Το αργότερο έως τις 25 Αυγούστου θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων και τα ερωτήματα πολλαπλασιάζονται
Οσο πλησιάζει η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των Πανελλαδικών Εξετάσεων (τελευταίο 10ήμερο του Αυγούστου) η αγωνία για χιλιάδες οικογένειες ως προς την εισαγωγή των παιδιών τους συναγωνίζεται, ιδιαίτερα φέτος, άρρηκτα με άλλα, εξίσου «καυτά» άγχη.
Πρώτα πρώτα με την ανησυχία μήπως το παιδί τους δεν καταφέρει να εισαχθεί σε σχολή του τόπου μόνιμης κατοικίας· ανησυχία που τροφοδοτείται από την αδυναμία να στηρίξουν οικονομικά τις σπουδές τους. Παράλληλα, μια δεύτερη αγωνία αφορά την πρωτοφανή, για τα ελληνικά δεδομένα, ανεργία των πτυχιούχων (χωρίς φως στην άκρη του τούνελ), η οποία έχει περιπλέξει στα δίχτυα της σχεδόν όλες τις σπουδές.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από 10 Ιουνίου έως 20 Ιουλίου 2015, σε 470 γονείς που τα παιδιά τους φέτος πήραν μέρος στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, φάνηκε καθαρά ότι η αδυναμία να αντεπεξέλθουν στο κόστος των σπουδών των παιδιών τους, σε περίπτωση που αυτά πετύχαιναν την εισαγωγή τους σε σχολή μακριά από την πατρική στέγη, καθώς και η ανησυχία για την τρομακτική ανεργία των νέων πτυχιούχων συναγωνίζονταν την αγωνία για την ίδια την είσοδο των παιδιών τους στα ΑΕΙ.
Φυσικά η εισαγωγή τους στα ΑΕΙ (84%) και μάλιστα στη σχολή της προτίμησής τους (51%), αλλά και η αντιμετώπιση του κόστους σπουδών σε περίπτωση που πετύχουν εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας 79%, όπως και η εύρεση εργασίας και η επαγγελματική αποκατάσταση μετά το πτυχίο (62%).
ΑΕΙ φτώχειας
Η εξέλιξη των προϋπολογισμών των ΑΕΙ από το 2010, όταν η οικονομική κρίση έδειξε τα πρώτα της σημάδια, έως και το 2014, καταδεικνύει τη δεινή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα πανεπιστήμια της χώρας: Οι προϋπολογισμοί τους έχουν μειωθεί δραματικά μέσα στην τελευταία πενταετία, ενώ, παρότι διανύουμε τον όγδοο μήνα του 2015, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας έχουν λάβει μόλις 2 από τα συνολικά 112 εκατ. ευρώ της κρατικής επιχορήγησης.
Αποτέλεσμα είναι να βρίσκονται στον «αέρα» βασικές λειτουργίες των ιδρυμάτων, όπως είναι η καθαριότητα, τα συγγράμματα αλλά και η σίτιση των φοιτητών.
Είναι ενδεικτικό ότι ενώ το 2010 συνολικά τα πανεπιστήμια έλαβαν επιχορήγηση ύψους 328 εκατ. ευρώ, το 2014 αυτή «έπεσε» στα 159 εκατ.
Οι λειτουργικές δαπάνες των ιδρυμάτων παρουσίασαν τεράστια μείωση, καθώς το 2014 ήταν 107 εκατ. ευρώ έναντι 262 εκατ. το 2010, ενώ οι δαπάνες για τη μισθοδοσία συμβασιούχων καθηγητών από 35 εκατ. ευρώ το 2010 μειώθηκαν σε μόλις 1,5 εκατ. το 2014.
Οι απαράδεκτα χαμηλές κρατικές δαπάνες για τη φοιτητική μέριμνα (στέγαση, σίτιση, περίθαλψη, βιβλία, υποτροφίες κ.λπ.), η ύπαρξη της οποίας σχετίζεται με την ουσία της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης, μετακυλίουν το κόστος της φοιτητικής ιδιότητας όλο και περισσότερο στους «ώμους» των οικογενειακών προϋπολογισμών κάνοντας πανάκριβο… το «δημόσιο και δωρεάν» πανεπιστήμιο.
Το κόστος της φοίτησης σε σχολή εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας φανερώνεται από μια πρόσφατη έρευνα σε 650 φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΕΜΠ, του Παντείου, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Πανεπιστημίου Πατρών και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Το αποτέλεσμα; Οι φοιτητές που είχαν μόνιμη κατοικία στην έδρα του Πανεπιστημίου και όσοι φοιτητές από την επαρχία διέμεναν στις φοιτητικές εστίες δήλωσαν ότι κόστιζαν στους οικογενειακούς τους προϋπολογισμούς από 3.500 έως 5.500 € ετησίως.
Οι «μετανάστες» φοιτητές, οι οποίοι δεν είχαν βρει θέση στις φοιτητικές εστίες, κόστιζαν ετησίως κατά μέσο όρο περίπου 7.500 €.
Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από έρευνα του Χρήστου Κάτσικα σε 650 φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΕΜΠ, του Παντείου, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Πανεπιστημίου Πατρών και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Στο πλαίσιο αυτό, το συνολικό κόστος των σπουδών για τον μετανάστη φοιτητή με μέση χρονική διάρκεια τέσσερα έως πέντε χρόνια, το κόστος του πτυχίου δηλαδή, ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 30.000-40.000 ευρώ.
Αν επιχειρήσουμε τώρα να δούμε τι σημαίνει, σήμερα, για το εισόδημα διαφόρων κοινωνικών κατηγοριών η αντιμετώπιση του κόστους ενός φοιτητή που σπουδάζει εκτός τόπου καταγωγής, θα διαπιστώσουμε ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων συνεπάγεται μείωση των οικογενειακών εισοδημάτων, που «ρίχνει» το νοικοκυριό κάτω από το όριο φτώχειας, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις είναι αδύνατη η συντήρηση του φοιτητή.
Ρεαλισμός
Η κατάσταση αυτή σχετίζεται ευθέως με την επιλογή χιλιάδων υποψηφίων να στοχεύσουν αποκλειστικά σχολές κοντά στη μόνιμη κατοικία τους.
Δεν είναι έτσι καθόλου τυχαία η καταγραφή ενός μεγάλου τμήματος υποψηφίων (φέτος, μάλλον, μεγαλύτερου από άλλες χρονιές), που έκαναν ένα «ρεαλιστικό» υπολογισμό και στράφηκαν σε σχολές της περιοχής τους ακόμη κι αν αυτές δεν ήταν της πρώτης επιλογής τους.
Στη στροφή αυτή δεν βάρυναν μόνο τα οικονομικά προβλήματα των οικογενειών αλλά και μια άλλη πλευρά της κρίσης, η οποία δεν «επιτρέπει» να υπάρχουν πολλές προσδοκίες όσον αφορά την επένδυση στις σπουδές.
Πρόσφατη Εκθεση του υπουργείου Παιδείας φανερώνει ότι η απασχόληση των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο των κατόχων βασικού τίτλου σπουδών όσο και αυτών που έχουν ολοκληρώσει μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές, παρουσιάζει σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια.
Πριν από περίπου 35 χρόνια, την ακαδημαϊκή χρονιά 1981/82, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των φοιτητών/τριών που απάντησαν στην ερώτηση: «νομίζετε ότι στη σημερινή ελληνική κοινωνία τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να μεταπηδούν σε μια κοινωνική τάξη ανώτερη από αυτήν στην οποία βρίσκονται οι γονείς τους;», η καταφατική απάντηση συγκέντρωσε συνολικά το 95%.
Στην ερώτηση: «με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η κοινωνική άνοδος στη σημερινή ελληνική κοινωνία;» φοιτητές και φοιτήτριες θεωρούσαν, την περίοδο αυτήν, τη μόρφωση κύριο μέσο κοινωνικής ανόδου, εννοώντας, βέβαια, ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές, ειδικότερα, συντελούν στην κοινωνική άνοδο.
«Τίτλοι ευγενείας»
Πρόκειται, βέβαια, για πεποίθηση που «χρωστούσε» τα οικοδομικά υλικά του σχηματισμού της σε εκείνην την περίοδο (και ακόμη προγενέστερα) στην οποία, πράγματι, η εκπαίδευση διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην ένταξη εκατοντάδων χιλιάδων νέων από όλα τα κοινωνικά στρώματα στις πολλαπλές νέες θέσεις εργασίας που «αναφύονταν» κατά χιλιάδες.
Οι πανεπιστημιακοί τίτλοι και τα διπλώματα αποκτούν την ίδια περίοδο τη λειτουργία που είχαν παλαιότερα οι «τίτλοι ευγενείας», για την κατάληψη μιας ευνοημένης επαγγελματικής θέσης, και φυσικά μαγνητίζουν, ιδιαίτερα, εκείνα τα τμήματα του πληθυσμού που προσπαθούν να «σπρώξουν» τα παιδιά τους -μέσω της εκπαίδευσης- στην «άλλη» πλευρά του λόφου, εκεί όπου απουσιάζει η χειρωνακτική εργασία, η ανασφάλεια και τα χαμηλά εισοδήματα.
Τριάντα τέσσερα χρόνια αργότερα, σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά. Μιλάμε για ανατροπή στις καταστάσεις, στα δεδομένα και στις πεποιθήσεις.
Το «κλειδί του παραδείσου», το Πανεπιστήμιο, που την προηγούμενη περίοδο πρόβαλλε σαν το σκαλοπάτι που έπρεπε ν’ ανέβουν τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών για να «αποκατασταθούν-εξασφαλιστούν», δεν υπάρχει πια.
Τα πτυχία έχουν χάσει την αποτελεσματικότητα που είχαν στο παρελθόν ως μέσα επαγγελματικής προώθησης καθώς η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία «σαρώνει» όλων των ειδών τους τίτλους, ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύονται από υψηλή καταγωγή, «δίκτυο σχέσεων – γνωριμιών» και «κληρονομικά δικαιώματα».
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών (Χρήστος Κάτσικας) 14/08
