Με το γεωλογικό φαινόμενο στην Ισλανδία να βρίσκεται σε ύφεση μετά την έκρηξη του ηφαιστείου στη χερσόνησο Ρεϊκιάνες και τους επιστήμονες να θεωρούν κρίσιμες τις προσεχείς δύο εβδομάδες σχετικά με την εξέλιξη του, η ελληνική επιστημονική κοινότητα κάνει τις δικές της εκτιμήσεις και εξάγει τα δικά της συμπεράσματα σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες και τις τυχόν ομοιότητες που υπάρχουν με τις ηφαιστειογενείς περιοχές της Ελλάδας.
Κείμενο: Κώστας Ασημακόπουλος – Ethnos.gr
Μετά την τοποθέτηση του Ευθύμιου Λέκκα για το εάν είμαστε έτοιμοι για τη διαχείριση του ηφαιστειακού κινδύνου η γνωστή ηφαιστειολόγος και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ Εύη Νομικού αναφέρει αρχικά στο ethnos.gr:
«Στην Ισλανδία φαίνεται πως το φαινόμενο είναι σε ύφεση αλλά οι Αρχές είναι ακόμα σε επιφυλακή. Επιβεβαιώθηκε ο σπουδαίος ηφαιστειολόγος Χάραλαντ Σίγκουρσον ο οποίος είχε προβλέψει πως το ηφαίστειο θα εκτονωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου».
Παρότι σε σύγκριση μεταξύ της Ισλανδίας και της Ελλάδας υπάρχουν μεγάλες διαφορές σύμφωνα με την Εύη Νομικού πολλά είναι τα χρήσιμα συμπεράσματα που θα πρέπει να καταγραφούν και να αποτελέσουν πάγια πρακτική τόσο των Ελληνικών Αρχών όσο και του πληθυσμού σε περίπτωση που βρεθούν απέναντι σε μία παρόμοια κατάσταση.
Τι μας δίδαξαν οι Ισλανδοί
«Πολλά είναι τα χρήσιμα συμπεράσματα που βγαίνουν από αυτή την κρίση. Το σημαντικότερο συμπέρασμα είναι η υποδειγματική οργάνωση και εφαρμογή των σχεδίων διαχείρισης της κρίσης. Αναφέρομαι στην ενημέρωση του πληθυσμού, στην υποδειγματική εκκένωση των περιοχών από τον πληθυσμό, στο συντονισμό των αρμοδίων υπηρεσιών, στη διαχείριση των πτήσεων, αλλά και στη αξιολόγηση των υποδείξεων της επιστημονικής κοινότητας. Έγιναν πολλά πράγματα σε μικρό χρονικό διάστημα χωρίς πανικό, υπερβολές και άσκοπες κινήσεις. Ακόμα και τώρα που υπάρχει ύφεση οι κάτοικοι έχουν πλάνο δράσης. Υπάρχει ελεγχόμενη και συντεταγμένη επιστροφή στα σπίτια και στις υποδομές χωρίς ωστόσο να υπάρχει εφησυχασμός», λέει η Εύη Νομικού.
Να περιμένουμε…
O ηφαιστειολόγος Πόλ Εΐναρσον ανέφερε την Τετάρτη 27/12 είπε πάντως πως θα πρέπει να περιμένουμε 10 έως 15 ημέρες για ένα πιο ασφαλές συμπέρασμα διότι «αν και η έκρηξη στη σειρά του κρατήρα Sundhnukagigar έχει ολοκληρωθεί, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα άλλης έκρηξης στην περιοχή. Το έδαφος άρχισε να ανεβαίνει πάλι στο Svartsengi μετά την έκρηξη που ξέσπασε εκεί το βράδυ της προηγούμενης Δευτέρας. Η ταχύτητα της άνοδος της ξηράς είναι υψηλότερη από ό,τι ήταν πριν από την έκρηξη».
Στο ερώτημα εάν στην Ελλάδα οι Αρχές και ο πληθυσμός είναι εξοικειωμένοι με ένα τέτοιο ενδεχόμενο η Εύη Νομικού τόνισε: «Η Ελλάδα με την Ισλανδία έχει πολλές γεωλογικές διαφορές. Έχει διαφορετική γεωδυναμική θέση. Η Ισλανδία βρίσκεται στο σημείο που απομακρύνονται η πλάκα της Ευρώπης με την πλάκα της Βόρειας Αμερικής. Στην Ελλάδα η Σαντορίνη είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο. Είχαμε ήπιες εκρήξεις το 1925, το 1940 και το 1950, οπότε κάποια στιγμή στο μέλλον πιθανότατα να ζήσουμε κάτι παρόμοιο και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Δεν υπάρχει ανησυχία για έκρηξη ανάλογη του 1.613 π.Χ.».
Το ακραίο και πιθανό σενάριο
Ειδικά για την Σαντορίνη υπάρχει το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης ή Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Ηφαιστειακής Δραστηριότητας στο Ηφαιστειακό Σύμπλεγμα Σαντορίνης με την κωδική ονομασία «ΤΑΛΩΣ» (1), στα πλαίσια του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας με τη συνθηματικό «Ξενοκράτης». Σύμφωνα με το σχέδιο «Τάλως» που έχει εκπονηθεί για την Σαντορίνη από την Πολιτική Προστασία και έχει κοινοποιηθεί σε όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες (Περιφέρεια, Δήμος, Σώματα Ασφαλείας, Πυροσβεστική, Λιμενικό, Λιμένες, Αερολιμένες, ΕΚΑΒ κλπ) περιλαμβάνονται δύο σενάρια: «Το “ακραίο σενάριο” που όπως είπαμε δεν υπάρχει ανησυχία καθώς σύμφωνα με όλες τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι απίθανο να συμβεί και το “πιθανότερο σενάριο” που αναφέρεται σε μία ήπια έκρηξη. Για όλα αυτά ενημερώνουμε συχνά τον πληθυσμό της Σαντορίνης. Κάνουμε εκπαιδευτικά σεμινάρια στα παιδιά και στον γενικό πληθυσμό και θεωρώ πως υπάρχει επαρκής ενημέρωση».
