Τι κάνουν φοιτητές και καθηγητές Γεωλογίας στη Νάξο; Αποτελεί παγκοσμίως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εκταφής του κατώτερου φλοιού στην επιφάνεια της Γης, με πετρώματα υψηλής θερμοκρασίας και πίεσης. Οπότε; Μετατρέπεται συχνά πυκνά σε υπαίθριο χώρο διδασκαλίας..
Στις 26-29 Οκτωβρίου 2023 φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλη της φοιτητικής ομάδας AUTH Student Chapter της Διεθνούς Ένωσης Κοιτασματολόγων (Society of Economic Geologists – SEG), μαζί με τρεις Καθηγητές, τους κ.κ. Βασίλη Μέλφο, Γρηγόρη Σακελλάρη και Μάνο Κατριβάνο, πραγματοποιήσαμε Γεωλογική Άσκηση Υπαίθρου στο πανέμορφο νησί της Νάξου.
Και γιατί στη Νάξο; Γιατί η Νάξος έχει μια συναρπαστική γεωλογική ιστορία. Την διδάσκουμε στα Τμήματα Γεωλογίας, αλλά όταν παρατηρούμε από κοντά τα πετρώματά της, καταλαβαίνουμε γιατί οι γνώσεις αποκτούνται επί τόπου στην ύπαιθρο.
Η Νάξος αποτελεί παγκοσμίως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εκταφής του κατώτερου φλοιού στην επιφάνεια της Γης, με πετρώματα υψηλής θερμοκρασίας και πίεσης. Σε αυτό το γεωλογικό φαινόμενο οφείλεται η παρουσία της σμύριδας με την καλύτερη ποιότητα στην κόσμο, αλλά και του λευκού κρυσταλλικού μαρμάρου που χρησιμοποιείται αδιάλειπτα από τη Νεολιθική εποχή έως σήμερα.
Η εκπαιδευτική δραστηριότητα περιελάμβανε επισκέψεις στο λατομείο της εταιρίας Αφοί Καρποντίνη – Ναξιακά Μάρμαρα, και στο εργοστάσιο κοπής του Ι. Κοντοπίδη, όπου μάθαμε τα μυστικά του λευκού μαρμάρου της Νάξου, από τις συνθήκες δημιουργίας του στα έγκατα της Γης μέχρι τις τεχνικές λατόμησης και επεξεργασίας του. Για την ιστορία των σμυριδωρυχείων και της στενής σχέσης τους με τους κατοίκους της Νάξου μας μίλησε ο κ. Μανόλης Λυκουρόπουλος.
Με την καθοδήγησή του επισκεφθήκαμε την στοά «Σαραντάρα» και τις εγκαταστάσεις του εναέριου στην Στραβολαγκάδα, όπου κατανοήσουμε τον τρόπο εξόρυξης και της μεταφοράς της σμύριδας, αυτού του αδάμαστου υλικού κοπής και λείανσης που χρησιμοποιήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Στο Φλεριό συναντήσαμε τους δύο ημιτελείς γιγάντιους Κούρους που στέκονται στην θέση εξόρυξής τους από την Αρχαϊκή εποχή.
Τότε μόνο αντιληφθήκαμε πώς συνδέονται οι Κούροι με την Γεωλογία της Νάξου. Γιατί εδώ υπήρχε η πρώτη ύλη, το πολύτιμο μάρμαρο, αλλά και το μέσο κοπής και επεξεργασίας της πέτρας, η σμύριδα.
Και όλα αυτά δεν θα υπήρχαν αν δεν είχαμε την δυναμική γεωλογική και τεκτονική εξέλιξη του νησιού που περιλαμβάνουν το μεγάλο ρήγμα αποκόλλησης στη Μουτσούνα, τους μιγματίτες στο Τσικαλαριό, και τον γρανίτη στη Στελίδα. Τα φαινόμενα αυτά είναι εξαιρετικά σπάνια να τα παρατηρήσει ένας Γεωλόγος από κοντά, γιατί σχηματίστηκαν σε βάθη που ξεπερνούν τα 40 χιλιόμετρα.
Στο Γεωλογικό Μουσείο Απειράνθου είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε ανασκόπηση των πετρωμάτων που είδαμε στο νησί, και να απολαύσουμε τα εντυπωσιακά δείγματα ορυκτών από τη Νάξο και όλο τον κόσμο.
Το ταξίδι μας ήταν ένα συναρπαστικό μείγμα ιστορίας και αρχαίας και σύγχρονης λατομικής και μεταλλευτικής δραστηριότητας, όπου το παρελθόν συναντά το παρόν και η έρευνα ανοίγει το δρόμο για το μέλλον. Η αρχή έγινε, και αυτό οφείλεται στους καταπληκτικούς Ναξιώτες που γνωρίσαμε και οι οποίοι με την ευγένεια και την διάθεσή τους συνέβαλαν στην επιτυχία της αποστολής μας.
Ευχαριστούμε τον Μανόλη Λυκουρόπουλο, τον γεωλόγο Αντώνη Βασαλάκη, τον λατόμο Γιάννη Καρποντίνη, την Καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκη Ευελπίδου, και τον Φίλη Μαμουζέλο για την ευγενική χορηγία για τις μετακινήσεις μας, γιατί χωρίς αυτούς η πραγματοποίηση της Γεωλογικής Άσκησης Υπαίθρου των φοιτητών μας δεν θα ήταν εφικτή.
Επιθυμία μας είναι να διατηρήσουμε αυτήν την συνεργασία, με την συνέχιση των ερευνητικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων τους Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ. στη Νάξο.
Οι Καθηγητές του Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ. Βασίλης Μέλφος / Γρηγόρης Σακελλάρης και Μάνος Κατριβάνος
