Μία διπλωματική εργασία των Αχιλλέα Ξύδη και Καραχάλιου Σουμελά υπό την επιβλεψη του καθηγητή Θανάση Σπανομαρίδη και η οποία παρουσιάστηκε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου της Πάτρας το 2010 αποκαλύπτει το μέλλον του ξενοδοχειακού συγκροτήματος στο Αλυκό όπου στοιχειώνει τους Ναξιώτες εδώ και δεκαετίες – η ήπια παρέμβαση με ξύλο και η δικαιολογία από τους φοιτητές
Αλυκό.. Ένας χώρος στη νοτιότερη πλευρά της Νάξου που έχει γράψει τη δική του ιστορία για τους Ναξιώτες.. Ένα ξενοδοχείο που έμεινε στα …μπετά, στη συνέχεια έγινε μέρος για περιηγήσεις ενώ όταν ο Wild Drawing – ένας εκ των κορυφαίων κατασκευαστών υπαίθριων γκράφιτι στο κόσμο- το …αναβάθμισε έστω και για λίγο (τον Σεπτέμβριο του 2015) χάρη στα καταπληκτικά του έργα όλοι το θυμηθήκαμε. Σήμερα, το ιδιοκτησιακό του καθεστώς είναι πλέον ξεκάθαρο με δεδομένο ότι με απόφαση του Εφετείου Αιγαίου το 2010 έχει κατοχυρωθεί στο Ελληνικό Δημόσιο ενώ τα τελευταία Σαββατοκύριακα εάν δείτε κίνηση ανάμεσα στα … χαλάσματα, μην φοβηθείτε. Δεν είναι φαντάσματα, αλλά παίκτες αθλημάτων που έχουν σχέση με σκοποβολή.
Όπως κι εάν έχει το Αλυκό παραμένει ένα σημείο που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να είναι ίσως το ωραιότερο ξενοδοχείο ακόμη και στο σύνολο των εγκαταστάσεων σε επίπεδο Νοτίου Αιγαίου. Άλλωστε, η θέση του είναι τέτοια που σε μαγνητίζει… Κι όμως, το μέρος αυτό είναι πλέον εγκαταλελειμμένο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να πειραματιστείς. Ειδικά εάν είσαι φοιτητής. Και έτσι ψάξαμε και βρήκαμε. Και το αποτέλεσμα εντυπωσιακό. Με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου 2010 έχει κατατεθεί η μεταπτυχιακή εργασία δύο φοιτητών, του Αχιλλέα Ξύδη και της Καραχάλιου Σουμέλα, με επιβλέπων καθηγητή τον Αθανάσιο Σπανομαρίδη (σ.σ. λάτρη της Νάξου ) που παρουσιάζουν μία άλλη αλλαγή του τοπίου στο Αλυκό, Οι εργασίες προέρχονται από το τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και με βάση το ξύλο οι δύο μαθητές μας ταξιδεύουν; Και εάν ναι; Που; Οι δύο μαθητές πάντως στην εισαγωγή τους αφιερώνουν την δουλειά που έκαναν «στους ταξιδιώτες που επιλέγουν να φύγουν ή να ξεφύγουν από τον χώρο/τόπο διαμονής τους και να βιώσουν για λίγο, ή περισσότερο, ένα άλλο τόπο»
Περιγραφή
Διαβάστε την περιγραφή που κάνουν για τις ήπιες παρεμβάσεις τους στο χώρο ενώ στο τέλος της εργασίες μπορείτε να μπείτε στο σχετικό άρθρο και να το δείτε από κοντά μέσα από όλες τις φωτογραφίες, μακέτες και ότι άλλο μπορείτε να σκεφτείτε. Και το λέμε αυτό γιατί πάντα να έχετε στο μυαλό σας: δεν είναι απαραίτητο ότι κάθε χώρος μετατρέπεται σε τσιμέντο και εξαφανίζεται η προσωπικότητα του χώρου…
«Η αλήθεια είναι πως δεν ταξιδεύουν όλοι το ίδιο, ούτε ταξιδεύουν για τους ίδιους λόγους. Αλλά τα τελευταία χρόνια το ταξίδι και η σύντομη διαμονή σε χώρους που διαμορφώθηκαν για το σκοπό αυτό, έχει αποκτήσει μια έκταση και μια παγκοσμιότητα που ξεπερνά κάθε προηγούμενο. Βεβαίως, ιδανικοί ταξιδιώτες περιδιάβαζαν τον κόσμο από τα παλιά χρόνια, οι έμποροι, οι τυχοδιώκτες και οι εξερευνητές, οι αρχιτέκτονες και όλοι οι περιηγητές: ο Παυσανίας, ο Μάρκο Πόλο, και ο Le Corbusier. Το ταξίδι τους κράταγε μήνες, χρόνια και είχαν μαζί τους έναν ολόκληρο εξοπλισμό, ένα μικρό συσκευασμένο σπίτι που δίπλωνε και ξεδίπλωνε προσφέροντας τις αναγκαίες ανέσεις: μια βιβλιοθήκη, μια ιματιοθήκη, δώρα και σύνεργα για κάθε στιγμή. Φυσικά οι ταξιδιώτες κατέλυαν σε ειδικά διαμορφωμένα κτίρια, στα πανδοχεία και στα χάνια και το ίδιο συχνά σε φιλόξενα σπίτια, σε ένα προφυλαγμένο χώρο, κάτω από τα αστέρια. Αιώνες ολόκληρους πάλι, ο στρατός μετακινήθηκε μαζί με το κατάλυμά του, κατασκευάζοντας καθημερινά το “σπίτι” του και οι περίφημοι νομάδες, οι βεδουίνοι και οι τσιγγάνοι, ζούσανε πότε εδώ και πότε εκεί, σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη διαμονή.”
