Στις αρχές Νοεμβρίου 1902, μια ερωτική ιστορία στο Φιλώτι Νάξου κατέληξε σε ένα από τα πιο φρικιαστικά εγκλήματα της νεότερης ιστορίας του νησιού. Ο 30χρονος Απεραθίτης Φλώριος Σοϊλές, γνωστός ως «Σκιά», βρέθηκε νεκρός έπειτα από φρικτά βασανιστήρια στα χέρια της τοπικής χωροφυλακής. Το γεγονός πυροδότησε λαϊκή εξέγερση, έντονες αντιδράσεις στον Τύπο, και τελικά την παρέμβαση της Βουλής. Η ιστορία που διαβάζουμε είναι μέσα από την σελίδα στα social Media “Παλιό Φιλώτι” και δη από το βιβλίο του Νίκου Λεβογιάννη, Νεότερη Ιστορία της Νάξου, 1800 – 2000, Τόμος Β, Τεύχος 2ο.
Το χρονικό:
-
Ο Σοϊλές διατηρούσε σχέση με τη χήρα Καλλιόπη Θεωνά, την οποία φλέρταρε επίσης ο λοχίας Μπερμπάντης.
-
Όταν ο Σοϊλές αποφάσισε να παντρευτεί Απεραθίτισσα, πήγε να ανακοινώσει στη Θεωνά τον χωρισμό. Εκείνη αντέδρασε, κατηγορώντας τον ψευδώς για ζωοκλοπή.
-
Ο Μπερμπάντης τον συνέλαβε, τον υπέβαλε σε απάνθρωπα βασανιστήρια με καψίματα από πυρίτιδα, πυρωμένα σίδερα και πετρέλαιο. Ο Σοϊλές πέθανε την παραμονή του γάμου του.
-
Το πτώμα του βρέθηκε κακοποιημένο σε σπηλιά, γεγονός που συγκλόνισε το νησί.
Η δολοφονία προκάλεσε λαϊκή εξέγερση: Απεραθίτες με όπλα και μαχαίρια πολιόρκησαν τον αστυνομικό σταθμό Τραγαίας και ζήτησαν εκδίκηση. Η υπόθεση έφτασε μέχρι τη Βουλή, όπου ο Ναξιώτης βουλευτής Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης κατήγγειλε το «όργιο αυθαιρεσίας» της αστυνομίας.
Η δίκη και η ποινή:
Παρά το μέγεθος του εγκλήματος, ο λοχίας Μπερμπάντης καταδικάστηκε τον Μάιο του 1903 μόνο σε 9 χρόνια φυλάκιση και 500 δραχμές πρόστιμο για «θάνατο εξ αμελείας». Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους καθαιρέθηκε στρατιωτικά στο Πεδίο του Άρεως.
Η μνήμη του Σοϊλέ:
Η τραγική ιστορία πέρασε στη λαϊκή μούσα της Απειράνθου. Στον τάφο του Φλώριου Σοϊλέ στο Φιλώτι χαράχθηκε έμμετρο επίγραμμα, θυμίζοντας τις πληγές και το μαρτύριό του.
Αναλυτικά, η ανάρτηση
Στις αρχές Νοεμβρίου του 1902 μια ερωτική ιστορία στο Φιλώτι της Νάξου οδήγησε στη διάπραξη ενός στυγερού εγκλήματος από τα όργανα της τοπικής αστυνομίας με επικεφαλής το λοχία Μπερμπάντη, που εκτελούσε χρέη σταθμάρχη. Η προσπάθεια των αρχών να συγκαλυφθεί το έγκλημα, προκάλεσε αλυσιδωτές συγκρούσεις.
Η όμορφη χήρα Καλλιόπη Θεωνά συνδεόταν ερωτικά με έναν Απεραθίτη, τον τριαντάχρονο Φλώριο Σοϊλέ (Σκιά) βοσκό και σμυριδεργάτη. Αλλά και ο λοχίας Μπερμπάντης, φαίνεται ότι διεκδικούσε απελπισμένα την καρδιά της χήρας. Όταν ο Φλώριος Σοϊλές αποφάσισε να παντρευτεί μια Απεραθίτισσα, πήγε στο σπίτι της Θεωνά, ένα βράδυ του Νοεμβρίου 1902 με την πρόθεση να ανακοινώσει την απόφασή του να χωρίσουν. Όταν εκείνη κατάλαβε τις προθέσεις του, άρχισε να καλεί σε βοήθεια, διαμαρτυρόμενη, ότι δήθεν μπήκε στο σπίτι της ένας ζωοκλέφτης και της άρπαξε ένα πρόβατο. Οι χωροφύλακες μόλις πληροφορήθηκαν το επεισόδιο έσπευσαν στο σπίτι της Θεωνά, συνέλαβαν το Σοϊλέ και τον οδήγησαν στο αστυνομικό κατάστημα.
