Η πρώτη εντύπωση που δημιουργείται σε έναν επισκέπτη της Νάξου είναι ότι τα περισσότερα από τα μνημεία είναι …μισοτελειωμένα. Από την Πορτάρα έως τους Κούρους και τα έργα για την προστασία του εναέριου στην Κόρωνο… Είναι όμως έτσι;
Αυτό που σίγουρα έχει μείνει στη μέση είναι το “Μνημείο των Χαμένων Ψυχών” στην Κόρωνο. Ενα σημείο αναφοράς για μία μαύρη σελίδα της Νάξου. Αναφερόμαστε στην κατοχή από τους Γερμανούς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου δεκάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – κυρίως στη Κόρωνο – από τη πείνα..
Μήπως ήρθε η ώρα να το ολοκληρώσουμε; Αφορμή για τη σκέψη αυτή αποτέλεσε άρθρο στην σελίδα oreinosaxotis.blogspot.com του 2016 (!!!) Συνοδεύεται από φωτογραφίες μνημοσύνου – ομιλίας πάνω στο θέμα των χαμένων ψυχών της Κορώνου (και Σκαδού), φέρει δε υπογραφή του Γιώργου Μανωλά…
Και μην ξεχνάμε ότι σαν σήμερα απελευθερώθηκε η Νάξος από τους Γερμανούς καθότι ολοκληρώνεται η τριήμερη μάχη που ελαβε χώρα στο νησί μας… Ισως να είναι ιδανική στιγμή για να ανοίξει αυτό το κεφάλαιο.
Ας δούμε τι αναφέρει το σχετικό άρθρο
“Η πιο δραματική στιγμή της ιστορίας της Κορώνου αλλά και ο καθοριστικότερος παράγοντας της ζωής και της εξιστόρησης της για τους Κορωνιδιάτες εδώ και 63 χρόνια είναι οι μαύρες μέρες της ιταλογερμανικής κατοχής . Την περίοδο αυτή και κυρίως από τον χειμώνα του 1942 μέχρι και το 1944 χάθηκαν πλέον των 415 ψυχών και κυρίως παιδιά . Είναι τόσο έντονη η ανάμνηση και η πληγή για τους Κορωνιδιάτες (το ίδιο συνέβη και στο Σκαδό δίπλα ) που απέφευγαν ακόμα και τη μνημόνευση αυτών των χαμένων ψυχών . Ενδεικτικό της ιστορίας είναι πως το μνημόσυνο που πραγματοποιήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2016 ήταν το τρίτο στην πορεία των 63 αυτών χρόνων, οι περισσότεροι συγγενείς αποφεύγουν να πουν ακόμα και τα ονόματα των ανθρώπων τους .
Στο μνημόσυνο αυτό, το οποίο διοργάνωσε η εκκλησιαστική επιτροπή της Κορώνου με επικεφαλής τον αρχιμανδρίτη Νικόδημο Βελαλόπουλο και την βοήθεια των γυναικών του χωριού και του προέδρου της κοινότητας Νίκου Ιακ. Χουζούρη, μίλησαν αρχικά η φιλόλογος Πόπη Εμ. Κουφοπούλου αναφερόμενη στην ιστορική αναδρομή του Β Παγκοσμίου Πολέμου και κατόπιν ο πάτερ Νικόδημος αναφερόμενος στον τορπιλισμό της Έλλης στην Τήνο όπου είναι και ο τόπος καταγωγής του. Κύριος ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Μανώλης Δ. Μανωλάς (σ.σ. έφυγε από τη ζωή το 2021 σε ηλικία 74 ετών) πρώην πρόεδρος της κοινότητας Κορώνου. Παρευρέθηκαν ο βουλευτής Κυκλάδων Νίκος Μανιός, ο δήμαρχος Νάξου Μανώλης Μαργαρίτης και μέλη του δημοτικού συμβουλίου καθώς και πρόεδροι άλλων κοινοτήτων και αρκετός κόσμος .
Σαν κύριος ομιλητής αλλά και σαν ερευνητής ο Μανώλης Δ. Μανωλάς, εστίασε την ομιλία του στις αναφορές σε περιστατικά αυτών των χαμένων ανθρώπων, στα αίτια που τους οδήγησαν στο χαμό, στην ντροπή που αποτελεί για την Νάξο ο χαμός τόσου πλήθους ανθρώπων σε Κόρωνο και Σκαδό (και στα δύο χωριά μαζί οι νεκροί ξεπέρασαν τους 550 μέσα σε 2 μόλις χρόνια) και κατέληξε στην οφειλόμενη από όλους μας τιμή που τους αρμόζει για την αποπεράτωση του Μνημείου τους .
Το μνημείο των Χαμένων Ψυχών της ιταλογερμανικής κατοχής στην Κόρωνο της Νάξου ξεκίνησε να φτιάχνεται στην στροφή πριν τον Άγιο Νεκτάριο (φωτογραφία) με πρωτοβουλία και ενέργειες του Μανώλη Δ. Μανωλά , που εκείνη τη περίοδο ήταν αντιδήμαρχος στο Δήμο Δρυμαλίας . Τόσο τα σχέδια του περιβάλλοντα χώρου του μνημείου (κυρίως της βάσης που όπως φαίνεται στις φωτογραφίες είναι ολοκληρωμένη ) αλλά και του μνημείου σαν κατασκευή είναι από τον Ρώσο καλλιτέχνη ΙΒΑΝΩΦ, ο οποίος είναι ο μόνος μαθητής της Σχολής Καλών Τεχνών της Μόσχας που σώθηκε από τον πόλεμο του 1940-44 και αφιέρωσε τη ζωή του να φτιάχνει μνημεία αντιπολεμικά. Έμαθε για την Κόρωνο και ήρθε στην Νάξο όπου και έμεινε μία εβδομάδα. Μαζί με τον Μανώλη Μανωλά επέλεξαν τη θέση και επίσης κατασκεύασε τρεις μακέτες με πηλό και πλαστελίνη για το μνημείο. Στη βάση θα μπει το βάζο με ξερά λουλούδια τουμπαρισμένο, συμβολικά βίαιη διακοπή της ζωής , πίσω στον τοίχο 4 μπρούτζινοι άγγελοι, πένθιμοι και κάτω σε πλάκες τα ονόματα. Στις 2 θυρίδες 2 αφιερωματικές γλάστρες.
Όσο στενάχωρη και να είναι μια τέτοια αναφορά, όσο δραματική και να γίνεται μια τέτοια ανάμνηση οφείλουμε σε αυτές τις ψυχές να τις τιμήσουμε, είναι το ίδιο ηρωικές με τους ανθρώπους μας που χάθηκαν στα πεδία των μαχών.
