Σαντορίνη, τα επιστημονικά δώρα του ηφαιστείου – Τα πλούσια σε θεραπευτικές ιδιότητες νερά μεταξύ της Νέας και της Παλιάς Καμένης προβλέπεται να γίνουν πόλος έλξης ταξιδιωτών –
«Η ύπαρξη ηφαιστείων οδήγησε τον άνθρωπο στην ανακάλυψη της φωτιάς, του προσέφερε πολύτιμους λίθους, όπως τα διαμάντια, θερμά λουτρά και γόνιμα εδάφη». Ο δρ Γιώργος Βουγιουκαλάκης, ηφαιστειολόγος στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ) μιλώντας στην ετήσια εκδήλωση του Δήμου Σαντορίνης, του ΙΜΠΗΣ και της Δημοτικής Ανώνυμης Εταιρείας «Γεωθήρα», σχετικά με το ηφαίστειο της Σαντορίνης, θέλησε να προσεγγίσει το θέμα από μια άλλη σκοπιά.
Αρθρο της Ιωάννας Φωτιάδη (εφημερίδα Καθημερινή)
«Μιλάμε πάντοτε για καταστροφή και ξεχνάμε τα δώρα που τα ηφαίστεια έχουν προσφέρει στον άνθρωπο» τόνισε ο δρ Βουγιουκαλάκης, που ανήκει στον «σκληρό πυρήνα» των επιστημόνων που παρακολουθούν στενά τη δραστηριότητα του δημοφιλέστερου ηφαιστείου της χώρας. Σεισμολόγοι και ηφαιστειολόγοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό με ένα δίκτυο σεισμογράφων και παλιρροιογράφων και σταθμό μέτρησης στη Νέα Καμένη, το ηφαιστειογενές νησί στο κέντρο της Καλντέρας, αναμένουν ήδη από τη δεκαετία του ’70 να… δουν λίγο καπνό. «Χάρη στον εξοπλισμό προσδιορίσαμε στο χρονικό διάστημα 1995-2010 το επίπεδο “ηρεμίας” του ηφαιστείου, δηλαδή το μόνιμο επίπεδο της σεισμοηφαιστειακής δραστηριότητάς του» λέει ο δρ Κώστας Παπαζάχος, καθηγητής Γεωφυσικής στο ΑΠΘ και γ.γ. του ΙΜΠΗΣ. Τότε έφτασε η κρίσιμη διετία 2011-12, εποχή κατά την οποία παρατηρήθηκε μικρή σεισμοηφαιστειακή κρίση. «Καταγράφονταν μικροί, καθημερινοί σεισμοί, που γίνονταν αισθητοί από τους κατοίκους» τονίζει ο δρ Παπαζάχος. «Μέχρι τότε η Νέα Καμένη βυθιζόταν περίπου 6 χιλιοστά τον χρόνο», περιέγραψε στο κοινό ο ίδιος, «από το 2011 ο Σκάρος, ο βράχος μπροστά από το Ημεροβίγλι, ανέβηκε 13 εκατ. και μετά το 2014 άρχισε να ξεφουσκώνει κατεβαίνοντας πάλι 6 χιλ. τον χρόνο». Συνολικά, οι επιστήμονες κατέγραψαν τότε πάνω από χίλιους σεισμούς στο ρήγμα της Καμένης. Μάλιστα, ξένες πρεσβείες εξέταζαν το ενδεχόμενο έκδοσης ταξιδιωτικής οδηγίας, κάτι που απορρίφθηκε χάρη στον επαγγελματισμό που επέδειξαν τα μέλη του ΙΜΠΗΣ.
Μετά το πέρας της «κρίσης», τα μέλη του ΙΜΠΗΣ συνειδητοποίησαν ότι η Ελλάδα δεν διέθετε έναν αντίστοιχο «Ξενοκράτη» για ηφαιστειακές κρίσεις, όπως και κανέναν αρμόδιο φορέα παρακολούθησης ηφαιστείων. «Εκπονήσαμε από κοινού με συναδέλφους από το εξωτερικό ένα σχέδιο αντιμετώπισης ηφαιστειακής δραστηριότητας, που περιελάμβανε τέσσερα πιθανά σενάρια ανάλογα με την ένταση των φαινομένων, που προβλέπουν για παράδειγμα ενημέρωση των κατοίκων ή εφοδιασμό τους με μάσκες» σημειώνει ο δρ Βουγιουκαλάκης, «το καταθέσαμε στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας το 2013 και ακόμα δεν έχει υιοθετηθεί».
