Τρίτη, 15 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΝάξος & Μικρές ΚυκλάδεςΝάξος: Τσαμπούνα, αναβιώνει η αρχαϊκή «εξαδέλφη» της γκάιντας (video)

Νάξος: Τσαμπούνα, αναβιώνει η αρχαϊκή «εξαδέλφη» της γκάιντας (video)

|

“Οταν στην Αθήνα του μεσοπολέμου οι αστοί έχουν καλεσμένους στο σπίτι τους, θα παίξουν στον φωνόγραφο κάτι εκλεπτυσμένο, κλασική μουσική ή ένα δημοφιλές τραγούδι, όχι πάντως δημοτική μουσική”.

Είναι σούρουπο και βρισκόμαστε στη Νάξο, στο κτήμα Κάμπονες, έναν ελαιώνα ηλικίας 600 έως 2.500 ετών, όπου για δεύτερη χρονιά πραγματοποιείται το φεστιβάλ «Μια βραδιά κάτω από την ελιά». Από ένα γραμμόφωνο 125 ετών ακούμε την πρώτη ηχογράφηση τσαμπούνας.

Εδώ ο Κρίστοφερ Κινγκ, ο Αμερικανός μουσικολόγος που έμελλε να εξελιχθεί σε ειδήμονα της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, πρόκειται να μας μυήσει στα μυστικά της άγνωστης για εμάς «τσαμπούνας», ενός παραδοσιακού οργάνου που έχει μακρά παρουσία στο νησί· στο πλάι του ο μουσικοσυνθέτης Γιάννης Πανταζής μας μιλάει για την προσωπική σχέση του με το διονυσιακό όργανο.

«Πριν από 17 χρόνια ήρθα στο νησί σας για να ανακαλύψω την τσαμπούνα, τον ήχο της οποίας είχα ακούσει τυχαία», διηγείται ο κ. Πανταζής, «δεν ήξερα καν πώς έμοιαζε». Η περιήγηση του κ. Πανταζή στη νησιωτική Ελλάδα ξεκινάει από τη Νάξο και καταλήγει στη Σαντορίνη, όπου ζει σήμερα και μεταξύ άλλων έχει δημιουργήσει έκθεση και εργαστήριο τσαμπούνας. Εχουν καταγραφεί διαφορετικά είδη τσαμπούνας. «Εχω παρατηρήσει διαφορές και στον τρόπο που παίζεται η τσαμπούνα όχι μόνο από νησί σε νησί αλλά και από χωριό σε χωριό». 

Γι’ αυτό το αρχαϊκό όργανο –σύμφωνα με τον κ. Πανταζή, ήδη ο Αριστοφάνης το περιγράφει στους Αχαρνείς– αντλούμε πολλές πληροφορίες από παλαιότερες ηχογραφήσεις. «Το 1890, όταν ξεκινούν οι ηχογραφήσεις, ο κόσμος δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτός είναι ένας τρόπος για να διασωθεί η μουσική παράδοση», επισημαίνει ο κ. Κινγκ. Ενας φωνόγραφος έχει μεγάλο κόστος και ως εκ τούτου αποτελεί σύμβολο κοινωνικού στάτους, συνεπώς οι ηχογραφήσεις ικανοποιούν τα μουσικά γούστα μιας συγκεκριμένης τάξης. Ξεκινά, όμως, η μετανάστευση των Ελλήνων στις ΗΠΑ. Εκεί οι προτεραιότητες των Ελλήνων μεταναστών, εκ των οποίων πολλοί είναι οι ίδιοι οργανοπαίκτες, είναι διαφορετικές. Ο μουσικολόγος θεωρεί την τσαμπούνα «εξαδέλφη» της γκάιντας καθώς αποτελούνται και οι δύο από ασκό και αυλούς, «απλώς διαφοροποιούνται γιατί η γκάιντα βλέπει τα βουνά και η τσαμπούνα θάλασσα».

Η τσαμπούνα δεν αποτελεί, ωστόσο, μουσειακό είδος, για το οποίο με ευλάβεια συζητούν οι ιστορικοί. Η θεωρητική προσέγγιση κάτω από τις ελιές γρήγορα μετατρέπεται σε γλέντι. Οι τσαμπουνιέρηδες –όλοι νεαρής ηλικίας– παίρνουν το βήμα παρασύροντας το κοινό σε έναν κυκλωτικό χορό, που θα ολοκληρωθεί όταν πλέον το σκοτάδι πέφτει.

