Επίτιμοι Δημότες Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων ο μεγαλύτερος προϊστορικός αρχαιολόγος όλων των εποχών Colin Refrewm και ο συνδιευθυντής καθηγητής Michael Boyd
Το κεντρικό όργανο του Δήμου, το Δημοτικό συμβούλιο, κατόπιν εισήγηση της Δημοτικής Κοινότητας Κουφονησιών (από τον Αντιδήμαρχο μας Ιωάννη Ταγκούλη) αποφάσισε Ομόφωνα την ανακήρυξη του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Cambridge Colin Renfrew (Lord Renfrew of Kaimsthorn) και του Δρ. Michael Boyd, με την Κορυφαία Δημοτική Τιμητική Διάκριση ως «Επίτιμους Δημότες Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων» ένεκα της προσφοράς τους στην ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμικού πλούτου της Κέρου, των Κουφονησίων, των Μικρών Κυκλάδων και του Αιγαίου εν γένει.
Η εκτενέστατη αρχαιολογική έρευνα και οι μελέτες των δύο ανδρών με επίκεντρο την Κέρο και το παρακείμενο Δασκαλιό έφεραν στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος την περιοχή μας προβάλλοντας τη σημασία του στην πορεία της πανευρωπαϊκής Ιστορίας, καθώς όπως αναφέρει ο Καθηγητής «εδώ, προσδιορίζεται η απαρχή του Πολιτισμού στην Ευρώπη».
Σύντομη αναδρομή του έργου
Ο Ομότιμος Καθηγητής Colin Renfrew επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Κουφονήσι πριν από 60 χρονιά, τον Ιούλιο του 1963, στο πλαίσιο της διδακτορικής του έρευνας. Στις 24 Ιουλίου του ίδιου έτους και ύστερα από παρότρυνση του Καθηγητή Χρίστου Ντούμα, βρέθηκε στην Κέρο, επισκέφτηκε τα Κονάκια με του λιγοστούς τότε κατοίκους και ερεύνησε τη λεηλατημένη από αρχαιοκάπηλους θέση στον Κάβο.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, συνέχισε ακούραστα την προσπάθεια ανάδειξης της σημασίας της Κέρου και των Μικρών Κυκλάδων στην εξέλιξη του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού της 3ης χιλιετίας π.Χ. και της ιστορίας του ελλαδικού χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, εκδόθηκε το 1972 το εμβληματικό πλέον βιβλίο του The Emergence of Civilisation, με το οποίο καθιερώθηκε, μεταξύ άλλων, ο ιστορικά συμβατικός αλλά καθολικά αποδεκτός στην αρχαιολογική επιστήμη όρος «πολιτισμός Κέρου-Σύρου».
Σε συνέχεια των σύντομων αρχαιολογικών ερευνών που διεξήχθησαν στην Κέρο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία κατά τη δεκαετία του 1960, ο Καθηγητής οργάνωσε το 1987 την πρώτη μεγάλη επιστημονική αποστολή. Με έδρα το Κουφονήσι, μια διεθνής ομάδα Ελλήνων και Βρετανών αρχαιολόγων ερεύνησε τη λεηλατημένη περιοχή του Κάβου που στη συνέχεια αποδείχτηκε τμήμα της ευρύτερης θέσης την οποία ο Καθηγητής και η ομάδα του χαρακτηρίζουν ως «το πρώτο θαλάσσιο ιερό στον κόσμο», αντίστοιχο της Δήλου των ιστορικών χρόνων.
Τις περιόδους 2006-2008, 2012-2013 και 2015-2019 το Βρετανικό ερευνητικό πρόγραμμα διεξήχθη υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή και τη συνδιεύθυνση, από το 2015, του Δρ. Michael Boyd με την άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ενταγμένο στην ερευνητική δραστηριότητα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών. Κατά τις παραπάνω περιόδους, συνεχίστηκε η αρχαιολογική ανασκαφή στο πεδίο, στην Κέρο και το Δασκαλιό, ενώ παράλληλα, εκπονήθηκε η μελέτη των ευρημάτων και σταδιακά δημοσιεύονται τα αποτελέσματα της έρευνας. Έως σήμερα έχουν εκδοθεί 5 τόμοι ενώ 7 τελούν υπό έκδοση.
Ολόκληρος ο προϋπολογισμός του έργου καλύφθηκε από ίδιους πόρους που προήλθαν από ειδικές επιδοτήσεις ερευνητικών προγραμμάτων, το Cambridge-Cyprus Institute Cycladic Field School, καθώς και χορηγίες ιδρυμάτων και ιδιωτών.
