Νάξος: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων βάζει “όρια” στην Πορτάρα, τέλος στην ανεξέλεγκτη πρόσβαση

Η Πορτάρα είναι το πιο εμβληματικό μνημείο της Νάξου, η πύλη του ημιτελούς ναού του Απόλλωνα από τον 6ο αιώνα π.Χ. Και όμως, παρά την ιστορική της βαρύτητα, το μνημείο βρίσκεται εδώ και χρόνια στο έλεος της ασέβειας και της τουριστικής υπερκατανάλωσης.

Φωτογραφίες με επισκέπτες να ανεβαίνουν πάνω στα μάρμαρα, να στήνουν τραπέζια για …  φαγητό, να σηκώνουν κομμάτια πέτρας ως τρόπαια, να ποζάρουν ημίγυμνοι  — αποτελούν συχνά φαινόμενα στον “Ιερό Βράχο” της Πορτάρας. Μην ξεχνάμε επίσης, ότι στο πρόσφατο παρελθόν είχαμε δει “επισκέπτες” να παίρνουν μαζί τους μικρά κομμάτια ως .. αναμνηστικά, φωτογραφήσεις με .. δίκυκλα, άλογα ή ακόμη και πανιά σερφ ενώ υπάρχουν και καταγγελίες για .. προσωπικές στιγμές ζευγαριών.

Απέναντι σε αυτή την εκτεταμένη απαξίωση, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων φαίνεται πως αλλάζει στάση. Και αυτό είναι το ουσιαστικό νέο: όχι τι θα έπρεπε να γίνει, αλλά τι ήδη έχει αποφασιστεί να γίνει. Κερασάκι στην τούρτα; Από τα ξημερώματα της 29ης Ιουλίου κυκλοφορεί στο διαδίκτυο η φωτογραφία ενός ημίγυμνου άνδρα ο οποίος σηκώνει ένα μάρμαρο με τα δύο του χέρια σε στάση ανάτασης. Την ίδια ώρα μια γυναίκα τον φωτογραφίζει με φόντο τη Πορτάρα και το ηλιοβασίλεμα της Νάξου.

“Ελεύθερη πρόσβαση με σεβασμό” – αλλά πού είναι ο σεβασμός;

Η μέχρι πρότινος φιλοσοφία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στηριζόταν σε μια αρχαιολογικά προοδευτική προσέγγιση: οι πολίτες και επισκέπτες πρέπει να έχουν απευθείας και ελεύθερη επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά, υπό τον όρο του σεβασμού και της αυτορρύθμισης.

Όμως, η πραγματικότητα έχει διαψεύσει αυτό το μοντέλο. Όπως παραδέχονται στελέχη της Εφορείας μιλώντας στο NaxosPress, η προσδοκία του αυτονόητου σεβασμού έχει αποτύχει.

Η συγκέντρωση πλήθους τουριστών ειδικά κατά τις ώρες του ηλιοβασιλέματος, σε συνδυασμό με την απουσία ουσιαστικής φύλαξης, έχει μετατρέψει τον αρχαιολογικό χώρο σε σκηνικό κατάχρησης και εκμετάλλευσης.

Πλέον, το ίδιο το μνημείο απειλείται — όχι από τη φθορά του χρόνου, αλλά από τη διαρκή επιβάρυνση και τη συνειδητή ή ασυνείδητη ασέβεια των επισκεπτών.

Η αλλαγή πλεύσης: Οδεύουμε προς περίφραξη

Η περίφραξη του “Ιερού Βράχου” φαίνεται πως είναι η πρώτη κίνηση που η Εφορεία αποφασίζει να υλοποιήσει. Και μάλιστα όχι ως τιμωρητική απόφαση, αλλά ως έσχατο μέτρο προστασίας ενός μνημείου που έχει πλέον καταστεί σύμβολο “ελεύθερης ασυδοσίας”.

Δεν πρόκειται για μια εύκολη ή πρόχειρη απόφαση. Η ίδια η Εφορεία ήθελε να αποφύγει μια τέτοια παρέμβαση, γιατί επί χρόνια λειτουργούσε με γνώμονα τη συμβίωση κοινού και μνημείων. Όμως η διαρκής κατάχρηση, όπως η πρόσφατη φωτογραφία με άνδρα να σηκώνει μάρμαρο με φόντο την Πορτάρα, δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού.

Η περίφραξη, επομένως, έρχεται ως αναγκαστική απόφαση, μετά από διαπιστωμένες καταγγελίες, φωτογραφικό υλικό και δημόσια κατακραυγή.

Στο τραπέζι και άλλα μέτρα – προς ώρας όχι εισιτήριο

Εκτός από την περίφραξη, η Εφορεία εξετάζει πρόσθετα μέτρα προστασίας, τα οποία όμως δεν είναι ακόμα αποφασισμένα.

Για την ώρα, δεν τίθεται επίσημα θέμα επιβολής εισιτηρίου, καθώς αυτό είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και θα πρέπει να συζητηθεί σε συνεργασία και με τον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.

Ωστόσο, όπως παραδέχονται αρμόδιοι κύκλοι, αν συνεχιστούν οι ίδιες εικόνες και η περίφραξη δεν λειτουργήσει αποτρεπτικά, δεν αποκλείονται πιο ριζοσπαστικές λύσεις στο μέλλον.

Δεν είναι απλώς “τουριστικό φαινόμενο” – είναι πολιτισμική κρίση

Η απόφαση της Εφορείας δεν αφορά μόνο την Πορτάρα. Είναι αντανάκλαση ενός γενικότερου προβληματισμού για το πώς διαχειριζόμαστε την πολιτιστική μας κληρονομιά σε περιβάλλον υπερτουρισμού. Το μοντέλο “όλα ανοιχτά για όλους” χωρίς όρια και φύλαξη, φαίνεται πως καταρρέει.

Κλείνοντας: Όταν η ανοχή εξαντλείται, η ευθύνη παίρνει τη θέση της

Η Πορτάρα της Νάξου δεν είναι σκηνικό. Είναι το αποτύπωμα αιώνων ιστορίας και ταυτότητας. Αν δεν μπορούμε να τη σεβαστούμε ως κοινωνία, τότε θα τη σεβαστεί το κράτος με μέτρα που ο επισκέπτης θα βρει μπροστά του.

Η ελευθερία πρόσβασης με όρους σεβασμού ήταν το όραμα. Η περίφραξη, δυστυχώς, είναι η αναγκαιότητα.

#Πορτάρα #Νάξος #Αρχαιολογία #ΕφορείαΑρχαιοτήτων #Πολιτισμός #ΠερίφραξηΠορτάρας #ΣεβασμόςΣταΜνημεία #Κυκλάδες #NaxosPress #PortaraUnderThreat