Τετάρτη, 29 Μαρτίου, 2023
ΑρχικήΚοινωνίαΕνας διαφορετικός Ατλαντας που ακτινογραφεί τα νησιά του Αιγαίου

Ενας διαφορετικός Ατλαντας που ακτινογραφεί τα νησιά του Αιγαίου

|

Μία ξεχωριστή ακτινογραφία των ελληνικών νησιών που μας αφήνει όλους άναυδους με βάση την εργασία που έχουν κάνει οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου και αλλάζουν τα δεδομένα που γνωρίζουμε όλοι για τα νησιά μας 

Ξέρετε ότι ο Νομός Λασιθίου είναι αυτός με το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής στο πρωτογενή Τομέα; Γνωρίζεται ότι η Σαμοθράκη έχει το μεγαλύτερο τζίρο ανά επιχείρηση σε όλη την Ελλάδα; Ότι τα Κουφονήσια είναι το νησί με το μεγαλύτερο ποσοστό απασχολούμενων; Ότι υπάρχουν δώδεκα νησιά στο Αιγαίο που δεν έχουν ούτε ένα ξενοδοχείο; Ότι μόνο επτά νησιά στην Ελλάδα έχουν μόνιμο πληθυσμό όλο τον χρόνο; Εάν τα γνωρίζετε αυτά και άλλα ακόμη ανάλογα στοιχεία, τότε ανήκετε στο τιμ του Γιάννη Σπιλάνη, αναπλ. καθηγητή στο Τμήμα Περιβάλλοντος, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου που δημιούργησε έναν μοναδικό Ατλαντα των νησιών της Ελλάδας που δίνει εντυπωσιακές απαντήσεις για όποια ερώτηση χρειάζεται ακόμη και κάποιος που βρίσκεται στα νησιά… Όχι μόνο γι αυτούς που είναι κάτοικοι ηπειρωτικής Ελλάδας και θεωρούν τα νησιά ως απλά τόπο διακοπών με πολύ όμορφες αναμνήσεις… Και στην ερώτηση για το ποια είναι η νησιωτική Ελλάδα, μακριά από ταξιδιωτικούς οδηγούς και τοπικισμούς; Τότε η απάντηση έρχεται από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου που δημιούργησε τον πρώτο άτλαντα των νησιών μας, ένα πόνημα που, πέρα από το εγκυκλοπαιδικό του ενδιαφέρον, δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τον χαρακτήρα και την εξέλιξη της νησιωτικής Ελλάδας, τις δυνατότητες και τα σημεία υστέρησης. Τον άτλαντα δημιούργησε το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης, με επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας τον Γιάννη Σπιλάνη, αναπλ. καθηγητή στο Τμήμα Περιβάλλοντος, και τον Θανάση Κίζο, αναπλ. καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας. Ο άτλαντας καλύπτει και τα 114 κατοικημένα νησιά της χώρας, προσεγγίζοντάς τα γεωγραφικά, δημογραφικά και οικονομικά. Ας δούμε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του άτλαντα, ξεκινώντας από την οικονομία:

Οικονομία

Ο Νομός Λασιθίου έχει το υψηλότερο ποσοστό (10,77%) συμμετοχής του πρωτογενούς τομέα, όταν ο μέσος όρος της χώρας ήταν 3,69%. Η μεταποίηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη σε όλα τα νησιά, με τη συμμετοχή της να κυμαίνεται από 1,42% του ΑΕΠ στον Ν. Κεφαλληνίας μέχρι το 6,05% στον Ν. Ηρακλείου. Η παρουσία του δημόσιου τομέα είναι ιδιαίτερα υψηλή ειδικά στη Λέσβο (με 35,2%) και δευτερευόντως σε Ηράκλειο και Χανιά. Τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων ανά 100 κατοίκους έχουν η Πάτμος (42,7), οι Παξοί (29,3), η Σίφνος (26,5) και η Ιος (25,6). Αντίθετα, τον μικρότερο έχουν το Αγαθονήσι (4,3), τα Ψαρά (4,8), οι Οινούσσες (4,9), η Νίσυρος (5). Την έκπληξη κάνει η Σαμοθράκη, που έχει τον υψηλότερο τζίρο ανά επιχείρηση και ακολουθεί η Μύκονος και η Ρόδος.

