Τρίτη, 29 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΚυκλάδεςΕφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων - Αθανασούλης: "Αποκαλύπτουμε την Μεσαιωνική Τήνο"

Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων – Αθανασούλης: “Αποκαλύπτουμε την Μεσαιωνική Τήνο”

|

«Πρώτη φορά γίνεται συστηματική αρχαιολογική έρευνα για τον Μεσαίωνα στην Τήνο», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης. 

Αφορμή αποτελεί η παρουσίαση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος «Βυζαντινή και Λατινοκρατούμενη Τήνος: Παλαιά και νέα αρχαιολογικά δεδομένα» (περίοδος 2019-2023), που έγινε τη περασμένη Δευτέρα (4/3)  στο Αμφιθέατρο «Λεωνίδας Ζέρβας» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ).

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα της ΕΦΑ Κυκλάδων του υπουργείου Πολιτισμού και του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ, που φέρνει στο φως νέα στοιχεία για την ιστορία της Τήνου.

Ένα από αυτά είναι η διάρκεια ζωής της Χώρας, το μεσαιωνικό τέλος της οποίας μετατίθεται αρκετούς αιώνες αργότερα από ό,τι έως σήμερα θεωρούνταν. «Με τη μελέτη της κεραμικής και των ευρημάτων από τις παλιές ανασκαφές της Χώρας, διευρύνεται ο ορίζοντας χρήσης του λιμανιού από τα υστερορωμαϊκά χρόνια, δηλαδή από τον 3ο και 4ο αι. μ.Χ., στον 8ο αιώνα. Δηλαδή, φαίνεται ότι το λιμάνι επιβιώνει και τη μεταβατική αυτή περίοδο και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί μας δείχνει ότι η Τήνος εξακολουθούσε να διαθέτει ένα σημαντικό αγκυροβόλιο μέχρι τον πρώιμο Μεσαίωνα».

Το δεύτερο στοιχείο αφορά το Κάστρο της Αγίας Ελένης, που βρίσκεται στον επιβλητικό οχυρό λόφο του Ξώμπουργου στο κέντρο του νησιού. Σύμφωνα με τις νέες έρευνες επιβεβαιώνεται αυτό που ως τώρα υπήρχε μόνο ως υπόθεση, ότι δηλαδή η ακρόπολη της Αγίας Ελένης είναι το βυζαντινό φρούριο του 7ου αιώνα μ.Χ. «Για πρώτη φορά εντοπίστηκε η βυζαντινή φάση της Αγίας Ελένης, όπου υπάρχει ένας τετράγωνος περίβολος στην ακρόπολη με έναν μεγάλο πεντάπλευρο πύργο. Ουσιαστικά έχουμε το ίδιο μοτίβο με τα υπόλοιπα κάστρα στις Κυκλάδες που έχουμε εντοπίσει με τις πρόσφατες μελέτες μας. Δηλαδή, την εποχή της Αραβοκρατίας γίνεται μια μεγάλη επένδυση από την αυτοκρατορία για να προστατεύσει και να ελέγξει το Αιγαίο κι ένα από αυτά τα κάστρα βρίσκεται στην Τήνο», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δ. Αθανασούλης, ο οποίος στην παρουσίαση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων αναφέρθηκε ιδιαίτερα στις κυκλαδικές οχυρώσεις των μεταβατικών αιώνων (7ος – 9ος αι.), οι οποίες απλώνονται σε όλα τα νησιά -καθένα διαθέτει τουλάχιστον ένα κάστρο- και υπηρετούν έναν σύνθετο σχεδιασμό.

«Αφενός, συγκροτούν ένα δίκτυο οπτικής επικοινωνίας που καλύπτει όλο το κεντρικό Αιγαίο, με τα παραθαλάσσια κάστρα να φυλάσσουν σημαντικά λιμάνια και αγκυροβόλια, ενώ όσα βρίσκονται σε κορυφές να εποπτεύουν τη νήσο, τα επίνεια και τις θαλάσσιες οδούς. Αφετέρου, διαθέτουν χώρους διαμονής φρουράς και φιλοξενίας των νησιωτών εν καιρώ κινδύνου, ενώ λειτουργούν και ως κρατικές αποθήκες για τη διαχείριση της αγροτικής παραγωγής και τη σίτιση του στρατού», επισημαίνει ο Έφορος Αρχαιοτήτων.

