Τρίτη, 22 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΝάξος & Μικρές ΚυκλάδεςΜιχάλης Φραγκίσκος: Να συντηρηθούν και να προστατευτούν οι κούροι των Μελάνων εκεί...

Μιχάλης Φραγκίσκος: Να συντηρηθούν και να προστατευτούν οι κούροι των Μελάνων εκεί που βρίσκονται

|

Άρθρο του Μιχάλη Φραγκίσκου – Γραμματέα Περιφερειακού Συμβούλου Νοτίου Αιγαίου, Διδάκτορα Μηχανικού ΕΜΠ

Αναστάτωση και αντιδράσεις δημιούργησε σε όλη τη Νάξο η απόφαση του ΚΑΣ, να μεταφερθούν στο αρχαιολογικό μουσείο Νάξου οι δύο κούροι των Μελάνων, για λόγους συντήρησης, προστασίας από την κλιματική κρίση και την αυξανόμενη τουριστική επισκεψιμότητα.

Απόφαση σύμφωνη με την πάγια πρακτική που ακολουθείται από τους αρχαιολόγους. Σε μουσεία προστατεύονται τα ευαίσθητα μέλη μνημείων, ενώ στο μνημείο συνήθως τοποθετούνται αντίγραφα. Κλασικό παράδειγμα το μουσείο της Ακρόπολης. Στη Νάξο η πρακτική αυτή εφαρμόζεται στα μουσεία των ναών των Υρίων- Γύρουλα, στο Βυζαντινό και αρχαιολογικό μουσείο. Κλασική σχετική περίπτωση ανοικτού χώρου, είναι η αντικατάσταση με εκμαγεία, των Ναξιακών λεόντων στο άνδηρο της Δήλου, ενώ οι αυθεντικοί φυλάσσονται στο παρακείμενο μουσείο.

Αντίθετα ο «κούρος», άγαλμα του Διονύσου, στον Απόλλωνα, ο Λέων της Κέας έχει καθιερώσει μια διαφορετική πρακτική για τις in situ αρχαιότητες. Η Δήλος που σχετίζεται άμεσα με τη Νάξο και τα λατομεία της, είναι το κοντινότερο παράδειγμα ανοιχτής υπαίθριας διαχείρισης.

Προφανώς οι δύο κούροι των Μελάνων δεν έμειναν από αμέλεια των αρχαιολόγων στη θέση τους. Αντίθετα οι αρχαιολόγοι αξιοποίησαν την ιδιαιτερότητα αυτή με ένα πρωτότυπο έργο ανάδειξης του ΕΚΠΑ.

Οι κούροι των Μελάνων είναι ενταγμένοι σε ένα μνημειακό σύνολο που αναδεικνύει την πρωτοπορία της Νάξου στη διαμόρφωση της κλασικής ελληνικής μαρμάρινης πλαστικής. Βρίσκονται μέσα στο χώρο της ιστορικής λατόμευσης του μαρμάρου, κατεργασίας και πρωτοπλαστικής δημιουργίας. Είναι δίπλα στον οικισμό το λατόμων, σε ένα ναΐσκο πρόδρομο της αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής, της λατρείας των διδύμων γιγάντων Ούτου και Εφιάλτου, με ζωντανό τον αλληλοσκοτωμό τους στην παράδοση των Μελάνων. Δίπλα στα ιερά, στις πηγές του νερού που τροφοδοτούσε τις καλλιέργειες, απαραίτητες για τη διαβίωση  λατόμων και τεχνητών.

Από την άλλη οι κούροι και ο αρχαιολογικός χώρος είναι ενταγμένοι σε ένα μοναδικό φυσικό τοπίο, περιβολιών, καλλιεργειών, τρεχούμενων νερών, πλατανιών, αγρίας βλάστησης και πανίδας, μελισσιών, πουλιών, μονοπατιών. Με την ιστορία, τη μυθολογία, τις λαϊκές παραδόσεις παρούσες να συνθέτουν ένα μοναδικό πολιτιστικό τοπίο, που εκπέμπει στους κατοίκους συμβολισμούς, νοήματα και αξίες που διατηρήθηκαν για αιώνες στη συλλογική μνήμη. Αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα τοπόσημα της Νάξου με ζωντανή σημειολογική αξία.

Με αυτή τη λογική αντιμετωπίστηκαν οι κούροι στο έργο συντήρησης ανάδειξης τους από το ΕΚΠΑ.

Οι κούροι δεν βρίσκονται σε μια μακρινή περιοχή που δεν υπάρχουν κάτοικοι, ζωή, πολιτισμός, ανθρώπινες δραστηριότητες.