Απασχόληση

Τα πέντε νησιά με το μεγαλύτερο ποσοστό απασχολουμένων είναι τα Κουφονήσια (49,6%), η Μύκονος (48,7%), η Κως (46%) και η Ηρακλειά (45%). Αντίθετα, την υψηλότερη ανεργία έχουν το Μαθράκι (61%), τα Αντικύθηρα (50%), οι Οθωνοί (27%) και η Νίσυρος (25%).

Τουρισμός

Η πλειονότητα των κλινών συγκεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό νησιών: στην Κρήτη βρίσκονται 164.249 κλίνες, στη Ρόδο 84.942, στην Κω 45.097, στην Κέρκυρα 43.940, στη Ζάκυνθο 28.837 και ακολουθούν η Εύβοια, η Θήρα, η Μύκονος, η Θάσος και η Κεφαλονιά, που είναι τα νησιά με περισσότερες από 10.000 κλίνες. Στον αντίποδα υπάρχουν 12 νησιά με λιγότερες από 100 ξενοδοχειακές κλίνες και άλλα 12 νησιά χωρίς κανένα ξενοδοχείο.

 

Η αύξηση των κλινών είναι πολύ μεγάλη στα μικρά νησιά που γνώρισαν τουριστική ανάπτυξη στη δεκαετία του 2000, όπως είναι το Κουφονήσι, το Μεγανήσι, η Αστυπάλαια, η Τήλος, οι Λειψοί και το Καστελλόριζο (πάνω από 200%) και σε ένα μεγάλο νησί, τη Ζάκυνθο (+116%). Στον αντίποδα, υπάρχει ένας μικρός αριθμός νησιών με μείωση των κλινών όπως οι Οινούσσες, τα Ψαρά, η Κύθνος, ο Πόρος, η Νίσυρος, η Αίγινα, το Αγκίστρι, αλλά και η Σάμος, όπου οι μονάδες που έπαψαν να λειτουργούν είναι περισσότερες από αυτές που δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο.

Χρήσεις γης

Το 52,1% της συνολικής έκτασης των νησιών χαρακτηρίζεται θαμνώνες (μακί, φρύγανα ή συνδυασμοί τους), η κύρια χρήση των οποίων είναι η βόσκηση. Δεύτερη σε έκταση κάλυψη είναι η γεωργική γη με 22,6%, στην οποία περιλαμβάνονται μεικτές εκτάσεις καλλιέργειας ετήσιων φυτών και μόνιμων καλλιεργειών. «Αυτό το μικρο-μωσαϊκό διαφορετικών καλύψεων είναι ενδεικτικό του τοπίου των νησιών με τα μικρά σε έκταση αγροτεμάχια», αναφέρεται στον άτλαντα. Το 38,7% της έκτασης των νησιών είναι καλλιεργούμενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις. Ξεχωρίζουν 19 νησιά, ανάμεσα στα οποία η Κέρκυρα με 79% (με ελαιώνες και εσπεριδοειδή), η Θήρα με 59,9% (με αμπελώνες), η Κέα με 55,15% (με ελαιώνες και βελανιδιές), η Νάξος με 53,1% (με ετήσιες καλλιέργειες και ελαιώνες) και η Κως με 53% (με αμπελώνες, ελαιώνες και ετήσιες καλλιέργειες).

Εκρηξη κατασκευών σε Τήνο, Αντίπαρο, Μύκονο

Πόσο έχουν αλλάξει τα νησιά μας; Ποια έχουν ενισχυθεί πληθυσμιακά και ποια οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στην εγκατάλειψη; Ο άτλαντας του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναδεικνύει την ανάγκη για έναν σχεδιασμό βιώσιμο, τόσο από οικονομικής όσο και από περιβαλλοντικής άποψης, που θα «κρατήσει» τον κόσμο στα νησιά και θα εμπλουτίσει την τουριστική «μονοκαλλιέργεια» με νέες, σύγχρονες δραστηριότητες.

