Βιώσιμες Κυκλάδες: Ψήφισμα για την προστασία της Κυκλαδικής ταυτότητας

Tο Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού διακινεί από τις αρχές Αυγούστου ένα ψήφισμα με στόχο τη “Προστασία της Κυκλαδικής Ταυτότητας από Μη Αναστρέψιμη Απώλεια” , ζητώντας από τους πολίτες και Δημοτικά Συμβούλια να το υιοθετήσουν και να ζητήσουμε όλοι μαζί από τη Κυβέρνηση να λάβει τα αναγκαία μέτρα.

Μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί περισσόπτερες από 1100 υπογραφές από μεμονομένους πολίτες και εντείνεται η προσπάθεια ζητώντας από τους Δημάρχους των νησιών να φέρουν το θέμα στο ΔΣ.

Ακολουθεί τόσο το πλαίσιο διεκδίκησης όσο και η ανοιχτή επιστολή προς τα ΜΜΕ των Κυκλάδων για τις Δημοτικές Αρχές …

Αρχικά η πρόταση προς την Δημοτική Αρχή 

“Είστε όλοι ενήμεροι των ανησυχιών, που υπάρχουν στις κοινωνίες των νησιών, οι οποίες βλέπουν την οριστική μεταμόρφωση των νησιών από την υπερβολική και εκτός κλίμακας δόμηση, που οδηγεί στην απώλεια της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ταυτότητάς τους, ενώ ταυτόχρονα, λόγω υπερβολικού αριθμού- τουριστών (υπερτουρισμός) στην υψηλή τουριστική περίοδο σε σχέση με το μέγεθός τους, προκαλείται υποβάθμιση της ζωής των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών και επιβαρύνεται το υφιστάμενο σύστημα υποδομών.

Στα περισσότερα νησιά υπάρχουν ήδη σημαντικά προβλήματα με την έλλειψη νερού, το κυκλοφοριακό, την ηχορύπανση, την αδυναμία πρόσβασης σε παραλίες και άλλους δημόσιους χώρους, το συνωστισμό σε καταστήματα & υπηρεσίες, καθώς και πρόσθετα προβλήματα στις ήδη υποβαθμισμένες υπηρεσίες υγείας κλπ.

Το Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) επισημαίνουν, ότι η συνεχιζόμενη μη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας και νομολογίας του ΣτΕ σε ό,τι αφορά την εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών  δόμηση αλλά και η έλλειψη αναπτυξιακών  μέτρων που θα στήριζαν μια ισορροπημένη, βιώσιμη ανάπτυξη για τα νησιά μας, οδηγούν στην οριστική απώλεια της ταυτότητας των νησιών (μορφολογία, κλίμακα, τοπίο) και στην υποβάθμιση της κοινής τους κληρονομιάς, θέτοντας σε κίνδυνο  τα όποια επιτεύγματα από τη μέχρι τώρα τουριστική ανάπτυξή τους.

Για το λόγο αυτό έχουμε καταθέσει δημόσια ένα ψήφισμα (https://sustainablecyclades.eu/ ) που περιλαμβάνει μέτρα για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών, την πολιτιστική και περιβαλλοντική προστασία και μέτρα για τη δόμηση (όπως πχ. περιορισμό των υπόσκαφων, κατάργηση των μεγάλων επενδύσεων με ακύρωση των ειδικών τοπικών  ρυθμίσεων, «αδειών» δημιουργίας πισίνας κλπ) καθ’ υπέρβαση της φέρουσας ικανότητάς τους (το κείμενο   σας επισυνάπτεται).

Αγαπητή/Αγαπητέ Δήμαρχε σας ζητάμε να φέρετε το ψήφισμα στο Δημοτικό Συμβούλιο όσο γίνεται ταχύτερα ώστε, και με την παρουσία μέλους μας δια ζώσης ή διαδικτυακά, να γίνει διεξοδική συζήτηση για τον κίνδυνο οριστικής απώλειας της ταυτότητας του κάθε νησιού ξεχωριστά στο βωμό της απληστίας του real estate, προσαρμόζοντας ενδεχόμενα το ψήφισμα στην πραγματική κατάσταση του νησιού σας (δεδομένου ότι γνωρίζουμε τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των νησιών σε ότι αφορά την τουριστική πίεση και το φαινόμενο του υπερτουρισμού, τόσο σε ό,τι αφορά στις υφιστάμενες διατάξεις, τα επίπεδα εξάρτησης της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό, όσο και στα προβλήματα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαφορετικές προτεραιότητες), να ζητήσουμε όλοι μαζί από την κυβέρνηση να εφαρμόσει τον νόμο και πολιτικές για τη μετάβασή τους σε βιώσιμη κατάσταση με βάση τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές.

