Σαντορίνη, μία άλλη εποχή… Υπήρχε και αυτή. Στην ερώτηση πως ήταν το νησί των Κυκλάδων πριν από 55 χρόνια, η απάντηση έρχεται μέσα από τον φωτογραφικό φακό και τα αρχιτεκτονικά σχέδια που έχουν διατηρηθεί στο χρόνο…
Και το προσωπικό αρχείο της Σάσας Λαδά, Ομότιμης Καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, μετά από επισκέψεις της στο νησί στα τέλη της δεκαετίας του ’60 μας διαφωτίζει…
Σήμερα, χάρη στην Εστία Πύργου έχουμε απαντήσεις…
Από τις 15 Ιουλίου μέχρι τις 30 Οκτωβρίου στο Κέντρο Φωτογραφίας “Kastelana”, στην είσοδο του Καστελιού του Πύργου, στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο “Σπίτι όσο χωρείς και κάμπο όσο θωρείς”.
Η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά ένα ανέκδοτο, μέχρι σήμερα, αρχειακό υλικό αρχιτεκτονικών αποτυπώσεων και φωτογραφικής τεκμηρίωσης οικισμών και τοπίων της Σαντορίνης από το προσωπικό αρχείο της Σάσας Λαδά, Ομότιμης Καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, η οποία επισκέφτηκε τη Σαντορίνη στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, στη διάρκεια των σπουδών της και αποτύπωσε το χώρο σε φωτογραφίες και σχέδια.
Γιατί τώρα
Η Σαντορίνη του ‘60 επιστρέφει, 55 χρόνια μετά το καλοκαίρι του ‘68 που οι τεταρτοετείς φοιτητές Σάσα Λαδά, Ανέστης Παπαδάκης και Μιχάλης Χατζόπουλος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ έρχονται στη Σαντορίνη, για να κάνουν την καλοκαιρινή άσκηση του μαθήματος Μορφολογίας Ρυθμολογίας που δίδασκε ο καθηγητής Νίκος Μουτσόπουλος. Μαζί τους ήταν και η Ειρήνη Παπαδάκη, φοιτήτρια Αρχαιολογίας και η Καίτη Πανταζή φοιτήτρια αρχιτεκτονικής.
«Αγάπησα τη Μεσόγειο με πάθος», γράφει ο Fernand Braudel στο πρόλογο του βιβλίου του «Μεσόγειος». Παραφράζοντας τον Braudel θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι «αγάπησα τη Σαντορίνη με πάθος», γεγονός και κινητήρια δύναμη για το στήσιμο αυτής της έκθεσης σήμερα. Είχα βγει στη σύνταξη πριν μερικά χρόνια και, ανασκαλεύοντας το παρελθόν,άνοιξα ξανά το αρχείο της Σαντορίνης που είχα στη σκιά από τότε. Οι αποτυπώσεις του 1968 και η διπλωματική μου εργασία το 1969 στα Φηρά βγήκαν ξανά στο φως και άρχισα να ψάχνω τρόπους, για να τους δώσω (η μήπως για να μου δώσω;) μια δεύτερη ευκαιρία η καλύτερα μια επιστροφή στον τόπο καταγωγής τους. Ένα αντίδωρο για τις εμπειρίες και τα βιώματα που μου έδωσε τότε η Σαντορίνη του ‘60. Η Σαντορίνη που επούλωνε με δυσκολία τις πληγές του καταστροφικού σεισμού του 1956 και που ετοιμαζόταν να ανοίξει πλησίστια τα πανιά της για τις σειρήνες του τουρισμού. Η Σαντορίνη που καθήλωνε με το εκρηκτικό της τοπίο, την ιλιγγιώδη καταβύθιση της καλντέρας, αλλά και την μοναδική της αρχιτεκτονική, τους ισχυρούς ανέμους, τα μαυροκόκκινα ηφαιστειογενή πετρώματα και τους βυθισμένους υπόσκαφους οικισμούς της. Συναντήθηκα με τη «ανώνυμη αρχιτεκτονική» της – πόσο άδικη είναι αυτή η ονομασία μιας κοινωνικής διαδικασίας που όλοι οι άνθρωποι κατασκευάζουν κυριολεκτικά και καθημερινά την κατοίκηση τους σε ένα άνυδρο, ανεμοδαρμένο και μοναδικό τοπίο. Για το λόγο αυτό, εγώ προτιμώ την έννοια της «λαϊκής αρχιτεκτονικής» που πιστεύω ότι αποδίδει καλύτερα το φαινόμενο αυτής της αρχιτεκτονικής απέναντι στη λόγια ή επώνυμη αρχιτεκτονική.
Σήμερα, πολλά χρόνια μετά το τέλος της αθωότητας, ελπίζω η επαναφορά του ρητού «Σπίτι όσο χωρείς και κάμπο όσο θωρείς» στο τίτλο αυτής της έκθεσης, να θεωρηθεί ένα μικρό σινιάλο για όσα ξεχάσαμε που πρέπει ίσως επειγόντως να ξαναθυμηθούμε, όπως είναι η κρίσιμη σχέση μας με το περιβάλλον σφιχτοδεμένη με την ιστορία του κάθε τόπου.
Σάσα Λαδά
Χώρος και ανάπτυξη του εκθεσιακού υλικού
Η έκθεση έχει την εξαιρετική τύχη να φιλοξενείται σε ένα εμβληματικό τριώροφο αρχοντικό κτίριο, στην είσοδο του Καστελιού του Πύργου, μέρος που είχαμε περπατήσει, φωτογραφίσει, και αποτυπώσει αδηφάγα, στη διάρκεια της παραμονής μας στο Πύργο.
Το εκθεσιακό υλικό αναπτύσσεται καθ’ ύψος σε τρία επίπεδα:
- Στο επίπεδο του ισογείου εκτίθενται είκοσι επιλεγμένες φωτογραφίεςαπό όλους τους οικισμούς, όπου αποθεώνεται η αρχιτεκτονική της Σαντορίνης στο απαστράπτον φως του Αιγαίου.
- Στο επίπεδο του 1ου ορόφου μεταφερόμαστε νοερά στο χώρο ενός φοιτητικού αρχιτεκτονικού studio, όπου εκτίθενται με μορφή πινακίδων επιλεγμένα σκίτσα και γραμμικά σχέδια των αποτυπώσεων που έγιναν στους οικισμούς Πύργος και Ακρωτήρι.
- Τέλος, στο επίπεδο του 2ου ορόφου, σε χώρο που προσφέρει μια πανοραμική θέα του οικισμού και του νησιού, εκτίθενται σε νοηματική αντιπαράθεση δεκαεφτά επιλεγμένες φωτογραφίες που ανατρέχουν στις μακρινές θέες οικισμών και τοπίων της Σαντορίνης του ‘60.