Τήνος: Η σημασία του Ξώμπουργου

Στην Τήνο, σε αυτό το οικοδομικό πρόγραμμα εντάσσεται το κάστρο του Ξώμπουργου. «Σε αντίθεση με τις παραθαλάσσιες οχυρώσεις, όπως της Κύθνου, της Μυκόνου και ιδίως της Πάρου και της Νάξου, το Ξώμπουργο ιδρύεται στην ενδοχώρα. Όπως συμβαίνει και με άλλα μεσόγεια κάστρα, όπως του Απαλίρου στη Νάξο, ο ρόλος του είναι η προστασία της αγροτοκτηνοτροφικής παραγωγής της νήσου και, ταυτόχρονα, η εποπτεία της Τήνου και των θαλασσίων οδών πέριξ αυτής. Η ανάλυση ορατότητας από την ακρόπολη επιβεβαιώνει αυτό τον ρόλο. Από το Ξώμπουργο μπορούσε να έχει κανείς οπτική επαφή με μεγάλο τμήμα του κυκλαδικού αρχιπελάγους. Στη θέση αυτή θα υπήρχε η βυζαντινή φρουρά της νήσου και θα λειτουργούσε ως χώρος αποθήκευσης της παραγωγής και καταφύγιο για τους Τηνιακούς σε ώρα κινδύνου. Μολονότι δεν έχουν ανασκαφεί τα κτήρια που θα υπάρχουν μέσα στα τείχη, η κεραμική από τον χώρο επιβεβαιώνει μία τέτοια χρήση», ανέφερε στην παρουσίασή του ο Δ. Αθανασούλης.

Όσο για τους Ενετούς, μετά την έλευσή τους εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το Ξώμπουργκο και στην ακρόπολη της Αγίας Ελένης υπερυψώνουν τις οχυρώσεις των μεταβατικών αιώνων. «Αμελείς τοιχοποιίες με μικρές συνήθως πέτρες διαμορφώνουν τις ενετικές προσθήκες που ξεχωρίζουν έντονα από τη βυζαντινή οχύρωση. Στην περίπτωση του μεγάλου πεντάπλευρου πύργου αλλοιώνεται το γεωμετρικό σχήμα του και η οξύληκτη απόληξη δίνει τη θέση της ψηλότερα σε αποστρογγυλευμένη γωνία. Άλλωστε», όπως σημείωσε ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ στην εκδήλωση, «μπορεί να διακρίνει κανείς περισσότερες της μίας επεμβάσεις, δηλωτικό της διαρκούς χρήσης της ακρόπολης».

Το τρίτο σημαντικό στοιχείο των ερευνών είναι η ανασκαφή στην Αγία Αναστασία στη θέση «Ρέντια», που για πρώτη φορά αποκαλύπτει μια πολύ πρωιμότερη φάση. «Η Αγία Αναστασία είναι ένας δίκλιτος ναός του 16ου αιώνα, κάτω από τον οποίο αποκαλύπτουμε μια παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου αι. μ.Χ. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί πρόκειται για την παλαιότερη εκκλησία που έχει χτιστεί στο νησί και η οποία συνεχίζει να χρησιμοποιείται έως τα τέλη του 7ου αι. Μετά από ένα κενό στη χρήση, η εκκλησία ξαναχρησιμοποιείται και τη μεσοβυζαντινή περίοδο (12ο αι.) και αργότερα, τον 16ο αι., ανακατασκευάζεται σε δίκλιτη», ενημερώνει το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δ. Αθανασούλης.

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Βυζαντινή και Λατινοκρατούμενη Τήνος: Παλαιά και νέα αρχαιολογικά δεδομένα», που διενεργήθηκε από το 2019 έως το 2023, θα συνεχιστεί. Επίκεντρο οι παραπάνω θέσεις, όπως και άλλες στις οποίες έχουν γίνει πρόδρομες εργασίες. Μια από αυτές είναι η Παλιόκκλησα στην περιοχή της Ζωδεμένης, «επίσης μία από τις πιο παλιές εκκλησίες του νησιού, αν και νεότερη από την παλαιοχριστιανική της Αγίας Αναστασίας. Πρόκειται για έναν μεγάλων διαστάσεων ναό, ο οποίος στεγαζόταν με λίθινη επικλινή στέγη, μία ιδιαίτερα σπάνια λύση που απαντά σε ένα μόνο ακόμη μνημείο των Κυκλάδων. Η θέση είναι ενταγμένη για περαιτέρω έρευνα από το πρόγραμμά μας, το οποίο προφανώς δημιουργεί και τις προϋποθέσεις για ανάδειξη, αν και ακόμα είμαστε στη φάση της έρευνας», καταλήγει ο Δ. Αθανασούλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Νάξος – Δανακός: “Το μυστήριο της γύρης”, μία θεατρική γιορτή για τις μέλισσες