Βρίσκονται στις Κυκλάδες, στη Νάξο, όπου η τοπική κοινωνία ζει με τα μνημεία, βιώνει κάθε πτυχή τους, τα φροντίζει, τα έχει κρατήσει λειτουργικά (βυζαντινές εκκλησίες), τα έχει συνδέσει με μύθους και παραδόσεις, τα ανέδειξε σε τόπους Πανναξιακής λατρείας, ακόμα έχει εντάξει σε σύντομο διάστημα, τους αναστηλωμένους αρχαίους ναούς στη σύγχρονη ζωή. Τις τελευταίες δεκαετίες οργανώνεται στο χώρο του Φλεριού, στον κούρο, Πανναξιακή πρωτομαγιάτικη γιορτή, συνδυάζοντας μνήμες σκληρής εργασίας στη γη, στη πέτρα, στα λατομεία με το ανοιξιάτικο φυσικό περιβάλλον και τη μουσική παράδοση της Νάξου.

Το τοπωνύμιο «Έλληνας» προϋπάρχει στην περιοχή. Ο κούρος του Φλεριού αποκαλύπτεται από καλλιεργητές ως ένας Έλληνας στο περιβόλι, αργότερα ταυτοποιείται ως Αρχαϊκός κούρος και επικρατεί με την τοπική ονομασία «Κούρος ο Έλληνας». Θα αποτελέσει την επανασύνδεση των κατοίκων με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, δεσμός που θα ισχυροποιήσει την ελληνική συνείδηση σε μια καταπιεσμένη φραγκοκρατούμενη τους τελευταίους αιώνες κοινωνία. Αναφέρεται στη τεκμηρίωση του έργου αποκατάστασης από το ΕΚΠΑ «Παράλληλα από νωρίς οι ντόπιοι βίωναν με τον άμεσο λαϊκό τρόπο την παρουσία του Κούρου και το μήνυμά του, αποκαλώντας τον χαρακτηριστικά «Έλληνα», αφού στα μάτια τους ενσάρκωνε την εικόνα του επιβλητικού προγόνου που η παράδοση τους έμαθε να φαντάζονται.».

Ο Ναξιωτης/σσα, ο Μελανίτης/σσα, έχει ανεπτυγμένα τα πατρογονικά αισθητήρια, τη συνείδηση της ιστορικής συνέχειας, ζει με την βεβαιότητα ότι είναι κληρονομικά συνδημιουργός των Κούρων, συνδιαχειριστής των νερών, του τοπίου σε αρμονική συνέργεια με τη φύση και επομένως άγρυπνος θεματοφύλακάς των. Τα μνημεία μαζί με τον άυλο πολιτισμό, το ανθρωπογενές και φυσικό τοπίο, είναι τα στοιχεία που διαμόρφωσαν τη συλλογική τοπική συνείδηση, τη συνολική Πανναξιακή ταυτότητα. Είναι αυτή που αφυπνίζεται και αντιδρά σήμερα στην απόφαση του ΚΑΣ.

Σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση προκύψουν τα στοιχεία:

Οι κούροι ως μαρμάρινα αγάλματα απαιτούν συντήρηση, προστασία και ασφάλεια σύμφωνα με την έκθεση των συντηρητών.

Οι κούροι δεν μπορεί να αποσπαστούν από τον ενιαίο αρχαιολογικό χώρο των λατομείων, του οικισμού, των ιερών της χθόνιας λατρείας και των πηγών. Δεν μπορεί να κλωνοποιηθούν με διπλή έκθεση στη Χώρα και το Φλεριό-Φαράγγι, προκαλώντας ιστορική σύγχυση. Η αντικατάσταση τους με ομοιώματα, απαξιώνει και προσβάλει τη μοναδικότητά του χώρου ως μνημείο απαρχής της ελληνικής μαρμάρινης πλαστικής – αρχιτεκτονικής, μετατρέποντας τον σε χώρο πλαστικής εκμαγείων. Από τον ιστορικό αυθεντικό τόπο πρωτοεμφάνισης της πλαστικής στην Ελλάδα, σε χώρο αντίγραφο του.

Όπου αλλού εκτεθούν οι κούροι, θα είναι αμίλητα νεκρά μαρμάρινα αγάλματα, χωρίς μνήμη και ορατή ιστορία, χωρίς τη μάνα τους τη γη, τους λαξευμένους βράχους, το τοπίο τους, τους ανθρώπους τους.