Εκεί ο λοχίας Μπερμπάντης τον βασάνισε με πρωτοφανή αγριότητα, προκειμένου να ομολογήσει ότι πήγε να κλέψει. Αφού «ομολόγησε» την επόμενη τον διαπόμπευσαν στους δρόμους του χωριού, τον φυλάκισε στο οίκημα της αστυνομίας και από την ημέρα εκείνη χάθηκαν τα ίχνη του. Στην τοπική εφημερίδα «Αιγαίον» της 9ης Νομεβρίου 1902 σε αναλυτικό ρεπορτάζ για το περιστατικό αναφέρεται ότι ο λοχίας Μπερμπάντης συνέλαβε τον 30 ετών Απεραθίτη Φλώτιο Σοϊλέ και «δια διαφόρων βασανιστηρίων (εγκαυμάτων δια πυρίτιδος, πεπυρακτωμένων σιδήρων και πετρελαίου) μέχρι πρωίας διαρκεσάντων, απέκτεινεν αυτών την παραμονήν ακριβώς του γάμου του».
Ο δημοσιογράφος Δ. Σαπρανίδης που μελέτησε μεταγενέστερα αναλυτικά το έγκλημα αυτό, έγραψε το 1991 σε Αθηναϊκή εφημερίδα «Θα έπρεπε η δικαιοσύνη να καλύψη το πρόσωπον της εξεντροπής όταν ηθώωνε πανηγυρικώς τον νερονίσκον της Νάξου».
Ύστερα από πολλές αναζητήσεις βρέθηκε το πτώμα του Σοϊλέ μέσα σε μια σπηλιά, οικτρά παραμορφωμένο και κακοποιημένο. Το γεγονός συγκλόνισε το νησί και εξόργισε τους Απεραθίτες. Μια ομάδα από τριάντα παλικάρια, συγγενείς και φίλοι του Σοϊλέ οπλισμένοι με πιστόλια, μαχαίρια κλπ. αποφάσισαν να πάρουν εκδίκηση για τον άδικο χαμό του συμπατριώτη τους. Κατέβηκαν στην Τραγαία, πολιόρκησαν τον Αστυνομικό Σταθμό και έβαλαν φωτιά. Οι στρατιώτες και ο Αστυνόμος πρόλαβαν κι έφυγαν από ένα παράθυρο στο πίσω μέρος του κτιρίου, ύστερα από μάχη.
Στην εφημερίδα «Αιγαίον» περιγράφεται η επίθεση στο κτίριο της αστυνομίας: «Τούτο όμως μαθόντες οι συμπατριώται του Απειράνθιου κατήλθον εις Τραγαίαν και εξ εφόδου επετέθησαν κατά της αστυνομίας, ζητούντες την κεφαλήν του κακούργου και αισχρού δολοφόνου λοχίου Μπερμπάντη, όστις βλέπων τον κίνδυνον απεπειράθη με το περίστροφον εν χερσί να διαφύγη, πηδών εκ του παραθύρου εις την οδόν των περικυκλούντων το αστυνομικόν κατάστημα πολιτών, αλλά δεν το κατώρθωσεν και οι πολίται καταφθάσαντες αυτόν τον εκτύπησαν δια ράβδου τόσον δυνατά εις την κεφαλήν, ώστε νομίσαντες αυτόν νεκρόν τον αφήκαν». Με την επέμβαση του αστυνόμου Τραγαίας Αντ. Μαυρομιχάλη το επεισόδιο πήρε τέλος και ο λοχίας Μπερμπάντης μεταφέρθηκε βαριά τραυματισμένος στην Χώρα και από εκεί στη Σύρο με ισχυρή συνοδεία χωροφυλάκων.
