στοχασμό. Αναμετράται με ερωτήματα που παραμένουν επίκαιρα: Ποιος γράφει την Ιστορία; Ποιος αποδίδει δικαιοσύνη όταν το δίκιο έχει θαφτεί επί αιώνες;
Το έργο απευθύνεται όχι μόνο σε λάτρεις της ιστορικής λογοτεχνίας, αλλά και σε εκείνους που αναζητούν στα βιβλία κάτι περισσότερο από γεγονότα, μια αλήθεια που διαρκεί.”