«Πιστεύουν πως δεν θα το ζήσουν»
Σε ερώτηση εάν ο πληθυσμός λαμβάνει στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις μιας πιθανής έκρηξης, η Εύη Νομικού είπε: «Είναι λογικό όταν δεν υπάρχουν φαινόμενα ο πληθυσμός να πιστεύει πως δεν θα ζήσει ποτέ μία έκρηξη. Εμείς ως επιστημονική κοινότητα έχουμε χρέος να ενημερώνουμε συνεχώς τον πληθυσμό και τις Αρχές. Κάποιες φορές ορισμένοι πιστεύουν πως κινδυνολογούμε αλλά στην πραγματικότητα ο ενημερωμένος πληθυσμός μπορεί να αντιδράσει καλύτερο σε μία κρίση».
Τι αναφέρει το σχέδιο «Τάλως»
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην περιγραφή των σεναρίων επαναδραστηριοποίησης του ηφαιστειακού συμπλέγματος Σαντορίνης οι κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν συνοψίζονται στους εξής:
- Ηφαιστειογενείς σεισμικές δονήσεις.
- Εναιώρηση και πτώση ηφαιστειακής στάχτης.
- Έκλυση ηφαιστειακών αερίων – όξινη βροχή.
- Υδροθερμικές εκρήξεις, πίδακες θερμού νερού και ατμού, εκρήξεις διάνοιξης ηφαιστειακών πόρων.
- Εκτίναξη αναβλημάτων.
- Ροές λάβας και δημιουργία ηφαιστειακών θόλων.
- Υδροηφαιστειακές εκρήξεις τύπου Σαρτσέυ (εκρήξεις σε υποθαλάσσιο χώρο).
- Κατολισθήσεις πρανών λόγω ηφαιστειογενούς σεισμικότητας.
- Επιφανειακές σεισμικές διαρρήξεις.
- Τσουνάμι προκαλούμενο από υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις ή κατολισθήσεις πρανών.
Το ακραίο σενάριο για τη Σαντορίνη
Όσον αφορά στις περιοχές, που αναμένεται να επηρεαστούν, στις περιπτώσεις των δύο παραπάνω σεναρίων ηφαιστειακής δραστηριότητας, η επιστημονική μελέτη έχει καταλήξει στα ακόλουθα:
Ακραίο Σενάριο: «Η περιοχή του νησιού που αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο είναι το οικιστικό σύμπλεγμα Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι με εντάσεις της τροποποιημένης κλίμακας Μερκάλι (Mercalli) που θα φτάνουν μέχρι το 8 (6,0 – 6,9 σε κλίμακα Ρίχτερ), καθώς και οι περιοχές Βουρβούλος και Μεσαριά με εντάσεις μεταξύ 7 και 8 (6,0 – 6,9 σε κλίμακα Ρίχτερ).
Τέλος θα επηρεαστούν σημαντικά οι περιοχές Μανωλάς (Θηρασιά), Μεγαλοχώρι, Ακρωτήρι και Οία με εντάσεις μεταξύ 6 και 7 της κλίμακας Μερκάλι (5,0 – 5,9 σε κλίμακα Ρίχτερ).
Οι περιοχές του Μονόλιθου (αεροδρόμιο), του Ακρωτηρίου (αρχαιολογικός χώρος) και των τουριστικών θέρετρων Περίσσας και Καμαρίου δεν αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά».
Το πιθανό σενάριο για τη Σαντορίνη
Πιθανότερο σενάριο: Σύμφωνα με αυτό η περιοχή του νησιού που αναμένεται να επηρεαστεί περισσότερο «είναι το οικιστικό σύμπλεγμα Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι καθώς και οικισμοί που βρίσκονται στην νοητή προέκταση της γραμμής Καμένης όπως ο Βουρβούλος με εντάσεις της τροποποιημένης κλίμακας Μερκάλι που θα φτάνουν μέχρι το 7 (5,0 – 5,9 σε κλίμακα Ρίχτερ). Στις υπόλοιπες περιοχές του νησιού οι αναμενόμενες εντάσεις δεν θα ξεπερνούν το 6 (5,0 – 5,9 σε κλίμακα Ρίχτερ). Οι περιοχές του Μονόλιθου (αεροδρόμιο), του Πύργου, του Εμπορείου, του Μεγαλοχωρίου, του Ακρωτηρίου (αρχαιολογικός χώρος) και των τουριστικών θέρετρων Περίσσας και Καμαρίου δεν αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά».
1.Σημείωση – Tάλως: Ήταν μυθικός φύλακας της Κρήτης. Ήταν γιγάντιος, ανθρωπόμορφος και με σώμα από χαλκό. Θεωρείται το πρώτο ρομπότ, που κατασκευάστηκε ποτέ ή δημιουργήθηκε από τη φαντασία.