Στο κτήμα Κάμπονες, όπου λειτουργούσε ελαιοτριβείο ήδη από το 1570, δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα. «Ηθελα πάντοτε να αναδείξω τον ελαιώνα που ο παππούς μου απέκτησε από Ενετούς το 1901, συγκεκριμένα από απογόνους του 5ου Δούκα της Νάξου Μισέλ Σανούδου», εξηγεί στην «Καθημερινή» η κ. Μαρία Πολυκρέτη, φιλόλογος και γέννημα θρέμμα της Νάξου, έμπνευση της οποίας είναι το φεστιβάλ.

«Γροικώ, Θωρώ, Ανοιώθω» ήταν ο τίτλος της φετινής εκδήλωσης, τρία ρήματα από την ακόμη ζωντανή ντοπιολαλιά της Απειράνθου, που σημαίνουν ακούω, βλέπω και αισθάνομαι.

Κείμενο: Ιωάννα Φωτιάδη – Καθημερινή (έντυπη έκδοση)


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Φολέγανδρος: Ανθρώπινες ιστορίες και αυθεντική ομορφιά στην εκπομπή “Όπου Υπάρχει Ελλάδα” (video)

Η Ευλαμπία Ρέβη και ο Γιώργος Κουρδής συνεχίζουν το ταξίδι τους στη Φολέγανδρο, σήμερα Τρίτη 15 Ιουλίου στις 14:45 στον ΣΚΑΪ, μέσα από μοναδικά πορτρέτα κατοίκων, παραδόσεων και φυσικής γοητείας.

Δωδεκάνησα: Ξεκινά το μεγάλο έργο ανακύκλωσης σε Κω και Κάλυμνο μέσω ΣΔΙΤ

Η 23η Σεπτεμβρίου σηματοδοτεί την πρώτη φάση του διαγωνισμού για την υλοποίηση δύο υπερσύγχρονων μονάδων ανακύκλωσης και ανάκτησης αποβλήτων – Πρωτοβουλία-ορόσημο για το περιβάλλον στα Δωδεκάνησα

HELLENiQ ENERGY: Μείωση τιμών καυσίμων σε 12 ακριτικά νησιά, ανάμεσά τους, Αμοργός, Σέριφος και Σίκινος

Με κοινωνική ευαισθησία και χωρίς τυμπανοκρουσίες, η HELLENiQ ENERGY μέσω της ΕΚΟ μειώνει το κόστος των καυσίμων σε δυσπρόσιτα νησιά, ενισχύοντας τους κατοίκους και τον τουρισμό.

Υποβολή ενδιαφέροντος έως 31 Ιουλίου για σεμινάρια τεχνικού ασφαλείας στις Κυκλάδες

Σεμινάρια με φυσική παρουσία για εργοδότες που επιθυμούν να ασκούν οι ίδιοι τα καθήκοντα Τεχνικού Ασφαλείας – Διεξαγωγή σε Μήλο, Σύρο, Πάρο, Σίφνο και άλλα νησιά ανάλογα με τη συμμετοχή

Συγχαρητήρια Γιάννη Κρητικού στον νέο Γενικό Γραμματέα Παιδείας, Γιάννη Παπαδομαρκάκη

Μια θερμή δήλωση στήριξης και υπερηφάνειας για έναν άξιο εκπαιδευτικό με πολύχρονη προσφορά στα Δωδεκάνησα και το Νότιο Αιγαίο

Λορέττα Γαΐτη: «Το Μουσείο Γαΐτη-Σίμωση είναι ο φόρος τιμής μου στους γονείς μου και στην Ίο που αγάπησαν»

Η αρχιτέκτονας Λορέττα Γαΐτη αφηγείται πώς η προσωπική της πρωτοβουλία και η βαθιά οικογενειακή σύνδεση με την Ίο οδήγησαν στη δημιουργία ενός μουσείου που κρατά ζωντανή την κληρονομιά δύο σπουδαίων δημιουργών.

Καρνάγια: Τα ξύλινα ναυπηγεία που σβήνουν, μαζί τους μια Ελλάδα που χάνεται

Από τα 300 καρνάγια που λειτουργούσαν κάποτε στη χώρα, λιγότερα από 70 επιβιώνουν σήμερα – Μια συγκινητική προσπάθεια να σωθεί η τέχνη που ταυτίστηκε με τη θάλασσα και την ελευθερία.

Νάξος – Κεραμωτή: Σήμερα το τελευταίο αντίο στην Σοφία Φυρογένη

Η Κεραμωτή Νάξου αποχαιρετά μια αγαπημένη μορφή της τοπικής κοινωνίας – Αντί στεφάνου, δωρεά στον Ιερό Ναό από τον Σύλλογο Κεραμωτής

Λειψοί: Το πλωτό ασθενοφόρο που σώζει ζωές στα Δωδεκάνησα

Μέσα σε μόλις 35 ημέρες, το πλωτό ασθενοφόρο των Λειψών έκανε 7 επιτυχείς διακομιδές μειώνοντας τον χρόνο αναμονής από 6 σε 2 ώρες – Το όραμα έγινε πράξη.