Παράλληλα καταγράφεται η έντονη τεκμηριωμένη αντίδραση της τοπικής κοινωνίας, ανάλογη άλλων περιπτώσεων στη Νάξο (καταστροφή του μυθολογικού μονοπατιού του Ζα, κλείσιμο σπηλιάς Ζα – Διός, εκχώρηση διαδρομών στο Διάζωμα,  σκάλα μπετόν στον κούρο Απόλλωνα, σκαλωσιές πύργου Χειμάρρου). Διαρρηγνύεται η τοπική ταυτότητα που στηρίζεται στο δεσμό και τη βίωση με το αυθεντικό μνημείο και τοπίο. Ο Μελανίτης/σσα νιώθει να του κλέβουν τη συλλογική κληρονομιά που του άφησαν οι πρόγονοί του. Να χάνει τη δύναμη του γίγαντα Έλληνα, έναντι μιας αδύναμης ρεπλίκας. Να χάνει μια αιώνια βεβαιότητα, μια παγκόσμια σταθερά της ζωής του, μια παγκόσμια αξία για την οποία ήταν υπερήφανος.

Συμπερασματικά το πραγματικό και μοναδικό ζήτημα είναι η συντήρηση και η προστασία των κούρων εκεί που βρίσκονται. Τα υπόλοιπα είναι προβλήματα που προκύπτουν από την ανιστόρητή απόφαση του ΚΑΣ.

Εναλλακτικές λύσεις στο ζήτημα της επί τόπου συντήρησης και προστασίας, θα δοθούν από την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων και συναφών κλάδων, το Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟΑ), την ΕΦΑ Κυκλάδων, πάντα σε ουσιαστική διαβούλευση με την τοπική κοινωνία τους φορείς του νησιού, τοπική αυτοδιοίκηση. Η ΕΦΑ Κυκλάδων που έχει εμπειρία εφαρμογής καινοτόμων λύσεων πάνω από μισό αιώνα, πρέπει να ηγηθεί της λύσης, με μια πρωτόγνωρη και έξυπνη αντίστοιχη της μοναδικότητας του μνημείου. Αυτή θα είναι η προσφορά της στην Ιστορία!!


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Σε πύρινο κλοιό η Κορινθία – Εκκενώνονται οικισμοί λόγω μεγάλης φωτιάς στο δάσος της Καστανιάς

Δραματικές ώρες για την ορεινή Κορινθία – Μπαράζ εκκενώσεων μέσω του 112, με τις πυροσβεστικές δυνάμεις να ενισχύονται συνεχώς

Αμοργός: Σε κατάσταση επιφυλακής λόγω λειψυδρίας, έκκληση του Δήμου για συνετή κατανάλωση νερού

Ο Δήμος Αμοργού καλεί πολίτες και επιχειρήσεις να αποφύγουν τη σπατάλη νερού ενόψει της δύσκολης θερινής περιόδου λόγω χαμηλών αποθεμάτων

Κυκλοφόρησαν τα εισιτήρια διαρκείας του ΑΠΑΣ Νάξου για τη σεζόν 2025-26

Η ομάδα των Φαναριών ετοιμάζεται για ένα δυνατό πρωτάθλημα στη National League 1 και καλεί τους φιλάθλους να σταθούν και φέτος στο πλευρό της

Καύσωνας στην Παροναξία: Ο Ιούλιος “βράζει” τις Κυκλάδες, στους 39 βαθμούς στον Δαμαριώνα, στους 45 στη Φθιώτιδα

Σαρωτική ζέστη σε Αιγαίο και Ελλάδα – Πού «χτύπησε κόκκινο» ο υδράργυρος σε Νάξο και Πάρο, ποια νησιά ξεπέρασαν τους 38°C, τι καταγράφει το meteo.gr για τις ακραίες θερμοκρασίες

Σύρος: Αποχώρηση Ισραηλινού κρουαζιερόπλοιου λόγω φιλοπαλαιστινιακής διαμαρτυρίας

Οι διαδηλώσεις στο λιμάνι της Ερμούπολης ανάγκασαν το “Crown Iris” με 1.700 Ισραηλινούς επιβάτες να αποχωρήσει πρόωρα από τη Σύρο. Πώς το κατέγραψαν τα διεθνή ΜΜΕ.

Όταν το GPS σε οδηγεί… σε αδιέξοδο: Τουρίστας σφήνωσε όχημα σε σοκάκι της Νάξου

Αμερικανός οδηγός ακολούθησε πιστά τις οδηγίες πλοήγησης και κατέληξε… στα στενά της Φουντάνας – Η φωτογραφία που έγινε viral και η ανάγκη για καλύτερη καθοδήγηση στους τουρίστες

Η Φολέγανδρος υποδέχθηκε την Υπουργό Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη

Στο επίκεντρο της συνάντησης με τον Δήμαρχο Κυριάκο Μαρινάκη, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες για έναν βιώσιμο και ποιοτικό τουρισμό στο νησί

Φίλ. Φόρτωμας: Επίσκεψη στη Σαντορίνη για τον Προφήτη Ηλία, ενημέρωση για ανάγκες της τοπικής κοινωνίας