Παναγιώτης Tουρνικιώτης, «Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειά», η αρχιτεκτονική στη σύγχρονη εποχή, FUTURA, Αθήνα 2008, σελ 267
Η επέμβαση
Ο χώρος της επέμβασης βρίσκεται στο ακρωτήρι Αλυκό, στο νοτιοδυτικό άκρο της Νάξου 25 χιλιόμετρα μακριά από την χώρα, μέσα σε ένα δάσος από κέδρους που εκτείνεται σε όλο το μήκος της ακτογραμμής βόρεια του ακρωτηρίου.
Φτάνοντας στην περιοχή διακρίναμε το υλικό για ένα τοπίο μέσα από την απλή εντύπωση μεμονωμένων φυσικών πραγμάτων. Το ακρωτήριο είναι ένας αμμώδης σχηματισμός με βραχώδη απόληξη στη θάλασσα, κατάφυτο από χαμηλά κέδρα, αρμυρίκια και πουρνάρια. Στην κατά τα κοινώς λεγόμενα φυσική τοπογραφία έχει προστεθεί ως ανθρώπινη παρέμβαση, ο ανολοκλήρωτος σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα μια ξενοδοχειακής μονάδας που άρχισε να κατασκευάζεται στις αρχές του ’70 από τον αρχιτέκτονα H. Van Kerkhove και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ με αποτέλεσμα να φέρει σήμερα όλη την επίδραση του χρόνου, όπως άλλωστε και το φυσικό τοπίο. Το συσσωμάτωμα αυτό της φύσης με το χυτό ανθρώπινο κατασκεύασμα αντιμετωπίστηκε στο εξής από εμάς ως ένα παλίμψηστο τοπίο, αποκλείοντας στο εξής κάθε διαχωρισμό φυσικού εδάφους και ξενοδοχείου.
Το δάπεδο
Από τα συμπεράσματα της ερευνητικής μας εργασίας νιώσαμε ότι η κίνηση που θα ενεργοποιούσε το τοπίο και θα το αποκάλυπτε, είναι η εμφάνιση ενός δαπέδου. Το δάπεδο που ετυμολογικά προέρχεται από το συνθετικό δᾶ (γῆ) και πέδον, πέδου < ποῦς, πούς, που σημαίνει πόδι προϋποθέτει την παρουσία του ανθρώπου πάνω στην γη, όπως εμφανίζεται μέσα από το νοηματικά ή υλοποιημένα ανασκευασμένο έδαφος. Είναι το ελάχιστο όριο ανάμεσα στην “α-πολί-τιστη” ανέγγιχτη φύση και τον πολιτισμένο κόσμο. Είναι αυτό, το αναγκαίο και ελάχιστο αρχιτεκτονικό εργαλείο που σηματοδοτεί και διαχωρίζει το οικείο από το ανοίκειο. Στεκόμενοι πάνω του αποκτούμε την αναγκαία απόσταση και νιώθουμε την απαραίτητη ασφάλεια που θα μας επιτρέψει να αντιληφθούμε και να αναγνωρίσουμε τον τόπο γύρω μας. Η ασφάλεια αυτή παρέχει τον απαραίτητο χρόνο στάσης που χρειάζεται για να κατοικήσουμε.
Για την προστασία αυτού του εύθραυστου συστήματος το υλικό της επέμβασης θα έπρεπε να αποκλείει την συγχώνευσή της με το τοπίο και να πατάει αρθρωτά πάνω σε αυτό, υπονοώντας δυνατότητες αντιστρεψιμότητας αλλά και εφήμερη διάσταση. Οδηγηθήκαμε έτσι στο ξύλο επεξεργαζόμενοι μονάχα τις διατομές και τις συνδέσεις που αποκαλύπτουν την κλίμακα της δομής και της επιτρέπουν να λειτουργεί άρτια ως φέρον σύστημα.