Νάξος: Ερχεται το Open Τουρνουά Ανδρών – Γυναικών από το Naxos Tennis Club (αφίσα)

Το καλοκαιρινό ραντεβού των φίλων του τένις στη Νάξο επιστρέφει με ανοικτό τουρνουά και πλούσια συμμετοχή από 1 έως 10 Αυγούστου στις εγκαταστάσεις του Naxos Tennis Club.

Νάξος – Κατερίνα Καινούργιου: Ρομαντικό ηλιοβασίλεμα και η ξακουστή πατάτα στο τραπέζι της

Η παρουσιάστρια περνά τις διακοπές της στο νησί των Κυκλάδων με τον Παναγιώτη Κουτσουμπή, απολαμβάνοντας τα τοπικά εδέσματα, τη γαλήνη του τοπίου και τις συγκινήσεις μετά το φινάλε της σεζόν.

Απίστευτο: Πήδηξε από τον καταπέλτη του “Champion Jet 3” στην Πάρο

ναστάτωση στο λιμάνι της Παροικιάς όταν 24χρονος ημεδαπός πήδηξε από τον καταπέλτη πλοίου κατά τον απόπλου – Παρενέβη το Λιμενικό, χωρίς να υπάρξει τραυματισμός

Αποκαλύφθηκε σκάνδαλο 40 εκατ. ευρώ στο μεταφορικό ισοδύναμο, έγκαιρη παρέμβαση Παππά έσωσε το Δημόσιο

Χάρη σε διοικητικούς ελέγχους και αποφασιστικές κινήσεις, απετράπη καταβολή δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ σε ύποπτες αιτήσεις επιχειρήσεων – Η συντριπτική πλειονότητα από την Κρήτη

Σέριφος: 87χρονη ανασύρθηκε χωρίς τις αισθήσεις της από την παραλία Συκαμιά

Η άτυχη γυναίκα διακομίστηκε στο Πολυδύναμο Ιατρείο του νησιού, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός της – Προανάκριση από το Λιμεναρχείο

Εκρηκτική αύξηση επιβατών στο λιμάνι Νάξου τον Ιούνιο (πίνακας)

Οι αριθμοί αυξάνονται, οι υποδομές όμως όχι. Η Νάξος «ασφυκτιά» και χρειάζεται λύση τώρα.

Νάξος: Πέντε «κρυμμένες» παραλίες για ήσυχες (!!!) αποδράσεις

Από τον εξωτικό Πάνορμο μέχρι τη μυστική Χαβάη, ανακαλύψτε πέντε μοναδικές ακτές της Νάξου που προσφέρουν αυθεντική νησιωτική εμπειρία, μακριά από την πολυκοσμία.

Νάξος – Σύλλογος Αποφοίτων Γυμνασίου: Αντίο στον Στέλιο Ζαφειρόπουλο, ένα δάσκαλο με ψυχή και φως

Ο Σύλλογος Αποφοίτων Γυμνασίου Νάξου αποχαιρετά με συγκίνηση τον αγαπημένο εκπαιδευτικό και επιστήμονα, που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη μαθητική και τοπική κοινότητα.

Στασιμότητα στην επιβατική και οχηματική κίνηση στο λιμάνι Νάξου το πρώτο εξάμηνο του 2025

Οριακή πτώση στους επισκέπτες και τα οχήματα φέτος, με έντονη πτώση τον χειμώνα αλλά θετικά σημάδια από την άνοιξη και μετά (πίνακας)

Νάξος – Ορφέας Παπαδόπουλος: Από την υποκριτική στο τατουάζ και… στην Παναγία των Παρισίων (video)

Ο γνωστός ηθοποιός και tattoo artist μιλά αποκλειστικά στο Naxospress για την τέχνη, τη ζωή του στη Νάξο, τα παράξενα τατουάζ και τη νέα του θεατρική πρόκληση

Γιώργος Πρίντεζης στην Ηρακλειά: Ο θρύλος του μπάσκετ δείπνησε στο εμβληματικό “Αράκλεια”

Μετά το AegeanBall Festival, ο Πρίντεζης χαλάρωσε στις Μικρές Κυκλάδες, απολαμβάνοντας τις γεύσεις του Γιάννη Γαβαλά σε ένα από τα κορυφαία εστιατόρια του Αιγαίου.