Η ανακάλυψη το 2006 ενός ασύλητου «ειδικού αποθέτη» εντός του χώρου του «ιερού» αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο Αιγαίο και η μελέτη του παρουσιάστηκε σε δύο επιστημονικούς τόμους, καθώς και σε πολυάριθμα άρθρα. Επιπλέον, η επιφανειακή έρευνα των ετών 2012-2013 σε ολόκληρο το νησί της Κέρου οδήγησε στο συμπέρασμα ότι περιοχές της κατοικούνταν ήδη από τη νεολιθική περίοδο και συγκεκριμένα από την τέταρτη χιλιετία π.Χ.
Παράλληλα, οι ανασκαφές στο Δασκαλιό αποκάλυψαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα το πλήθος και ο όγκος των οποίων ξεπέρασαν κάθε προσδοκία: αδιατάραχτα από μεταγενέστερες φάσεις, φανερώνουν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μιας καλά οργανωμένης Πρωτοκυκλαδικής εγκατάστασης που θεωρείται από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες στο Αιγαίο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Περισσότεροι από 10.000 τόνοι εισαγόμενου μαρμάρου από την Νάξο χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των οικοδομημάτων της που δέσποζαν κατά την 3 η χιλιετία π.Χ. στο κέντρο των θαλάσσιων δρόμων που ένωναν το βόρειο με το νότιο και το ανατολικό με το δυτικό Αιγαίο. Οι εκπληκτικές ανακαλύψεις καταδεικνύουν πως η Κέρος ήταν το κύριο κέντρο μεταλλοτεχνίας των Κυκλάδων, και ένα από τα ελάχιστα μεγάλα κέντρα μεταλλοτεχνίας στο Αιγαίο με εξειδίκευση στην παραγωγή εγχειριδίων, τα οποία αποτελούσαν, μαζί με τα ειδώλια, εμβλήματα της Πρωτοκυκλαδικής ταυτότητας.
Επιπλέον, το 2019, το έργο συντήρησης και προστασίας των αρχιτεκτονικών καταλοίπων που ήρθαν στο φως στο Δασκαλιό αποτέλεσε ένα από τα περιπλοκότερα αντίστοιχα έργα που έχουν υλοποιηθεί στις Κυκλάδες, η επιτυχής ολοκλήρωση του οποίου συντέλεσε στην ορθολογική και βιώσιμη διαφύλαξη του μνημείου. Ευθύνη του έργου και των συνδιευθυντών Colin Renfrew και του Michael Boyd απέναντι στην Ιστορία, τον Πολιτισμό και την Κοινωνία.
Ιστορία
Το ερευνητικό πρόγραμμα της Κέρου υπό τη διεύθυνση του Ομότιμου Καθηγητή Colin Renfrew και του Δρ. Michael Boyd συμβάλλει στη διάσωση και την κατανόηση του Κυκλαδικού Πολιτισμού, μεταβάλλοντας την έως σήμερα αντίληψη για την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στις Κυκλάδες και στον ελλαδικό χώρο στο σύνολό του. Πρόκειται για την πλουσιότερη σε ευρήματα γνωστή θέση αυτής της περιόδου που αναδεικνύεται σε πρόδρομο της Κνωσού και του Μινωικού πολιτισμού.
Επιπλέον, η Κέρος ανήκει σε μια μοναδική ομάδα ιδιαίτερου χαρακτήρα ιερών παγκοσμίως, όπως είναι το Stonehenge στην Αγγλία, ή το Gobekli Tepe στην Ανατολία.
Στην ανασκαφή συμμετέχουν φοιτητές αρχαιολογίας από ολόκληρο τον κόσμο. Η πρακτική εξάσκησή τους στο ανασκαφικό πεδίο συνδυάζεται με υψηλού επιπέδου διδασκαλία που αφορά τόσο τις κορυφαίες παγκοσμίως ανασκαφικές τεχνικές και την έρευνα, όσο και την εξοικείωση τους με τις πιο σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές μεθόδους.
Παγκόσμια Αναγνώριση του έργου του Ομότιμου Καθηγητή Colin Renfrew (Lord Renfrew of Kaimsthorn) και του Δρ. Michael Boyd και ο αντίκτυπός του στην τοπική, εθνική και διεθνή κοινότητα
- Το 2019, ο Ομότιμος Καθηγητής Colin Renfrew και ο Δρ. Michael Boyd τιμήθηκαν για το έργο τους με το βραβείο Field Discovery Award στο Shanghai Archaeology Forum, στη Σαγκάη της Κίνας.
- Το 2020, η Κέρος συμπεριλήφθηκε στους δέκα κορυφαίους αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο από το αρχαιολογικό περιοδικό Current World Archaeology και μαζί με την Πύλο αποτέλεσε τις μοναδικές ελληνικές θέσεις στη δεκάδα.
