Συμπληρώνονται φέτος 79 χρόνια από την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Ναζί, βάζοντας τέλος σε μία σκληρή και απάνθρωπη κατοχή που άφησε τα σημάδια της για δεκαετίες στην χώρα.
Στη Νάξο δόθηκε επίσης μάχη. Οπως και στα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Μάχη, που μπορεί να κράτησε τρεις ημέρες (13-15 Οκτωβρίου), να είχε αίσιο τέλος (τη σύλληψη των 69 γερμανών που μεταφέρθηκαν την επόμενη ημέρα στη Χίο) για τους Ναξιώτες αλλά ποτίστηκε το χώμα του νησιού με αίμα.
Τρεις άνδρες, δύο Έλληνες (Γιώργος Βαλληνδράς φοιτητής, Νίκος Μπινίκος, λοχίας διαβιβάσεων) και ένας γερμανός έχασαν τη ζωή τους. Μάλιστα ο ένας από τους δύο Έλληνες ήταν Ναξιώτης. Μόλις 19 ετών. Ο λόγος για τον Γιώργο Βαλληνδρά του Λεωνίδα. Ένα παλικάρι (γεννημένο στις 24 Μαρτίου 1925 στο Χαλκί) που αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Νάξου με άριστα, γράφτηκε στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή αλλά επέστρεψε στο νησί λόγω της κατοχής διακόπτοντας τις σπουδές του…
Ιδιαιτερότητες
Και ήταν μία μάχη παράξενη. Ο ιστορικός, Νικόλαος Νικολούδης, διδάκτωρ Ιστορίας του King’s College (Πανεπιστήμιο του Λονδίνου) με ειδίκευση στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου, βρέθηκε τον Αύγουστο του 2018 στη Νάξο. Και μίλησε για τη Μάχη της Νάξου στα πλαίσια των δράσεων του ΣΤ Πανελληνίου Επιστημονικού Συνεδρίου “Η Νάξος διά μέσου των αιώνων”.
Με βάση την περίληψη της ομιλίας του, “σκοπός του ομιλητή είναι να επανεξετάσει τις συνθήκες της διεξαγωγής της καταδρομικής επιχείρησης του Ιερού Λόχου στη Νάξο στα μέσα Οκτωβρίου του 1944 και τις συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στην απελευθέρωση του νησιού και στην αιχμαλωσία της γερμανικής φρουράς του. Θα εκτιμηθεί ο ρόλος της Νάξου ως στρατηγικού στόχου των συμμαχικών δυνάμεων κατά την Κατοχή και θα αξιολογηθούν οι στρατιωτικοί σχεδιασμοί για την επιτυχία της αποστολής τον Οκτώβριο του 1944. Επιπλέον θα αναλυθεί ο ρόλος συγκυριακών γεγονότων (όπως ο χώρος της απόβασης της καταδρομικής δύναμης, η παρουσία βρετανικού αποβατικού σκάφους στο λιμάνι της Νάξου και η συμμετοχή της βρετανικής και της γερμανικής αεροπορίας στη μάχη) για την εξέλιξη της επιχείρησης. Τέλος, θα αξιολογηθούν οι μεταγενέστερες μαρτυρίες Ιερολοχιτών (Κ. Κόρκα, Κ. Τσιτσιλώνη κλπ.) καθώς και Βρετανών και Γερμανών συμμετεχόντων σε σχέση με τη διαμόρφωση της μεταπολεμικής εικόνας για τη «Μάχη της Νάξου».
Τότε, είχε μιλήσει στον ραδιοφωνικό σταθμό Aegean Voice 107,5 “Η Φωνή του Αιγαίου” , ο οποίος ανέφερε για την συνάντησή του με τον πατήρ Εμμανουήλ Ρεμούνδο, του είπε για το βομβαρδισμό του κάστρου από τα συμμαχικά αεροσκάφη, και τη συνάντησή του με τον Αναστάσιο Ναυπλιώτη, έναν άνθρωπο που έχει γράψει τη δική του ιστορία στην μεταφορά της μάχης..