Οι πρόδρομες ενδείξεις
Τα ηφαίστεια δίνουν πληθώρα πρόδρομων ενδείξεων, όπως έντονη σεισμικότητα, εκλύσεις αερίων, μορφολογικές αλλαγές, αφήνοντας έτσι το περιθώριο στους κατοίκους ηφαιστειογενών ζωνών να προετοιμάζονται κατάλληλα. Η ηρεμία έχει αποκατασταθεί στο ηφαίστειο της Σαντορίνης, ωστόσο εκτιμάται ότι θα ακολουθήσει μελλοντικά μια ελεγχόμενη δραστηριότητά του, ανάλογη του διαστήματος 1925-28. «Θα υπάρχει δηλαδή για ένα μεγάλο διάστημα μια μικρή καθημερινή δραστηριότητα, που στην εντονότερη έκφανσή της θα περιλαμβάνει μια έκρηξη διάρκειας το πολύ δύο ωρών, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έκλυση τέφρας». Ενδεχόμενες δυσλειτουργίες, όπως προβλήματα σε συγκοινωνίες, φιλοδοξεί να επιλύσει το σχέδιο, που βρίσκεται στα συρτάρια. «Παρεμβάσεις, όπως η κατασκευή ενός νέου λιμανιού, δεν μπορούν να γίνουν εν μια νυκτί» καταλήγει ο δρ Βουγιουκαλάκης.
Ο πολλά υποσχόμενος ιαματικός τουρισμός
Ενα από τα «δώρα» του ηφαιστείου της Σαντορίνης είναι η γεωθερμία, που εμπλουτίζει το νερό της με θεραπευτικές ιδιότητες. Οι κάτοικοι του νησιού θυμούνται ακόμα κόσμο με μυοσκελετικά προβλήματα να βουτάει στα νερά της Βλυχάδας για να ανακουφιστεί από τους πόνους, σε εποχές που η συμβατική ιατρική δεν είχε άλλες μεθόδους να αντιπροτείνει. Ηταν, επομένως, ζήτημα χρόνου ο Δήμος Θήρας να διερευνήσει την εν λόγω «προίκα» με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων. «Η Σαντορίνη έχει καταθέσει φάκελο για την αναγνώριση τριών φυσικών πόρων ως ιαματικών», λέει στην «Κ» ο κ. Μάρκος Δανάς, γ.γ. του Συνδέσμου Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας και μέλος της Επιτροπής Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων Υπ. Τουρισμού. Πρόκειται για την Παλαιά Καμένη, τη Νέα Καμένη και τη Βλυχάδα. Οι δύο πρώτες εντοπίζονται στα ηφαιστειογενή νησιά στο κέντρο της Καλντέρας, ενώ η Βλυχάδα στα νότια του νησιού.
Σύμφωνα με τις φυσικοχημικές, μικροβιολογικές και ραδιολογικές αναλύσεις που έχουν εκπονηθεί, τα ηφαιστειογενή νησιά δύνανται να μετατραπούν σε επίγειο παράδεισο για όσους ταλαιπωρούνται από δερματικές παθήσεις, όπως ατοπική δερματίτιδα και ψωρίαση. Ευεργετική επίδραση μπορεί να έχει στους ασθενείς με οριακή υπέρταση ή διαταραχές στη μικροκυκλοφορία. «Επικουρικά μπορεί να βοηθήσει σε γυναικολογικές ασθένειες, αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις, ακόμα και στην αντιμετώπιση της κυτταρίτιδας», σημειώνει ο ίδιος, «δεν πρέπει, όμως, να προτρέχουμε, γιατί η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί». Επεται η έκδοση ΦΕΚ, που θα δώσει το πράσινο φως στον Δήμο Σαντορίνης, ώστε να αποφασίσει τα επόμενα βήματα. Ο ιαματικός τουρισμός θεωρείται ένας πολλά υποσχόμενος κλάδος της οικονομίας, για την ανασύσταση του οποίου εσχάτως καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια. «Εχουν κατατεθεί 124 φάκελοι αναγνώρισης και από αυτούς έχουν εκδοθεί έως τώρα 54 ΦΕΚ αναγνώρισης». Προς το παρόν, δε, μόνον τέσσερα λουτρά διαθέτουν το ειδικό σήμα λειτουργίας του ιπουργείου Τουρισμού – στην Αιδηψό, στην Κυλλήνη, στο Λουτράκι και στις Κρηνίδες στην Καβάλα.
Ξεχωριστή περίπτωση
Ωστόσο, η Σαντορίνη αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση, καθώς συνδυάζει ένα έντονο γεωθερμικό δυναμικό με ένα διεθνές brand name και μια ανεπτυγμένη από δεκαετίες τουριστική βιομηχανία. Στο ίσως όχι και τόσο μακρινό μέλλον, νεόνυμφοι από όλον τον κόσμο όχι μόνον θα φωτογραφίζονται με θέα το ηλιοβασίλεμα της Οίας, αλλά θα μπορούν οι ίδιοι και οι καλεσμένοι τους να βιώσουν την ευεξία από τα ιαματικά λουτρά. Αλλωστε, το στερεότυπο που θέλει ως κοινό των λουτρών ηλικιωμένους έχει καταρριφθεί: το αναβλύζον θειούχο νερό, οι ατμίδες που εισπνέουμε ή η λάσπη δεν επιδρούν θετικά μόνον στο μυοσκελετικό αλλά και στο νευρικό, αναπνευστικό, γαστρεντερικό, αιματολογικό σύστημα. «Το όνομα του νησιού και οι υποδομές του είναι τέτοιες, που μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην εν γένει ανάδειξη και προβολή του ιαματικού τουρισμού ως ενός συγκριτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας», καταλήγει ο κ. Δανάς.