Ας δούμε τα νησιά από πληθυσμιακής άποψης. Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον άτλαντα των νησιών, μόνο η Κρήτη υπάγεται στα πολύ μεγάλα νησιά, με πληθυσμό άνω του μισού εκατομμυρίου. Ακόμα 5 νησιά, η Εύβοια, η Ρόδος, η Κέρκυρα, η Λέσβος και η Χίος, θεωρούνται «μεγάλα νησιά», με πληθυσμό από 50.000 έως 500.000 κατοίκους. Από 5.000 έως 50.000 κατοίκους έχουν 21 νησιά, ενώ 32 έχουν πληθυσμό από 750 έως 5.000 κατοίκους. Τα πολύ μικρά νησιά, δηλαδή με πληθυσμό μικρότερο των 750 κατοίκων, είναι 46, ενώ μόλις 20 έχουν πληθυσμό πάνω από 100 κατοίκους. Από τα νησιά αυτά, μόνο ένα, η Τέλενδος, δεν είναι αυτοτελής δήμος (υπάγεται στην Κάλυμνο). Από τα 35 νησιά που έχουν λιγότερους από 100 κατοίκους, μόνο 7 έχουν μόνιμο πληθυσμό όλο τον χρόνο. Το πιο πυκνοκατοικημένο νησί της Ελλάδας είναι η Σαλαμίνα (413,5 κάτοικοι ανά τ.χλμ.), καθώς λειτουργεί ως προάστιο της πρωτεύουσας, και ακολουθούν τα υπόλοιπα νησιά του Αργοσαρωνικού πλην της Υδρας, η Σύρος (257,1 κάτοικοι ανά τ.χλμ.), η Σαντορίνη (200,9), η Κέρκυρα (170,3). Πάντως τη μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού στα μικρά νησιά έχει η Τήλος.

Αλλαγές στον πληθυσμό

Μεγαλύτερο πληθυσμό το 2011 σε σχέση με το 1951 έχουν μόνο η Κρήτη, η Εύβοια, η Ζάκυνθος και ακόμα 8 νησιά. Τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού στα τελευταία 60 χρόνια καταγράφει ο Νομός Λέσβου (-33%).

Τα νησιά με τον υψηλότερο ρυθμό γεννήσεων είναι η Μύκονος (+8,2%), η Σαντορίνη (+7,7%), η Ρόδος (+5,98%), η Kως (+5,9%), το Καστελλόριζο (+4,05%) και η Κάλυμνος (+5%). Αντίθετα, τα μεγαλύτερα ποσοστά υπογεννητικότητας έχουν το Μεγανήσι (-22,3%), οι Οθωνοί (-18,6%), τα Τριζόνια (-18,1%), τα Αντικύθηρα (-17,6%) και ο Κάλαμος (-17,5%).

Οσον αφορά την τελευταία 30ετία, τα πέντε νησιά με τη μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού ήταν η Τήλος με 15,9%, οι Οθωνοί με 13,9%, το Καστελλόριζο με 12,1%, η Ερεικούσα με 11,7% και η Σαντορίνη με 11,5%. Αντίθετα, τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού το ίδιο διάστημα είχαν τα Αντικύθηρα (-4%), η Υδρα (-2,8%) και το Μεγανήσι (-2,2%).

Κατοικία

Τη μεγαλύτερη αύξηση κατοικιών το 1971-2011 είχε η Τήνος (130%), η Αντίπαρος (128%) και η Μύκονος (114%). Το 50% των κατοικιών στην Αντίπαρο είναι νέες κατασκευές (43% στην Κέα, 42% στη Μύκονο).

Τις περισσότερες κενές κατοικίες σε σχέση με τον μόνιμο πληθυσμό διαθέτουν η Νίσυρος (1,52 κατοικία ανά κάτοικο), η Σέριφος (1,47), η Κύθνος (1,43), η Ανάφη (1,24) και η Κέα (1,12).

