Ο Αλέξανδρος Αρβανιτάς μας ταξιδεύει στην νέα εποχή της δημοσιογραφίας… Αυτής που φέρει τη σφραγίδα του “σκόιλ Ελικίκου” και εξηγεί τι έχει συμβεί με τα παραδοσιακά ΜΜΕ και το κενό που έρχεται να καλύψει αυτό που λέμε ” Η λεγόμενη δημοσιογραφία των πολιτών, του Διαδικτύου, του facebook, των μικρών εναλλακτικών sites και blogs” – Οι δύο ειδήσεις που δείχνουν το δρόμο που έχει δημιουργηθεί (video)
Την τελευταία δεκαετία, με την έκρηξη των social media, βαδίζουμε ολοταχώς σε μια νέα εποχή. Σύνθετη, ιδιαίτερη, αλλά και αχαρτογράφητη. Βλέπουμε ότι δίπλα στα κλασικά Μέσα ενημέρωσης (εφημερίδες, τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί) αναπτύσσονται τα νέα Μέσα. Αυτά που φιλοδοξούν να καλύψουν ένα μεγάλο κενό. Τα λεγόμενα συστημικά media έχουν αποτύχει στον βασικό στόχο τους: αυτόν της αντικειμενικής και πλουραλιστικής ενημέρωσης.
Του Αλέξανδρου Αρβανιτά
Είναι τόσο φανερό πλέον ότι υφίσταται μια σχέση αλληλεξάρτησης με την εξουσία, ώστε πολλές φορές το μαύρο επιχειρείται να γίνει, με τον πλέον εξοργιστικό τρόπο, άσπρο. Η διαπλοκή με λίγα λόγια κρατά κλειστό το στόμα των Μέσων και μια ομερτά βασιλεύει σε όλο το φάσμα της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής μας. Ενώ, θεωρητικώς, η τέταρτη εξουσία πρέπει να ελέγχει τις άλλες τρεις, για πράξεις ή παραλείψεις τους, συμβαίνει το αντίθετο. Οι χορηγίες, τα χρέη, οι ισολογισμοί δημιουργούν σχέση εξάρτησης, ακόμη και αλληλεξάρτησης. «Δεν σε πειράζω οικονομικά, σου κάνω άπειρα δωράκια, αλλά σε αντάλλαγμα και συ κάνεις τα στραβά μάτια με τα… θεματάκια μου». Έτσι παίζεται λίγο-πολύ το παιχνίδι. Κάτω από τέτοιο ασφυκτικό πλαίσιο εργάζονται οι δημοσιογράφοι. Με τη διαρκή απειλή της εργοδοσίας για απόλυση, αν δεν συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις. Και, επίσης, το κυνηγητό από τους… ελεγχόμενους. Και σάμπως αυτά τα Μέσα αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα; Κάθε άλλο. Είναι ο κανόνας. Ελάχιστα media μπορούν να προσφέρουν, σήμερα, ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας στους ανθρώπους τους. Και δεν εννοώ μόνο το οικονομικό κομμάτι, αλλά και τη δυνατότητα οι άνθρωποί τους να εργάζονται ελεύθεροι και απερίσπαστοι, προκειμένου να ενημερώσουν τους συμπολίτες τους.
Στη φύση όπως και στην κοινωνία υπάρχει ένας νόμος: «Όταν υπάρχει κενό, αυτό καλύπτεται». Και εννοείται ότι και στη δημοσιογραφία ισχύει το ίδιο πράγμα: το κενό καλύπτεται. Τα τελευταία, λοιπόν, χρόνια τα κλασικά Μέσα έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση των πολιτών. Ειδικά τη δεκαετία του μνημονίου ζήσαμε πολλές… ομορφιές. Η κοινωνία βρέθηκε με κάθε τρόπο στο στόχαστρο. Έτσι, η διέξοδός της ήταν μία και απλή. Να ενημερωθεί από τα εναλλακτικά Μέσα, ώστε να αποκομίζει πληροφορίες οι οποίες δεν υπήρχε περίπτωση να δημοσιοποιηθούν. Η λεγόμενη δημοσιογραφία των πολιτών, του Διαδικτύου, του facebook, των μικρών εναλλακτικών sites και blogs κάνει θραύση. Εκεί εργάζονται επαγγελματίες, εννοείται με πενιχρά μέσα, αλλά εμφανίζονται και πολίτες οι οποίοι ασχολούνται εντελώς ερασιτεχνικά με τη δημοσιογραφία. Δεν είναι της παρούσης να μιλήσουμε για τα προβλήματα και τον τρόπο λειτουργίας αυτής της δημοσιογραφίας. Το βέβαιο είναι ότι αυτή λειτουργεί παράλληλα με την άλλη: την κλασική. Αυτήν την εβδομάδα στα εγχώρια πράγματα δύο είναι οι ειδήσεις οι οποίες κυριάρχησαν. Κατά σύμπτωση και στις δύο εμπλέκεται ο υπουργός Εργασίας, κύριος Γιάννης Βρούτσης.