Ο αστυνόμος που ήταν κομματάρχης του κυβερνώντος κόμματος, κήρυξε το νησί σε κατάσταση έκτατης ανάγκης και ζήτησε από τη Σύρο ενισχύσεις. Πράγματι την επόμενη μέρα κατέπλευσε από τη Σύρο ισχυρή στρατιωτική δύναμη μαζί με τον ανακριτή Χοϊδά, ο οποίος κατόπιν ανακρίσεων που έκανε, διέταξε τη σύλληψη πέντε Απεραθιτών ως πρωτεργατών του εμπρησμού του αστυνομικού σταθμού. Ήταν οι Β. Μαντζουράνης, Αντ. Δοντάς. Ν. Δέτσης Μιχ. Ι. Αναματερός και Στυλ. Δοντάς οι οποίοι οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στην αστυνομία Τραγαίας όπου κρατήθηκαν για να παραπεμφθούν στο Κακουργιοδικείο. Οι συγχωριανοί τους, ανήσυχοι μήπως και αυτοί έχουν την τύχη του Φλώριου Σοϊλέ έστειλαν επιτροπή στον ανακριτή με αίτημα την απελευθέρωση τους, ο οποίος όμως το απέρριψε.
Η αναταραχή συνεχίστηκε και πολλοί Απεραθίτες συγκεντρώθηκαν και διαδήλωσαν με έντονες διαμαρτυρίες έξω από το αστυνομικό κατάστημα που κρατούσαν με αίτημα την απελευθέρωσή τους. Από τη διαδήλωση προκλήθηκε μεγάλη ένταση και αναταραχή, την οποία εκμεταλλεύτηκαν οι κρατούμενοι και κατόρθωσαν να δραπετεύσουν. Ο ανακριτής ζήτησε εσπευσμένως από τον Εισαγγελέα Σύρου την αποστολή στη Νάξο αποσπάσματος για την καταδίωξη των δραπετών.
Τις επόμενες μέρες έφθασε στο νησί απόσπασμα από εξήντα στρατιώτες με επικεφαλής τον αστυνομικό Ηρακλή Αποστολίδη. Μετά από ψύχραιμες παρεμβάσεις του υποψήφιου Βουλευτή Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος βρισκόταν στην Απείρανθο και άλλων τοπικών παραγόντων, τα πνεύματα ηρέμησαν, η τάξη αποκαταστάθηκε και μετά από καιρό το απόσπασμα μπόρεσε να φθάσει μέχρι το χωριό και με την παρότρυνση των τοπικών παραγόντων οι πέντε δραπέτες παραδόθηκαν. Το απόσπασμα επέστρεψε στη Σύρο μεταφέροντας και τους πέντε για να δικαστούν με την κατηγορία της αντίστασης κατά της Αρχής.
Μετά τις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1902 ο πρωτοεκλεγείς Βουλευτής Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, που είχε συλλέξει πολλά στοιχεία για το στυγερό εκείνο έγκλημα, κατήγγειλε στη Βουλή στις 10 Φεβρουαρίου 1903 το όργιο της αυθαιρεσίας του αστυνόμου Τραγαίας και των κομματικών του φίλων, καθώς και την προσπάθεια του Νομάρχη Κυκλάδων και του ανακριτή Σύρου να συγκαλύψουν την υπόθεση της δολοφονίας του Σοϊλέ και να απαλλάξουν τον αστυνόμο από το φόνο. Στην ομιλία του ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης αναφέρθηκε αναλυτικά στο γεγονός και επισήμανε ότι οι δικαστικές αρχές κινούνται για να απαλλάξουν με βούλευμα τους χωροφύλακες – δολοφόνους του Σοϊλέ και να παραπεμφθούν οι πολίτες που ζήτησαν την τιμωρία των φονιάδων, οι οποίοι δεν έπραξαν τίποτα σοβαρό.
Παρακάλεσε τον Υπουργό Δικαιοσύνης για τη μετάθεση από τη Σύρο του Πρωτοδίκη Χοϊδά. Την ίδια πρόταση έκανε και ο έτερος Ναξιώτης Βουλευτής Ε. Μικώνιος.