Το πιο «αστικοποιημένο» νησί της χώρας είναι η Σαλαμίνα, όπου το 41,8% της έκτασής της καλύπτεται από κτίρια, δρόμους κ.λπ. Ακολουθεί η Σαντορίνη με 18,6%, η Αίγινα με 12,5%, οι Σπέτσες με 8% και η Κέρκυρα με 7,7%.

Ανάδειξη βιωσιμότητας

Ποιο είναι το κύριο θέμα που αναδεικνύεται μέσα από αυτή τη σφαιρική προσέγγιση της νησιωτικής Ελλάδας; «Αυτό που καθορίζει τη βιωσιμότητα των νησιών είναι η ύπαρξη δραστηριοτήτων που θα κρατήσουν τους κατοίκους. Στα νησιά, περίπου όπως και στην ορεινή Ελλάδα, όταν φύγεις δύσκολα επιστρέφεις», λέει ο κ. Σπιλάνης, αναπλ. καθηγητής στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. «Η αναζήτηση μιας στρατηγικής είναι ιδιαίτερα επιτακτική για ορισμένα νησιά όπως τα Αντικύθηρα, που βρίσκονται πολύ κοντά στην οριστική εγκατάλειψη. Αντίθετα, σε άλλα νησιά το κύριο ζήτημα είναι το περιβαλλοντικό και συνδέεται με τη δόμηση και τον τουρισμό. Για παράδειγμα, η Σαντορίνη, λόγω της φυσικής της ομορφιάς και της ελκυστικότητάς της, έχει αναδειχθεί σε πολύ σημαντικό τουριστικό προορισμό, ευρισκόμενη όμως σε οριακό σημείο στην επάρκεια του νερού, στη διαχείριση των απορριμμάτων, του θορύβου κ.λπ.

Τέλος, ακόμα ένα σημαντικό ζήτημα είναι το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης σε πολλά νησιά, που δημιουργεί πρόβλημα στην ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού και στις αναπτυξιακές του δυνατότητες. Αυτή είναι μια συζήτηση που έχει ανοίξει πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Σαντορίνη – ΔΕΔΔΗΕ: Διακοπή στο δίκτυο ηλεκτροδότησης

Την Παρασκευή 31η Μαρτίου και το Σάββατο 1η Απριλίου 2023

Χ. Κόκκινος: “Το Νότιο Αιγαίο να μην γίνει…”Κολομβία” – Η πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της”

Οι  φιλήσυχοι νησιώτες μας, η συντριπτική πλειοψηφία των μονίμων κατοίκων και των επισκεπτών μας αγωνιούν για το "ρεσιτάλ" αυθαιρεσίας και ατιμωρησίας που παρατηρείται έντονα  τα τελευταία χρόνια στα νησιά μας. 

Blue Star Naxos: Στις 22:30 απόψε αναχώρηση από Πειραιά για Παροναξία – Αμοργό

Τα νέα δεδομένα στα δρομολόγια των Blue Star Naxos και Delos με βάση την αλλαγή που προέκυψε μετά το πρωϊνό απαγορευτικό

Φ. Φόρτωμας: “Στις 21 Μαΐου ψηφίζουμε για μια αυτοδύναμη Ελλάδα”

Στις 21 Μαϊου ψηφίζουμε για μια αυτοδύναμη Ελλάδα, μια Ελλάδα δυνατή!

