Όταν η πολιτιστική προστασία γίνεται πολιτιστική ήττα
Καθώς το στιγμιότυπο, με τον τουρίστα που σηκώνει ένα κομμάτι αρχαίου υλικού, κάνει το γύρω του διαδικτύου, συνοδευόμενο από έντονες αντιδράσεις, η απούσα Αρχαιολογική Υπηρεσία αντί για μια απάντηση επιτήρησης και ανάδειξης των μνημείων, αντί για μια απάντηση παιδείας, επιλέγει την ντροπιαστική μα βολική λύση. Την περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου με… κοτετσόσυρμα!
Η εικόνα αυτή, ενός από τα πιο εμβληματικά μνημεία του Αιγαίου, της Πορτάρας, όχι μόνο δεν συνάδει με τη διαχρονική αξία του μνημείου αλλά προδίδει περίτρανα την αδυναμία του κράτους να διαχειριστεί με σύγχρονο τρόπο τον πολιτισμό του και ουσιαστικά αναδεικνύει για μια ακόμα φορά την αυθαιρεσία.
Η υποκρισία της “προστασίας”
Ο πολιτισμός μας είναι πια τόσο ευάλωτος, που δεν μπορούμε να τον προστατέψουμε με σεβασμό, αλλά μόνο με εργαλεία της φτηνής εργολαβίας;
Δεν είναι η πρώτη φορά που μνημεία του Αιγαίου μένουν εκτεθειμένα ή αντιμετωπίζονται ως ντεκόρ τουριστικής κατανάλωσης. Όμως η αντίδραση της αρχαιολογικής υπηρεσίας δείχνει ότι δεν μπορεί ή δεν θέλει να δει τις ρίζες του προβλήματος, την έλλειψη επαρκούς επιτήρησης, την απουσία σοβαρής πολιτιστικής εκπαίδευσης στους επισκέπτες, την υποστελέχωση των αρχαιολογικών χώρων, την ανεπαρκή σήμανση και ανάδειξή τους.
Η Πορτάρα δεν χρειάζεται φράχτες, κύριοι της Αρχαιολογικής υπηρεσίας, Χρειάζεται παρουσία, Φύλαξη, Οδηγούς, Πολυγλωσσικά ενημερωτικά πάνελ, Ανάδειξη της ιστορίας και της σημασίας της. Χρειάζεται μια πολιτιστική στρατηγική, που να εμπνέει σεβασμό.
Μνημεία ανοιχτά – κοινωνίες ενεργές
Το ζήτημα όμως δεν είναι μόνο αισθητικό, είναι πολιτικό και αξιακό. Θέλουμε έναν πολιτισμό ανοιχτό, προσβάσιμο, ζωντανό. Όχι έναν πολιτισμό-μουσείο κλειδωμένο πίσω από κάγκελα. Αντιθέτως, πρέπει να κινηθούμε σε μια κατεύθυνση όπου οι τοπικές κοινωνίες θα εμπλέκονται στη φύλαξη και την ανάδειξη των μνημείων. Όπου η προστασία δεν θα είναι εξωτερική επιβολή, αλλά εσωτερική συνείδηση.
Αν κάποιος τουρίστας σηκώνει αρχαία μάρμαρα για φωτογραφία, δεν φταίει το μάρμαρο. Φταίει το ότι δεν του δώσαμε να καταλάβει τι κρατάει στα χέρια του. Η λύση δεν είναι να το κρύψουμε πίσω από πλέγμα. Η λύση είναι να τον κάνουμε να ντραπεί να το ακουμπήσει.
Θέλουμε πολιτισμό περίφραξης ή πολιτισμό συμμετοχής;
Θέλουμε τους αρχαιολογικούς μας χώρους οχυρωμένους σαν φυλακές ή ανοιχτούς σαν δημόσια αγαθά; Θα συνεχίσουμε να καλύπτουμε την κρατική μας αδυναμία με σύρματα και πρόχειρες λύσεις ή θα επενδύσουμε στη γνώση, στην επιτήρηση, στον σεβασμό;
Η Πορτάρα δεν είναι κοτέτσι, κύριοι της Αρχαιολογικής υπηρεσίας. Είναι σύμβολο και δεν της αξίζει τίποτα λιγότερο από τον πλήρη σεβασμό μας!
Κατερίνα Γιαννακά, μέλος του ΕΣ και του Τομέα Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής του Κινήματος Δημοκρατίας