Η οικογένεια της χήρας Καλλιόπη Θεωνά, που ήταν η πέτρα του σκανδάλου που συγκλόνισε τη Νάξο και απασχόλησε τη Βουλή, την κοινή γνώμη και τον αθηναϊκό τύπο, είχε ενοχληθεί από την τροπή που έλαβε η υπόθεση, αφού η αποκάλυψη του ερωτικού δεσμού της χήρας με τον Σοϊλέ έθιγε την τιμή και την υπόληψή της. Ο πατέρας της προσέφυγε στον Βουλευτή Ελ. Μικώνιο ζητώντας τον να πάρει το δικό τους μέρος, δηλαδή να υποστηρίξει ότι ο Σοϊλές όντως εκείνο το βράδυ διέπραξε ζωοκλοπή σε βάρος της χήρας. Ο Ελ. Μικώνιος φαίνεται ότι έδωσε κάποια υπόσχεση στον πατέρα της χήρας, την οποία στη συνέχεια αθέτησε και τάχθηκε με το μέρος των Απεραθιτών, ακολουθώντας τον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη. Σε μια τυχαία συνάντηση του πατέρα της χήρας Θεωνά με τον Μικώνιο σε ναξιώτικο καφενείο στου Ψυρρή, ο πατέρας επιτέθηκε στον Βουλευτή και τον χαστούκισε, διαμαρτυρόμενος ότι με όσα είπε στη Βουλή, έθιξε την τιμή και την υπόληψη της κόρης του, ενώ άλλα είχε υποσχεθεί στον ίδιο.
Η αντίδραση των δυο Ναξίων Βουλευτών είχε ως αποτέλεσμα να μην κουκουλωθεί το στυγερό εκείνο έγκλημα. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Ζυγομαλιάς ενημέρωσε τη Βουλή ότι με τηλεγράφημα του ζήτησε να πληροφορηθεί από τον Εισαγγελέα Σύρου, αν αληθεύει ότι εκδόθηκε απαλλακτικό βούλευμα για τους αστυνομικούς που δολοφόνησαν τον Σοϊλέ. Αργότερα ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης επανήλθε στη Βουλή για το ίδιο θέμα και ο Υπουργός Δικαιοσύνης του απάντησε ότι με το βούλευμα που εκδόθηκε παραπέμπεται στο Κακουργιοδικείο μόνο ο λοχίας Μπερμπάντης και πρόσθεσε ότι ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Σύρου άσκησε ανακοπή ενώπιων του Συμβουλίου Εφετών.
Η δίκη του σταθμάρχη Μπερμπάντη έγινε στις αρχές Μαϊου 1903 στο Κακουργιοδικείο Σύρου και ο λοχίας καταδικάστηκε σε φυλάκιση εννέα ετών και 500 δραχμές πρόστιμο για θάνατο εξ αμελείας χωρίς ελαφρυντικά. Η εφημερίδα «Αιγαίον» γράφει για τη δίκη του βασανιστή και δολοφόνου λοχία: «Εδικάσθη προχθές υπό του Κακουργιοδικείου της Σύρου ο κακούργος βασανιστής Ηλ. Μπερμπάντης. Το δικαστήριον όμως παρεδέχθη τα βασανιστήρια ταύτα ως απρομελέτητα τραύματα άνευ ελαφρυντικών και επέβαλεν εις τον απάνθρωπον βασανιστήν μόνο 9 ετών ειρκτήν, καταδίκασαν συγχρόνως αυτόν εις 500 δραχμών αποζημίωσιν». Τον Σεπτέμβριο του 1903 ο λοχίας καθαιρέθηκε από το στρατό σε ειδική τελετή στο πεδίο του Άρεως στην Αθήνα.
Η εφημερίδα «Αιγαίον» γράφει «Προχθές υπέστη την στρατιωτικήν καθαίρεσιν εν τω εν Αθήναις πεδίω του Άρεως, παρούσης άπασης της φρουράς Αθηνών, ο φονεύς του ατυχούς Σοϊλέ, λοχίας Μπερμπάντης». Η ευαίσθητη απεραθίτικη μούσα τραγούδησε την τραγική ιστορία του Σκιά με ένα έμμετρο επίγραμμα που γράφτηκε πάνω στον τάφο του στο Φιλώτι:
Ενθάδε κείται Φλώρος
αποθανών προώρως
μετά πολλών τραυμάτων
και πλείστων εγκαυμάτων
αυτώ προσενεχθέντων
νυκτός εκτελεσθέντων
υπό σκληρού λοχίου
εν κώμη Φιλωτίω
την τρίτη Νοεμβρίου
εν έτει 1902.
#Νάξος #Φιλώτι #Απείρανθος #Ιστορία #ΦλώριοςΣοϊλές #Σκιά #Εγκλήματα1902 #ΝεότερηΙστορία