Η παιδική περιβαλλοντική παράσταση της ομάδας The Bee Camp ζωντανεύει τη μαγεία της φύσης και αποκαλύπτει γιατί τα αμύγδαλα… εξαφανίστηκαν, τη Τρίτη 29 Ιουλίου στη βρύση του Δανακού.

Αρχέγονα Πάθη στην Αμοργό

Μια λογοτεχνική βραδιά με τον Χρήστο Νομικό – Από το «Πέρασμα στην Αμοργό» σε μια βαθιά συναισθηματική και φιλοσοφική αφήγηση

Καλοκαιρινές προσφορές στα… ύψη σε Σαντορίνη και Μύκονο, διαθεσιμότητα και εκπτώσεις ακόμα και τον Δεκαπενταύγουστο!

Δεκάδες διαθέσιμα καταλύματα σε Μύκονο, Σαντορίνη, Ρόδο, Κέρκυρα και Χανιά – Οι τουρίστες προτιμούν last minute κρατήσεις, πιέσεις στα ξενοδοχεία από την υπερπροσφορά της Airbnb

Μαρίνα Σπανού: Μια μουσική βραδιά (03/08) γεμάτη καλοκαιρινές ιστορίες στη Νάξο

Η τραγουδοποιός της γενιάς της, Μαρίνα Σπανού, έρχεται στη Νάξο την Κυριακή 3 Αυγούστου για μια μοναδική συναυλία στο 1ο Γυμνάσιο Νάξου.

Seajets: Τα δρομολόγια που συνδέουν τη Νάξο με νησιά Κυκλάδων, Κρήτη και Πειραιά (πίνακας)

Η Seajets εξυπηρετεί καθημερινά με δεκάδες αναχωρήσεις σε Κυκλάδες, Ραφήνα, Πειραιά και Ηράκλειο – Δείτε αναλυτικά όλα τα δρομολόγια από Νάξο προς Πάρο, Μύκονο, Σαντορίνη, Ίο, Ηρακλειά, Κουφονήσι, Σχοινούσα και Ανδρο.

Άνδρος: Σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας, Μονάδα αφαλάτωσης στο Μπατσί

Σε κατάσταση επιφυλακής η Άνδρος με την τουριστική σεζόν σε πλήρη εξέλιξη – Προσωρινή λύση η κινητή μονάδα αφαλάτωσης, προετοιμάζεται και μόνιμος σχεδιασμός ενίσχυσης του υδροδοτικού δικτύου.

Νάξος – Αντώνης Μανιός: «Στόχος μας η ομάδα Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας να γίνει μια από τις καλύτερες στην Ελλάδα» (video)

Στήριξη από Δήμο, Περιφέρεια και πολίτες . Ο Αντώνης Μανιός μιλά για το σχέδιο αναβάθμισης της ομάδας εθελοντών πολιτικής προστασίας

Σαντορίνη: Υποδοχή Του Ιερού Λειψάνου της Αγίας Ειρήνης από την ενορία του Εμπορείου

Υποδοχή του Iερού Lειψάνου της Αγίας Ειρήνης και καθημερινές ιερές ακολουθίες μέχρι τις 17 Αυγούστου

Νάξος – Γηροκομείο: Πανηγυρικά τιμήθηκε ο Άγιος Παντελεήμων, την 1η Νοεμβρίου τα εγκαίνια

Σε κλίμα συγκίνησης και κατάνυξης τελέστηκε η Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονος στο Γηροκομείο Νάξου – Τι ανακοίνωσε ο Μητροπολίτης κ. Καλλίνικος για την αποπεράτωση του Ιδρύματος

Πανελλαδικές 2025: «Πνοή» επιτυχίας για τους μαθητές της Νάξου

Μαθητές και μαθήτριες του φροντιστηρίου «ΠΝΟΗ» στη Νάξο διακρίνονται στις Πανελλαδικές εξετάσεις – Πού πέρασαν και τι βαθμούς συγκέντρωσαν

“Μαχαιριά” στο λιμάνι της Νάξου: Σοβαρό επεισόδιο βίας μεταξύ νεαρών εργαζομένων

Ένα μεσημέρι του Ιουλίου μετατράπηκε σε σκηνικό τρόμου για περαστικούς και ντόπιους, όταν διαπληκτισμός ανάμεσα σε δύο υπαλλήλους γραφείου ενοικίασης εξελίχθηκε σε αιματηρό περιστατικό.