Εκ μέρους του Δικτύου για Βιώσιμες Κυκλάδες

Το Συντονιστικό:  Κανακάρη Κατερίνα, Jacob Moe, Παντελαίου Τόνια, Παπαζώη Ελισσάβετ, Σπιλάνης Γιάννης, Στεφάνου Νικόλας, Ψάλτη Αναστασία

Εκ μέρους της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού: Λυδία Καρρά (αντιπρόεδρος)

Και το πλαίσιο δράσης 

Έχοντας υπόψη το πρόσφατο Δελτίο Τύπου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων σχετικά με τα προβλήματα που δημιουργεί η εκτός οικισμού δόμηση, το Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, επισημαίνουν ότι τυχόν χαλάρωση της κατάστασης και μη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιστροφή της, θα οδηγήσουν στην οριστική απώλεια της ταυτότητας των νησιών (μορφολογία, κλίμακα, τοπίο) και υποβάθμιση της κοινής τους περιουσίας, θέτοντας σε κίνδυνο τη μέχρι τώρα ανάπτυξη τους.

Ζητούν από τη Κυβέρνηση, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου:

• Άμεση εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, της νομολογίας του Σ.τ.Ε. καθώς και των διατάξεων των υφιστάμενων ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και του τοπίου. Ειδικά σε ότι αφορά:
  • στη δόμηση με έλεγχο των αδειών που εκδίδονται, αλλά και επανέλεγχο όσων έχουν εκδοθεί
  • στη διάνοιξη νέων δρόμων, ως «ιδιωτικών», χωρίς άδειες και προδιαγραφές
  • στη καταστροφή των μονοπατιών

• Άμεσο περιορισμό της νέας τουριστικής δόμησης με:
  • Κατάργηση των ειδικών πολεοδομικών σχεδίων, των ΕΣΧΑΣΕ και των ΕΣΧΑΔΑ στις Κυκλάδες και γενικότερα στα νησιά
  • Εξαίρεση των τουριστικών καταλυμάτων από τις στρατηγικές επενδύσεις
  • Εστίαση των επιδοτήσεων στην αναβάθμιση των υπαρχουσών επιχειρήσεων και στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος με ανάδειξη των περιβαλλοντικών, πολιτιστικών και παραγωγικών πόρων

• Διατήρηση της δυνατότητας κατασκευής μόνο μονόροφων κατοικιών εκτός οικισμού (από 80 τμ έως και 150 τ.μ. ανάλογα με τη νησιωτική περιοχή), που θα είναι ενεργειακά & υδατικά αυτόνομες (με ανακύκλωση του χρησιμοποιημένου νερού) μέσα από πρότυπα που θα προτείνουν ειδικοί επιστήμονες και με βάση τη διεθνή εμπειρία. Κατάργηση των υπόσκαφων.

• Δραστικό περιορισμό της δυνατότητας κατασκευής πισίνας στα μαστιζόμενα από ανομβρία και λειψυδρία νησιά λόγω της υπερκατανάλωσης και της κλιματικής κρίσης, με την απαγόρευση τους στις κατοικίες και στα δωμάτια των ξενοδοχείων, παράλληλα με ουσιαστικό έλεγχο των γεωτρήσεων.

• Περιορισμό και όχι ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων τουριστικών κλινών επισημαίνοντας την επιδείνωση του προβλήματος που θα δημιουργήσει η συνεχιζόμενη αύξηση της προσφοράς τουριστικών κλινών κάθε κατηγορίας στη πρόσθετη αύξηση των τουριστικών συγκεντρώσεων την υψηλή τουριστική περίοδο και στη περαιτέρω υπερφόρτιση των ήδη ελλειμματικών υποδομών για μεγάλο αριθμό νησιών, γεγονός που απαιτεί τουλάχιστον αλλαγή προτεραιοτήτων (πρώτα οι υποδομές).