Κομμάτια
Απόρροια αυτών , το δάπεδο χαράχθηκε αφαιρετικά, ως αρχετυπικό τετράγωνο που ανασηκώθηκε από την τοπογραφία και αφέθηκε να αντιδράσει με αυτήν. Τρύπησε για να εμφανιστεί το έδαφος, χώθηκε στις εσοχές, έσπασε και έγινε ράμπα ενώ τέλος δίπλωσε στο χείλος του γκρεμού γυρίζοντας πρόσωπο στη θάλασσα. Ένα πρωταρχικό αρχιτεκτονικό εργαλείο που σε παραλαμβάνει από κάπου και κάπου σε οδηγεί δημιουργώντας διαδρομές κίνησης αλλά και στάσεις. Συμπληρωματικά οργανώνει τον χώρο και παρέχει τις απαραίτητες υποδομές που χρειάζονται οι λουόμενοι, επισκέπτες, ταξιδιώτες· ( πρόσβαση, στάθμευση, μηχανολογικές εγκαταστάσεις, χώροι υγιεινής, αναψυκτήρια, χώροι εκδηλώσεων) .
Ένα ακόμη ορθογώνιο κομμάτι τοποθετείται κάθετα στο πρώτο και σχηματίζει την είσοδο από την στεριά. Φτάνοντας με το αυτοκίνητο στην στάθμη 10.000, ο επισκέπτης σταματά και πεζός μια πατάει το υπερυψωμένο δάπεδο. Σε αντίθεση με την φυσική τοπογραφία, το δάπεδο διατηρεί την στάθμη του σταθερή στο 10.875 βοηθώντας έτσι τόσο στην ανάγνωση του εδάφους όσο και στην σταδιακή αποκάλυψη της ίδια της κλίμακας της κατασκευής. Με αυτή την χειρονομία, το δάπεδο δημιουργεί χώρους κατοίκησης μεταξύ του ιδίου και του εδάφους.
Από την θάλασσα έρχεσαι αντιμέτωπος με την διπλωμένη όψη του δαπέδου και από το 0.000 πια με όλο του το μέγεθος. Συστοιχίες κάθετων στοιχείων βγαίνουν από την στεριά και σε υπενθύμιση στοιχείων του φυσικού τοπίου δημιουργούν την πύλη από την θάλασσα. Στην συνέχειά τους και ανάμεσα στο έδαφος και το δάπεδο βρίσκεται ένα λεμβοστάσιο και ένα από τα αναψυκτήρια, μέσα από το οποίο οδηγήσαι στο 10.875 . Τα κάθετα στοιχεία λειτουργούν ταυτόχρονα και ως ηλιακοί συλλέκτες, προσδίδοντας ενεργειακή αυτάρκεια στην επέμβαση. Το εγχείρημα ενισχύεται τόσο με τις δεξαμενές νερού που συλλέγουν το βρόχινο νερό όσο και με τον βιολογικό καθαρισμό.
Από όπου και αν προσεγγίσει κανείς οδηγείται στον κήπο όπου μέσα από τον περίπατο αποκαλύπτεται η τομή. Περπατώντας είδαμε τα σκοτεινά δωμάτιά του ως άλλες σπηλιές, τα φώτα που περνούν από τις σχισμές των ορόφων και γράφουν στους τοίχους, το γερασμένο σκυρόδεμα, τον γυμνό σκουριασμένο οπλισμό, τις πέτρες… Αυτό βέβαια που μας εντυπωσίασε ήταν η συνύπαρξη των συστατικών των δύο τοπίων. Τα σκουριασμένα σίδερα δίπλα στα κέδρα, τα πέτρινα κουφάρια που αναδύονται από την άμμο και τις πλάκες από σκυρόδεμα που οδηγούν το βλέμμα στον ορίζοντα. Όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν τον κήπο μας.
Συν τοις άλλοις Στοιχείο που βοηθάει στην ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου είναι η τοποθέτηση ενός ανοιχτού χώρου εκδηλώσεων, ταυτόχρονα δε μπαλκόνι στο ηλιοβασίλεμα.
Εκ των ων ουκ άνευ τέλος, ένα κατάλυμα, ένας χώρος προσωρινής διαμονής για τους ταξιδιώτες. Τοποθετημένο στον χώρο μεταξύ δαπέδου και εδάφους, στην άκρη του γκρεμού. Η χωρική αλληλεπίδραση δαπέδου και εδάφους εδώ, ορίζει διαφορετικούς βαθμούς έκθεσης παραθεριστών στην κοινή θέα. Η ιδιωτικότητα που παρέχεται, ευάλωτη και εύθραυστη, ικανή παρά ταύτα να προσδιορίσει τις συμπεριφορές του χρήστη σε ένα γενικά κοινόχρηστο χώρο. Το δάπεδο μας ενδιαφέρει εδώ ως πλατφόρμα η οποία συνιστά ένα πεδίο που μπορεί να φιλοξενήσει δράσεις, είτε αυτό είναι προφυλαγμένο από το περιβάλλον είτε όχι. Μέσα από την εξέλιξή της η κατοικία έχει συναντήσει αυτό το ερώτημα ξανά, η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη. Η συγκέντρωση εξάλλου των λειτουργιών σε ένα ενιαίο δάπεδο το οποίο αποτελεί τον χώρο εν δυνάμει διαφορετικών κατοικήσεων και λειτουργιών, είναι η πρώτη μορφή κατοίκησης.
Δείτε εδώ τη πλήρη εργασία των δύο φοιτητών