Είδηση πρώτη: Με απόφαση του ΣτΕ τα αναδρομικά των συνταξιούχων ισχύουν μόνο για ένα ενδεκάμηνο (Ιούνης ’15-Μάης ’16) και θα δοθούν μόνο σ’ αυτούς οι οποίοι έκαναν αγωγή. Οι υπόλοιποι; Ας πρόσεχαν. Την είδηση έφερε στην επιφάνεια το συστημικό «ΒΗΜΑ» του κυρίου Μαρινάκη. Προσωπικά, ως εξήγηση γι’ αυτό, δίνω δύο εκδοχές. Η πρώτη: ο ιδιοκτήτης έστειλε ένα μήνυμα στην κυβέρνηση, γιατί δεν του έκανε κάποιο χατίρι. Το μήνυμα σαφές: «Είμαστε δικοί σας, αλλά είμαστε και ισχυροί. Το νου σας, λοιπόν». Η δεύτερη: ακόμη και στις πιο ολοκληρωτικές μορφές έκφρασης, βρίσκεται τρόπος να αντιδράσεις. Πάντα υπάρχουν εστίες αντίστασης. Έτσι, κάποιος συνάδελφος, κάνοντας σωστά τη δουλειά του, έφερε την είδηση στο γραφείο της διεύθυνσης. Δεν γινόταν να την αγνοήσουν. Μπορούσαν, όμως, να την υποβαθμίσουν, αλλά όχι να την εξαφανίσουν.
Είδηση δεύτερη: Η γνωστή περίπτωση της τηλεκατάρτισης, μέσω ΚΕΚ, επιστημόνων, η οποία πήρε μορφή επιθεώρησης με το ΣΚΟΪΛ ΕΛΙΚΙΚΟΥ. Το θέμα έβγαλε η «Εφημερίδα των Συντακτών». Συστημική δεν τη λες σε καμιά περίπτωση. Ανήκει ασφαλώς σε ό,τι σχηματικά αποκαλούμε παραδοσιακή δημοσιογραφία. Η συγκεκριμένη εφημερίδα διαβάζεται από 5.000 έως 7.000 νοματαίους. Όσο και να προσπαθήσει η εφημερίδα το κοινό της παραμένει πολύ μικρό. Εδώ έρχονται τα νέα Μέσα να καλύψουν την εκκωφαντική απουσία εφημερίδων, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών. Το πρωτογενές ρεπορτάζ είναι αναμφίβολα το σημαντικότερο σε ό,τι αφορά την παραγωγή της είδησης. Όμως, η αναπαραγωγή και η περαιτέρω έρευνα ενός θέματος είναι εξίσου σημαντικό ή και σημαντικότερο γεγονός. Πόσες φορές δεν προχώρησε η έρευνα ενός σημαντικού ζητήματος, από άλλο Μέσο, μετά την αποκάλυψη μιας… παρασπονδίας. Θα περίμενε κανείς από τα παραδοσιακά Μέσα να πιάσουν μια είδηση και να την ξετινάξουν. Αντ’ αυτού, ένοχη σιωπή. Έτσι το κενό καλύπτεται από τα λεγόμενα εναλλακτικά Μέσα. Στη δεύτερη περίπτωση, αυτήν της τηλεκατάρτισης, ο πρωθυπουργός ποίησε την ανάγκη φιλοτιμία και παρενέβη, προκειμένου να κοπάσει η κατακραυγή που υπήρχε στο Διαδίκτυο. Τα κλασικά media μούγκα στη στρούγκα. Σε λίγο θα αρχίσουν να μας λένε για τη… γενναιότητα του κυρίου Βρούτση, ο οποίος παραδέχτηκε άμεσα το λάθος και το διόρθωσε. Το γεγονός ότι κουνούσε το δάκτυλο, μόλις δύο ημέρες νωρίτερα, σε όσους έθεταν ενοχλητικές ερωτήσεις, μικρή σημασία έχει. Άλλωστε, γιατί να καταστρέψουμε μια τέτοια ωραία αφήγηση. Και βεβαίως θα ακούσουμε για τα γρήγορα αντανακλαστικά του πρωθυπουργού. Διατί να το κρύψωμεν, άλλωστε; Δικό τους παιδί είναι ο κύριος Μητσοτάκης.
Πάντως, από τούδε και στο εξής θα έχουμε δύο… δημοσιογραφίες, οι οποίες θα κινούνται παράλληλα. Η κάθε μια στον δικό της σκοπό. Η μια θα συμπληρώνει την άλλη, αλλά και θα την ανταγωνίζεται, προκειμένου να κερδίσει ζωτικό χώρο. Προσωπικά δεν θεωρώ ότι θα σβήσει η κλασική, παραδοσιακή δημοσιογραφία, όπως τη γνωρίσαμε όλα αυτά τα χρόνια. Ωστόσο, θα συρρικνώνεται και θα δίνει χώρο στο νέο που έρχεται. Ένα νέο με προβλήματα, αδυναμίες αλλά, προς το παρόν, τουλάχιστο, με μια κριτική και αντιεξουσιαστική ματιά στην καθημερινότητα. Και πάντα, μέσα από συγκρούσεις, εμείς οι πολίτες θα μαθαίνουμε πράγματα. Η ανακοίνωση των εργαζομένων της ΕΡΤ3 για απαίτηση μιας κοινωνικής αντιπολίτευσης δείχνει τις διεργασίες και τη διαπάλη που πραγματοποιούντα, ώστε η δημοσιογραφία στα χρόνια… της χολέρας να παραμείνει δημοσιογραφία. Με όποιο κόστος. Αξίζει, ασφαλώς, τον κόπο να προσπαθήσουμε, για το καλό της δημοκρατίας και των πολιτών…