• Μεταφορά των πόρων του τέλους ανθεκτικότητας στην τοπική αυτοδιοίκηση για υλοποίηση πράσινων υποδομών ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των νησιών.

• Ενίσχυση μέσω προγραμμάτων χρηματοδότησης έργων που θα αφορούν στην επισκευή και αναβάθμιση υφιστάμενων κτηρίων όπως και δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης τους. Σκοπός της δράσης αυτής είναι, πέρα από τη πράσινη μετάβαση, στο να  εξασφαλίσει και απασχόληση στο κλάδο των κατασκευών. Παράλληλα προτείνεται η ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων για να αποφευχθούν έργα μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ.

• Άμεση χρηματοδότηση μελέτης για την εκτίμηση της Φέρουσας Ικανότητας των νησιών, ώστε να εξεταστεί αν αντέχουν άλλη τουριστική μεγέθυνση και την εκπόνηση της οδικής χάρτας για τη μετάβαση τους σε κατάσταση βιώσιμης ανάπτυξης πριν την ολοκλήρωση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.

Το Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες ζητά από τα Δημοτικά Συμβούλια των Κυκλάδων να τοποθετηθούν στα θέματα αυτά και να στείλουν επιστολή στη Κυβέρνηση ζητώντας την άμεση εφαρμογή τους.

Άμεσα μέτρα για τις Κυκλάδες

  Μέτρα ως προς τη Δόμηση

1. Άμεση εφαρμογή της νομολογίας του ΣΤΕ για την εκτός σχεδίου δόμηση έως την ολοκλήρωση των χωρικών σχεδίων (δόμηση μόνο με πρόσωπο σε νόμιμα προϋφιστάμενη οδό)
2. Απαγόρευση διάνοιξης μεμονωμένων οδών. Εφαρμογή της νομολογίας.
3. Άμεση παύση προέγκρισης και έγκρισης  Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων, ΕΣΧΑΣΕ,ΕΣΧΑΔΑ

(τουριστικών καταλυμάτων) με στόχο την κατάργησή τους ως τύπου ανάπτυξης δόμησης  στις Κυκλάδες. Με την προαναφερόμενη παύση (σύμφωνα και με τη νομολογία του ΣΤΕ) διευκολύνεται ο χωρικός σχεδιασμός –τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ)- ως προς τους στόχους τους και αποφεύγεται η δημιουργία μη αναστρέψιμων καταστάσεων. Με την ίδια διαδικασία είναι δυνατόν Δήμοι να επιλέξουν  και την αναστολή οικοδομικών αδειών σε εκτός σχεδίου περιοχές έως την θεσμοθέτηση των ΤΠΣ.

4. Παύση χορήγησης από τους Δήμους άδειας δημιουργίας πισίνας, λόγω λειψυδρίας και κλιματικής κρίσης και ταυτόχρονη άρση της απαίτησης δημιουργίας πισίνας σε ξενοδοχειακά καταλύματα.
5. Ενδελεχής μελέτη του τοπίου, όπως ορίζει η αντίστοιχη εγκύκλιος- από τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής- για αδειοδότηση κατασκευής υπόσκαφων, κατάργηση της επιπλέον δόμησης (bonus) και απαγόρευσή της όταν δεν εναρμονίζεται με την τοπική αρχιτεκτονική.
6. Εφαρμογή των υφιστάμενων πολεοδομικών διαταγμάτων  δόμησης και προστασίας.
7. Μέγιστη δόμηση κατοικίας εκτός σχεδίου 150 τ.μ. -ανεξαρτήτως μεγέθους του γηπέδου και πάνω από το όριο αρτιότητας και κατάτμησης- μέχρι τη θεσμοθέτηση των ΤΠΣ με στόχο την υιοθέτησή του από τα εν λόγω σχέδια. Ενεργειακά & υδατικά αυτόνομες κατασκευές (με ανακύκλωση του χρησιμοποιημένου νερού) μέσα από πρότυπα με βάση τη διεθνή εμπειρία.

