«Εχουμε πειστεί όλοι μας ότι πάμε σε άλλες εποχές». Με αυτά τα λόγια περιγράφουν καλλιεργητές ΠΟΠ προϊόντων από διάφορα σημεία της χώρας, το πώς οι έντονοι καύσωνες, η ξηρασία και η λειψυδρία οδηγούν σε μεγάλη μείωση της παραγωγής. Η μαστίχα Χίου, η πατάτα Νευροκοπίου, το αμπέλι και το τοματάκι Σαντορίνης και η ελιά Μάκρης Αλεξανδρούπολης είναι ορισμένα μόνο από τα ΠΟΠ προϊόντα που έχουν γίνει θύματα της αλλαγής του κλίματος. Μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, οι αγρότες αναζητούν λύσεις, προκειμένου να συνεχίσουν να παρέχουν στις καλλιέργειές τους, όσα δεν μπορεί η φύση.
Σε στρες το Ασύρτικο Σαντορίνης
Πριν από δύο μήνες δημιουργήθηκε στη Σαντορίνη ο Σύνδεσμος Οινοποιών Σαντορίνης ΑΜΚΕ, με τη συμμετοχή 13 οινοποιητικών συνεταιρισμών που δραστηριοποιούνται στο νησί.
Κυρίαρχο μέλημα του συνδέσμου είναι η βιωσιμότητα του σαντορινιού αμπελώνα, ο οποίος όπως τονίζουν τα μέλη του, φθίνει αργά και σταθερά λόγω γήρανσης των πρέμνων, της αλόγιστης άναρχης δόμησης στο νησί αλλά και της κλιματικής αλλαγής.
Κι ενώ τα κρασιά ΠΟΠ Σαντορίνης, με κυρίαρχη ποικιλία το Ασύρτικο, έχουν καταφέρει να σκαρφαλώσουν στην κορυφή των ποιοτικότερων κρασιών του κόσμου, ο πρωτογενής τομέας πάνω στον οποίο στηρίζεται το οινοποιητικό οικοδόμημα, βαδίζει σύμφωνα με τους οινοπαραγωγούς σε τεντωμένο σχοινί. Παρά την προστασία του από την υπάρχουσα νομοθεσία, ο σαντορινιός αμπελώνας μειώνεται τόσο σε έκταση όσο και σε παραγωγικότητα.
Η Σοφία Καράτσαλου, γεωπόνος και ιδιοκτήτρια μαζί με τον πατέρα της του οινοποιείου ΓΑΙΑ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ, ένα από τα μέλη του νεοσύστατου συνδέσμου, λέει στην «Καθημερινή» πως παρότι τα σαντορινιά αμπέλια είναι από τη φύση τους «σκληραγωγημένα» σε δύσκολες συνθήκες (ηφαιστειογενές έδαφος, έντονη ηλιοφάνεια, δυνατοί αέρηδες, περιορισμένες βροχοπτώσεις), τα τελευταία τρία χρόνια, η μείωση των βροχοπτώσεων και η επιδείνωση της ξηρασίας άρχισαν να δοκιμάζουν το Ασύρτικο. «Η μείωση των βροχοπτώσεων στρεσάρει τα αμπέλια μας ολοένα και περισσότερο, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ευρωστία τους και η παραγωγή. Οι παραγωγοί δεν είμαστε εξοικειωμένοι με την άρδευση στη Σαντορίνη, που ούτως ή άλλως δεν είναι βιώσιμη λύση».
Ταυτόχρονα, η υπερδόμηση έχει αρχίσει, σύμφωνα με την κ. Καράτσαλου, να πιέζει τη ζώνη του αμπελώνα. Το αρνητικό αποτέλεσμα είναι ήδη χειροπιαστό, καθώς όπως σχολίασε, «η ποσότητα έχει αρχίσει ήδη να μειώνεται. Η περσινή και φετινή χρονιά ήταν δύσκολες. Οι απώλειες ξεπέρασαν το 20% και υπάρχει φόβος για το μέλλον».