Παράλληλα, ανέλυσε την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης μάχης που οφείλονταν κυρίως στα λάθη του σχεδιασμού από το αρχηγείο του Ιερού Λόχου. Λάθη που προήλθαν αφενός από το γεγονός ότι είχαν παράλληλες δράσεις (επίθεση σε Λήμνο, Μήλο και αργότερα σε Τήλο) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει συγκέντρωση σε έναν στόχο, αφετέρου στην υποτίμηση του αντιπάλου. Των Γερμανών που ενώ είχαν αποφασίσει να αφήσουν τη Νάξο και τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου (εκτός από Μήλο – Τήλο στο Νότιο Αιγαίο) καθότι ο πόλεμος επικεντρώνονταν στην Κεντρική Ευρώπη, η κατά λάθος αιχμαλωσία του επικεφαλής της γερμανικής φρουράς άλλαξε τα δεδομένα. Η υποχώρηση δεν έγινε ποτέ, είχαμε κανονική πολιορκία με τα γνωστά εν τέλει αποτελέσματα…
Βαλληνδράς
Φεύγοντας από τον κο Νικολούδη, μεταφερόμαστε στη Νάξο και στον Βαλληνδρά. Με την βοήθεια του Νίκου Λεβογιάννη (από ομιλία του στο Χαλκί στις 4 Αυγούστου του 2009) γινόμαστε μάρτυρες του απαράμιλλου θάρρους που είχε δείξει εκείνο το παλικάρι από το Χαλκί που έμελλε να θυσιάσει τη ζωή του στις 14 Οκτωβρίου του 1944, μία ημέρα πριν από την λήξη της μάχης και την απελεύθερωση του νησιού… Ο θάνατός του συντάραξε τη Νάξο και επσκίασε ακόμη και την απελευθέρωση του νησιού. Οπως αναφέρεται δε την ημέρα της κηδείας του ο λαός του νησιού τίμησε το αδικοχαμένο παλικάρι. Και δύο ημέρες αργότερα, στις 17 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στο Χαλκί στη μνήμη του με την παρουσία του τμήματος των Ιερολοχιτών και των αντάρτικων ομάδων λίγο πριν αυτοί αποχωρήσουν για τη Μήλο και τη συνέχεια της μάχης για την ολική απελευθέρωση της Χώρας από τους Ναζί…
Ο αρχηγός της οργάνωσης ΣΤΝ ταγματάρχης Γ. Δέτσης θα γράψει για τον Γ. Βαλληνδρά: «Υπήρξε εκ των πρώτων πυρήνων της Οργανώσεως. Ανέπτυξε εξαιρετικήν δραστηριότητα εις την ενεύρεσιν όπλων δια τον εξοπλισμόν της οργανώσεως. Έλαβε μέρος εις το εναντίον των Γερμανών νυχτερινόν εγχείρημα 17 – 24/5/1944, ως επίσης εις την τελικήν εναντίων των Γερμανών μάχην 12 – 14/10/1944, διακριθείς διά τον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν του, όπου και έπεσε την 14/10/1944, μαχόμενος ηρωικώς. Προτείνεται διά την απονομήν του Αριστείου Ανδρείας». Οπερ και εγένετο. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο Γυμνάσιο της Χώρας Νάξου υπάρχει αναμνηστική πλάκα που φέρει το όνομά του ενώ στις 9 Αυγούστου 2009, ο δρόμος μπροστά στο σπίτι που έζησε ο Γιώργος Βαλληνδράς στο Χαλκί, πήρε το όνομά του, και έγιναν τα αποκαλυπτήρια της μαρμάρινης επιγραφής.
Ήρωας
Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι για τον Νάξιο ήρωα Γιώργο Βαλληνδρά έχουν γράψει και αφιερώσει ποιήματα οι Ιάκωβος Εμ. Ψαρράς, ο Ιωάννης Αντ. Χουζούρης, ο Λιάκος Τζαννετής, ο Μάνος Χωριανόπουλος, η Ελένη Γιαμούρη, η Ειρήνη Μαστοροπούλου, η Ειρήνη Γαβαλλά – Γρύλλη, η Κυριακή Πετράτου – Μαργαρίτου και βέβαια αναφορά γίνεται και από τον Αναστάσιο Ναπλιώτη στο έργο του «Η μάχη και η απελευθέρωση της Νάξου». Πιθανώς και από άλλους Νάξιους συγγραφείς και ποιητές στους οποίους ζητάμε συγνώμη για τη μη αναφορά μας…
Και κλείνουμε με τους στίχους που αφιέρωσε ο Ιωάννης Αντ. Χουζούρης, στο έργο του «Λαϊκή Ποίηση για τη Κόρωνο της Νάξου και την ιστορία της»…
Εκεί αναφέρει
«Ήταν παιδί ξεχωριστό, έξυπνο μορφωμένο
Υπάκουο, ευγενικό σ’ όλα χαριτωμένο
Σαν μαθητής ξεχώριζε για την επίδοσή του,
Το ήθος, την ευγένεια και την διαγωγή του
Μα και αντιστασιακός σ’ αυτή την ηλικία
Που’ γινε ολοκαύτωμα για την ελευθερία
Αποτελεί υπόδειγμα και παραδειγματίζει
Όποιο παιδί στο Λύκειο τη στήλη τα’ αντικρύζει.
Θα πρεπε όμως να στηθεί του Γιώργου ανδριάντας
Αφού στη μάχη έπεσε σαν ήρωας, σαν άντρας»