Μέτρα Πολιτιστικής και Περιβαλλοντικής προστασίας

8. Μέτρα προστασίας των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων. Άμεση προστασία των περιοχών Natura, των γεωλογικών σχηματισμών, των ρεμάτων των υγροτόπων και των αμμοθινών .
9. Εκπόνηση των μελετών που υποδεικνύονται από τα υπάρχοντα χωρικά σχέδια και των μελετών που αφορούν στον παράκτιο χώρο και απορρέουν από τη συνθήκη της Βαρκελώνης
10. Προστασία των μονοπατιών και αναγνώρισή τους ως νεότερων μνημείων. Απαγόρευση τροχήλατης κυκλοφορίας σε αυτά και άρση της παράπλευρης δόμησης.
11. Εκπόνηση μελετών αξιολόγησης και ανάδειξης τοπίου σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο (οι οποίες θα τροφοδοτήσουν έγκαιρα τις μελέτες των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων).
12. Εφαρμογή μέτρων βιώσιμης κινητικότητας.
13. Μέτρα εξοικονόμησης νερού και ουσιαστικό έλεγχο των γεωτρήσεων.

Μέτρα Βιώσιμης Ανάπτυξης

14. Εξαίρεση των τουριστικών καταλυμάτων από τις στρατηγικές επενδύσεις στις Κυκλάδες.
15. Εστίαση των επιδοτήσεων στην αναβάθμιση των υπαρχουσών επιχειρήσεων και στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος με ανάδειξη των περιβαλλοντικών, πολιτιστικών και παραγωγικών πόρων.
16. Μεταφορά των πόρων του τέλους ανθεκτικότητας στην τοπική αυτοδιοίκηση για υλοποίηση πράσινων υποδομών ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των νησιών.
17. Άμεση ανάγκη για δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων ενίσχυσης παραγωγικών δραστηριοτήτων του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα με στόχο την απασχόληση των κατοίκων και προσέλκυση εργαζομένων. Ελαχιστοποίηση των εξαρτήσεων (ενέργεια, υδατικοί πόροι, τρόφιμα, υγεία, εκπαίδευση, άλλες υπηρεσίες ) σύμφωνα με το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο και προσέγγιση της αυτάρκειας σε ορισμένους τομείς.
18. Ενίσχυση μέσω προγραμμάτων χρηματοδότησης έργων που θα αφορούν στην επισκευή και αναβάθμιση υφιστάμενων κτηρίων όπως και δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης τους. Σκοπός της δράσης αυτής είναι, πέρα από τη πράσινη μετάβαση, στο να  εξασφαλίσει και απασχόληση στο κλάδο των κατασκευών. Παράλληλα προτείνεται η ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων για να αποφευχθούν έργα μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ.
19. Μέτρα εξασφάλισης οικονομικής στέγης σε εργαζόμενους στα νησιά.
20. Επισήμανση –γνωστοποίηση της επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων που θα δημιουργήσει η συνεχιζόμενη αύξηση της προσφοράς τουριστικών κλινών κάθε κατηγορίας, η δημιουργία υψηλών τουριστικών συγκεντρώσεων την τουριστική περίοδο και η υπερφόρτωση των υποδομών για μεγάλο αριθμό νησιών, γεγονός που απαιτεί αλλαγή προτεραιοτήτων.
21. Ανάσχεση της δημιουργίας περισσότερων τουριστικών κλινών και της μεγέθυνσης του τουρισμού. Ανάσχεση του σχεδιασμού μεγαλύτερων τεχνικών υποδομών (με στόχο την ανάσχεση της προσέλκυσης μεγαλύτερου αριθμού τουριστών). Δημιουργία των αναγκαίων υποδομών.
22. Ενίσχυση των κοινωνικών υποδομών για δημιουργία ελκυστικού περιβάλλοντος κατοίκησης.
23. Άμεση ανάγκη χρηματοδότησης μελέτης για την εκτίμηση της Φέρουσας Ικανότητας των νησιών, ώστε να εξεταστεί αν και κατά πόσο αντέχουν άλλη τουριστική μεγέθυνση, και εκπόνηση της οδικής χάρτας για τη μετάβαση τους σε κατάσταση βιώσιμης ανάπτυξης πριν την ολοκλήρωση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.