Τα μέλη του συνδέσμου αναζητούν λύσεις στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην αμπελοκαλλιέργεια και στην εφαρμογή έρευνας σε συνεργασία με πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των κλιματολογικών συνθηκών. Οπως σχολίασε, «υπάρχει και η επιλογή της χρήσης ανθεκτικών υποκειμένων στην ξηρασία, έτσι ώστε τα αμπέλια να χρειάζονται λιγότερο νερό». Το οινοποιείο της κ. Καράτσαλου το δοκιμάζει ήδη με έναν νέο αμπελώνα στη Θηρασιά, όπου τα αμπέλια είναι εμβολιασμένα σε υποκείμενο με μεγάλη αντοχή στην ξηρασία.
«Η κλιματική αλλαγή στη Σαντορίνη δεν είναι θεωρία»
Από την πλευρά του, ο Ματθαίος Δημόπουλος, πρόεδρος της Ενωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων, σχολίασε στην «Καθημερινή» ότι «η κλιματική αλλαγή στη Σαντορίνη δεν είναι θεωρία. Είναι πλέον εδώ κι αυτό δεν αφορά μόνο το αμπέλι αλλά και το τοματάκι και τη φάβα». Αναφορικά με το τοματάκι, ο ίδιος ανέφερε ότι «καλλιεργείται σε πολύ λιγότερα στρέμματα πλέον. Τα τελευταία χρόνια, το εργοστάσιο που μεταποιεί το τοματάκι έπαιρνε σταθερά 40-50 τόνους ετησίως. Πέρσι πήρε 20 τόνους και φέτος η παραγωγή είναι περίπου στα ίδια επίπεδα».
Οπως εξήγησε, «ναι μεν οι καλλιέργειες στη Σαντορίνη είναι διαχρονικά άνυδρες, αλλά πάντα έπαιρναν το φυσιολογικό νερό του χειμώνα. Πλέον, το χάσαμε κι αυτό. Φύγαμε από την κανονικότητα και οι καλλιέργειες υποφέρουν». Σε ό,τι αφορά τη φάβα, ο κ. Δημόπουλος σχολίασε ότι «η παραγωγή της είναι μηδαμινή. Η φάβα χρειάζεται 1-2 βροχές τον Μάρτιο. Δεν ήρθαν όμως ποτέ». Αναφορικά με το αμπέλι, ανέφερε πως «πέρσι είχαμε μείωση της παραγωγής κατά 65% σε σχέση με το 2022. Αυτή ήταν η μικρότερη σοδειά τα τελευταία 25 χρόνια. Φέτος όμως αναμένουμε ακόμη χειρότερα αποτελέσματα. Η οικονομική ζημιά είναι τεράστια».
Πλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, «έχουμε πειστεί όλοι μας ότι πάμε σε άλλες εποχές και προσπαθούμε να συμπληρώσουμε αυτό που δεν κάνει η φύση. Εφόσον λοιπόν δεν βρέχει τον χειμώνα, προσπαθούμε να βρούμε νερό για να ποτίσουμε».
Πρόκειται για ένα εγχείρημα που μόνο εύκολο δεν είναι. «Εχουμε επικεντρωθεί στο νερό που πάει χαμένο, δηλαδή αυτό των βιολογικών καθαρισμών από τις αφαλατώσεις, που καταλήγει στη θάλασσα. Εχουμε ξεκινήσει μια εκστρατεία με τον δήμο, ώστε να κατασκευαστούν οι κατάλληλες υποδομές, ώστε να έχουμε κατάλληλο νερό για άρδευση. Οι αγρότες, παρά την απογοήτευση, επιμένουν να καλλιεργούν. Πρέπει όμως να βρεθεί λύση, αλλιώς το νησί θα γίνει κρανίου τόπος. Η Σαντορίνη δεν μπορεί να γίνει όλο μπετόν».