ΠΝΑι – Φολέγανδρος: Αποκατάσταση τμήματος οδοστρώματος στο Καραβοστάσι

Αποκατάσταση τμήματος οδοστρώματος στο Καραβοστάσι Φολεγάνδρου - Υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου –Δήμου Φολεγάνδρου - Δήμου Ιητών

Αμοργός – Λ. Καραϊσκος: “Γιορτή του αθλητικού τουρισμού το Amorgos Trail Challenge”

Τι δηλώνει ο Δήμαρχος Αμοργού, Λευτέρης Καραϊσκος για το 6ο Amorgos Trail Challenge

“Καλάθι του Νονού”: Εκανε πρεμιέρα σήμερα στην αγορά

Το "Καλάθι του Νονού" θα είναι στην αγορά έως και το Μεγάλο Σάββατο 15 Απριλίου

Μ. Βρετανία: Η Πάρος είναι η νέα… Μύκονος

The Sun: Το ελληνικό νησί που έχει γίνει η... νέα, προσιτή Μύκονος, για τους Βρετανούς

ΔΕΥΑΘ – Εμπορείο: Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις λόγω έργων

Μέσω της ΔΕΥΑ Θήρας έγινε γνωστό ότι θα υπάρξουν στο Εμπορείο κυκλοφοριακές ρυθμίσεις το προσεχές Σάββατο (01/04) λόγω έργων

Super Jet: Ξεκίνησε, το πρώτο δρομολόγιο για την φετινή χρονιά… (video)

Με τον cpt Μιχάλη Μακρή στο τιμόνι του, το ταχύπλοο Super Jet ξεκίνησε σήμερα (23/03) το πρώτο του δρομολόγιο για τη φετινή χρονιά (video)

Blue Star Ferries: Ερχονται βραδινά δρομολόγια προς Παροναξία – Σαντορίνη με το “Blue Star Chios”

Για την περίοδο του Πάσχα το Blue Star Chios αναλαμβάνει βραδινό δρομολόγιο με ώρα άναχώρησης 23:30 από Πειραιά ...

Ενδοκυκλαδικά – Caldera Vista: Με το …καλημέρα ανεκτέλεστα δρομολόγια

Ανεκτέλεστα μέχρι νεοτέρας τα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια του Caldera Vista

Από τις 26 Ιουνίου το “Ανεμος” μπαίνει στη ζωή των κατοίκων στις Δυτικές Κυκλάδες

Η δυνατότητα για αποκτήσεις εισιτήριο με το "Ανεμος" είναι πλέον εφικτή - Από τις 26 Ιουνίου ξεκινούν τα δρομολόγια προς Δυτικές Κυκλάδες

Blue Star Ferries: Εκτακτη δρομολόγηση (25/03) του “Διαγόρα” για Σαντορίνη

Ο "Διαγόρας" το πρωί του Σαββάτου (25/03) θα πάρει το δρόμο για Σαντορίνη σε έκτακτη δρομολόγηση

Σοκ… “Εφυγε” ο δάσκαλος Γιώργος Μεσολογγίτης

Το πρωί της Τρίτης άφησε την τελευταία του πνοή ο Γιώργος Μεσολογγίτης...

Απόλλωνας: Η τελευταία …παράσταση για την Εφραιμίνα (video)

Σάββατο 25 Μαρτίου και η Εφραιμίνα για τελευταία φορά θα παρελάσει μπροστά σε συγγενείς και φίλους στον Απόλλωνα της Νάξου... Από τη νέα σχολική χρονιά ο Απόλλωνας θα έχει κλειστό το δημοτικό του σχολείο (video)

“Διονύσιος Σολωμός”: Εκτακτο δρομολόγιο αύριο (25/03) Σαντορίνη – Πειραιά και επιστροφή

Αλλαγή στα δρομολόγια και του "Διονύσιος Σολωμός"... Αύριο Σάββατο θα αναχωρήσει από Σαντορίνη για Πειραιά και επιστροφή (!!!)

“Διονύσιος Σολωμός”: Εκτάκτως απόψε αναχωρεί για Δυτικές Κυκλάδες

Έκτακτο βραδινό δρομολόγιο του "ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ" από Πειραιά

Blue Star Ferries: Σε ακινησία το “Naxos”, σε βραδινό δρομολόγιο από Μεγάλη Τρίτη ο “Διαγόρας”

Νέα δεδομένα αυτές τις ημέρες στη γραμμή της Παροναξίας - To Blue Star Paros για ένα μήνα θα καλύψει το κενό του Naxos και έρχεται ο Διαγόρας στα νησια μας