Δικαστική δικαίωση για τους κατοίκους του Καλοξύλου, ακυρώθηκε η άδεια λειτουργίας του νέου τυροκομείου της ΕΑΣ Νάξου

Μετά από μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα, το Τριμελές Διοικητικό Εφετείο Πειραιά ακύρωσε την άδεια λειτουργίας του υπό ανέγερση τυροκομείου, δικαιώνοντας πλήρως τους περιοίκους

Δονούσα: Ο τραυματισμός κοπέλας από ομπρέλα (!!!) αποκαλύπτει μια τρύπα στο σύστημα

Μια γυναίκα τραυματίστηκε σοβαρά σε απομονωμένη παραλία της Δονούσας και σώθηκε χάρη στην αλληλεγγύη ντόπιων και τουριστών — αλλά η πολιτεία έλειπε. Και την επόμενη φορά;

Κυκλάδες – Ανατροπή στο τουριστικό χάρτη: Νάξος και Πάρος ανεβαίνουν, Μύκονος και Σαντορίνη «κατεβαίνουν»

Το καλοκαίρι του 2025 φέρνει ανακατατάξεις στους δημοφιλείς νησιωτικούς προορισμούς – Η Νάξος και η Πάρος «λάμπουν» με αύξηση ζήτησης, ενώ Σαντορίνη και Μύκονος μετρούν απώλειες και ανησυχίες

Νάξος – Τραγαία: Όταν η προσπάθεια γράφει ιστορία, Επιτυχίες για τους μαθητές του Γενικού Λυκείου (πίνακας)

Με δάκρυα συγκίνησης, χαμόγελα και βαθιά υπερηφάνεια, οι μαθητές του ΓΕΛ Τραγαίας πέτυχαν σπουδαίες εισαγωγές στις Πανελλαδικές 2025 — αποδεικνύοντας πως τα μεγάλα όνειρα ανθίζουν και στα μικρά σχολεία

Αμοργός: Ένταση και επεισόδια στο πανηγύρι της ψημένης ρακής μετά από πολιτικό σύνθημα

Απρόσμενη τροπή πήρε το παραδοσιακό γλέντι στα Κατάπολα, όταν συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης προκάλεσαν αντιδράσεις, λογομαχίες και τελικά, διακοπή της γιορτής.

Ανυπόφορη η “ανάσα” στις Κυκλάδες, ο καύσωνας “έγραψε” 40 βαθμούς στη Μέση της Νάξου (!!!)

Ακραίες θερμοκρασίες σάρωσαν το Αιγαίο: 40άρια σε Μέση Νάξου, Δαμαριώνα, Κουφονήσια – Πνιγηρές συνθήκες ακόμα και στις πιο δροσερές νησιωτικές ανάσες

Πολεοδομική επανεκκίνηση σε Αντίπαρο και Μικρές Κυκλάδες: Νέα Ειδικά Σχέδια για Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσια και Δονούσα

Με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, ξεκινά ένα ολιστικό πολεοδομικό σχέδιο που αλλάζει το αναπτυξιακό τοπίο σε πέντε νησιά των Κυκλάδων

Νάξος: Παραίτηση Φλεριανού από τη θέση του Αντιδημάρχου Ισότητας, ποιους λόγους επικαλείται (έγγραφο παραίτησης)

Ο Βασίλης Φλεριανός παραιτήθηκε από την προεδρία της Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας, επικαλούμενος αντικειμενική αδυναμία άσκησης των καθηκόντων του – Συζητείται η αντικατάστασή του στο σημερινό (23/07) Δημοτικό Συμβούλιο.

Όταν το GPS σε οδηγεί… σε αδιέξοδο: Τουρίστας σφήνωσε όχημα σε σοκάκι της Νάξου

Αμερικανός οδηγός ακολούθησε πιστά τις οδηγίες πλοήγησης και κατέληξε… στα στενά της Φουντάνας – Η φωτογραφία που έγινε viral και η ανάγκη για καλύτερη καθοδήγηση στους τουρίστες