- Δύο ντοκιμαντέρ παρουσίασαν την παγκόσμιας εμβέλειας σημασία των ευρημάτων του ερευνητικού προγράμματος και τη συμβολή της τοπικής κοινωνίας του Άνω Κουφονησίου στη διεξαγωγή του. Το πρώτο Το Αίνιγμα της Κέρου (παραγωγή ΕΡΤ, 2019), το επόμενο Κέρος: Το μυστήριο των σπασμένων ειδωλίων (συμπαραγωγή National Geographic και CosmoteTV, 2020). Οι παραγωγές αυτές ανέδειξαν και προέβαλαν διεθνώς όχι μόνο την αρχαιολογική θέση της Κέρου και τη σπουδαιότητά της αλλά και τον τόπο μας, τα Κουφονήσια.
- Απόρροια της εξαιρετικής σημασίας των ευρημάτων που ήρθαν στο φως ήταν η παραχώρηση του παλιού Δημοτικού Σχολείου του Άνω Κουφονησίου από τον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων στο ΥΠΠΟ και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων με ενέργειες και πρωτοβουλίες της Κοινότητα Κουφονησίων με επικεφαλής τον Πρόεδρο Αντώνη Κωβαίο προκειμένου να στεγαστεί η μόνιμη Αρχαιολογική Συλλογή του νησιού, φιλοξενώντας ευρήματα από τα Κουφονήσια και την Κέρο και λειτουργώντας ως κυψέλη πολιτιστικής παρακαταθήκης για τον τόπο.
Η Συλλογή έχει φιλοξενήσει έως σήμερα δύο περιοδικές αρχαιολογικές εκθέσεις σε συνεπιμέλεια των Στέφανου Κεραμίδα (Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος, ΕΦΑΚΥΚ) και Μαργαρίτας Δρίλλια (Easy Dot).
# Η πρώτη με τίτλο «δες Απέναντι» παρουσίασε το 2019 τα ευρήματα που έφερε στο φως το ερευνητικό πρόγραμμα στην Κέρο, προσελκύοντας 7.500 επισκέπτες σε διάστημα τρεισήμισι μηνών, και κατόπιν μεταφέρθηκε στην Αθήνα (συνδιοργάνωση ΟΠΑΝΔΑ και ΕΦΑΚΥΚ) όπου εγκαινιάστηκε από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κ. Σακελλαροπούλου στις 25 Μαΐου 2021.
# Η δεύτερη έκθεση με τίτλο «Ίχνη. Η αρχαιολογία των Κουφονησίων» υλοποιήθηκε το 2020 περιλαμβάνοντας ευρήματα από την Κέρο και τα δύο Κουφονήσια και αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές. Η διοργάνωση των εκθέσεων συντέλεσε στην αύξηση του ενδιαφέροντος του ευρύτερου ελληνικού και διεθνούς κοινού για την πολιτιστική παρακαταθήκη του τόπου, προβάλλοντας το Κουφονήσι ως προορισμό ισχυρής σύνδεσης με το αρχαιολογικό και ιστορικό κεφάλαιο.
- Ο σχεδιασμός του νέου Μουσείου Κυκλαδικού Πολιτισμού στη Νάξο περιλαμβάνει αίθουσες αφιερωμένες στην Κέρο και το Κουφονήσι, και οι Colin Renfrew και Michael Boyd συνεργάζονται με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και την υπεύθυνη αρχαιολόγο της ΕΦΑΚΥΚ κα Ειρήνη Λεγάκη για την επιλογή των προς έκθεση αντικειμένων.
- Τα ευρήματα της Κέρου προκάλεσαν το μεγάλο ενδιαφέρον τόσο του ελληνικού όσο και του ξένου έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου (ενδεικτικά: Πρώτο Θέμα, Καθημερινή, Εφημερίδα των Συντακτών, Athens Voice, New York Times, Times του Λονδίνου, Guardian) προσδίδοντας αναγνωσιμότητα και συμβάλλοντας στη διάδοση της φήμης των Κουφονησίων πανελλαδικά αλλά και διεθνώς.
Ο Ομότιμος Καθηγητής Colin Renfrew και ο Δρ. Michael Boyd προγραμματίζουν νέα ερευνητική περίοδο, ελπίζοντας ότι θα συνεχιστεί η αποκάλυψη της απαράμιλλης ιστορίας της Κέρου, των Κουφονησίων των Μικρών Κυκλάδων και της Νάξου
Το επόμενο διάστημα θα πραγματοποιηθεί ειδική τελετή από τη δημοτική αρχή για την Κορυφαία Δημοτική Τιμητική Διάκριση του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Cambridge Colin Renfrew (Lord Renfrew of Kaimsthorn) και του Δρ. Michael Boyd ως ‘’Επίτιμους Δημότες Κουφονησίων’’.