Ο Βουλευτής Κυκλάδων συμμετείχε στις θρησκευτικές εκδηλώσεις, επισκέφθηκε το μοναστήρι στον Πύργο και συζήτησε με φορείς για τουρισμό, αγορά και υποδομές

Θα βρω γιατρό στις διακοπές; Η υγειονομική εικόνα στα νησιά το καλοκαίρι του 2025

Περισσότερες προσλήψεις, ασθενοφόρα και κίνητρα για γιατρούς θωρακίζουν τη νησιωτική Ελλάδα – Πού παραμένουν τα προβλήματα

Θηρασία: Πρωτοκυκλαδικά σύμβολα σε αγγείο με ρίζες από τη Νάξο

Σημαντικό σφράγισμα σε λαβή αγγείου από την Κοίμηση Θηρασίας αποκαλύπτει πρώιμες μορφές επικοινωνίας και κοινωνικής οργάνωσης στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.

Νάξος – «Τέλος στα πρόστιμα, Δήμαρχε – Πεζοδρόμηση τώρα»: Η κραυγή μίας πόλης που πνίγεται

Αδικημένοι επαγγελματίες κρεμούν πανό αγανάκτησης στην καρδιά της Νάξου και ζητούν κάτι απλό: Ίδιους όρους για όλους.

Έκτακτα μέτρα στη Σέριφο λόγω υπερκατανάλωσης νερού – Απαγορεύσεις και πρόστιμα

Ο Δήμος Σερίφου καλεί τους πολίτες να περιορίσουν τη χρήση νερού λόγω αυξημένης κατανάλωσης και περιορισμένων αποθεμάτων – Πρόστιμα έως και 1.000€ για παραβάτες.

Καμπανάκι Γιαννάκου για το Νοσοκομείο Σύρου: “Αν εφαρμοστεί το πρωτόκολλο, κλείνει”

Σοβαρές ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό – Η υπερπροσπάθεια των βοηθών νοσηλευτών κρατά όρθιο το νοσοκομείο αναφοράς των Κυκλάδων

Νάξος: Πωλείται πέτρινο ακίνητο 37τ.μ. με αυλή στο Καστράκι, πολύ κοντά στη θάλασσα

Αναζητάτε επένδυση δίπλα στη θάλασσα; Ένα γοητευτικό πέτρινο ακίνητο με δυνατότητα αναβάθμισης και επέκτασης διατίθεται προς πώληση στο Καστράκι, κοντά σε μία από τις ομορφότερες παραλίες της Νάξου

Αλυκό Νάξου: Κατεδαφίζεται το φάντασμα του ξενοδοχείου – Σώζεται το κεδροδάσος

Υπεγράφη η σύμβαση κατεδάφισης των ερειπίων στο Αλυκό – Ένα διαχρονικό «τραύμα» για τη Νάξο οδεύει προς θεραπεία μετά από δεκαετίες αδράνειας

Ηρακλειά: Ειρηνική διαμαρτυρία στο λιμάνι με επίκεντρο την μη έλευση του Tera Jet 2

Μεγάλη αναστάτωση στην Ηρακλειά λόγω της αιφνίδιας διακοπής του καθημερινού δρομολογίου της SeaJets. Εκατοντάδες επισκέπτες χωρίς εισιτήρια, καταλύματα με ακυρώσεις και οι κάτοικοι σε κινητοποιήσεις για να σωθεί η τουριστική σεζόν.

Νάξος: Ψήφισμα του Προοδευτικού Ομίλου Γλινάδου για τον θάνατο του Γεωργίου Δημητροκάλλη

Ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. για να τιμηθεί η μνήμη του πρώην Προέδρου και ενεργού μέλους του Συλλόγου, Γεωργίου Δημητροκάλλη (Μίχαλου)

Η SEAJETS εξασφαλίζει δωρεάν μετακίνηση από και προς Ηρακλειά για όλους τους επιβάτες

Πρωτοβουλία ευθύνης από την εταιρεία και το Ίδρυμα Τάκης Ηλιόπουλος για τη στήριξη της τουριστικής σύνδεσης με τις Μικρές Κυκλάδες

Πανναξιακός ΑΟΚ: Μεταγραφικό restart με τέσσερα νέα πρόσωπα και στόχος η κορυφή

Νέα πρόσωπα, νέο πάθος, μία αποστολή: η επιστροφή στη National League 1 – Σβάρνας, Μαραβέγιας, Καλαμπογιάς και Μιλόσεβιτς έρχονται για τη μεγάλη ανατροπή

Θλίψη στη Σχοινούσα: Το ύστατο χαίρε στη Ρίτα Μούρτζη από τον Σύλλογο Σχοινουσιωτών

Μια αγαπημένη παρουσία του νησιού έφυγε πρόωρα – Συγκινητικό μήνυμα αποχαιρετισμού και κάλεσμα για στήριξη στη μνήμη της