Ο Σερ Αντριου Κόλιν Ρένφριου – ένας εκ των πλέον διακεκριμένων αρχαιολόγων και ερευνητών έχοντας συνδέσει το όνομά του με την Κέρο – μιλάει από καρδιάς για την σχέση του με την Ελλάδα και κυρίως με τις Κυκλάδες… Μας λέει δε για την πρώτη του εμπειρία στην Απείρανθο της Νάξου
Από τους πλέον διακεκριμένους αρχαιολόγους και ερευνητές, ο λόρδος Άντριου Κόλιν Ρένφριου, που πριν λίγο καιρό γιόρτασε τα 80τά του γενέθλια, δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ειδικά στην Ελλάδα, την οποία έχει επισκεφτεί αμέτρητες φορές, καθώς έχει ανασκάψει σε πολλές θέσεις κυρίως στις Κυκλάδες, ενώ αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην Ελλάδα για να συνεχίσει τις ανασκαφές που συνδιευθύνει στην Κέρο, το αρχαιότερο γνωστό νησιωτικό ιερό στον κόσμο.
Με αφορμή τα παραπάνω, το Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων είχε την τιμή να συνομιλήσει μαζί του τόσο για τις έρευνές του, όσο και για ζητήματα που μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, όπως η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και η παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων.
Ανάμεσα σε άλλα, για τη σχέση του με την Ελλάδα, ο σερ Κόλιν Ρένφιου είπε:
Για την πρώτη του ανασκαφή:
«Επισκέφτηκα για πρώτη φορά την Ελλάδα ως αρχαιολόγος, αν και φοιτητής ακόμα, για τις ανασκαφές στη Νέα Νικομήδεια, κοντά στη Βέροια. Ήταν οι πρώτες που διεξήγαγα στην Ελλάδα, μια πολύ σημαντική στιγμή και έρευνα σε μια τοποθεσία που για λίγο διάστημα ήταν η πρωιμότερη γνωστή νεολιθική θέση στην Ελλάδα».
Για την Ελλάδα:
«Αγάπησα πολύ την Ελλάδα, κυρίως όταν ξεκίνησα να δουλεύω στις Κυκλάδες. Είναι υπέροχα μέρη και πραγματικά αγαπώ την παραδοσιακή ζωή εκεί. Για παράδειγμα, στην Απείρανθο της Νάξου γνώρισα τη ζωή και τον πολιτισμό των Κυκλάδων, έμαθα ελληνικά, χόρεψα παραδοσιακούς χορούς. Έχω χαρεί πολύ τη γνωριμία μου με ενδιαφέροντες ανθρώπους, κυρίως ντόπιους αγρότες. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη μου επίσκεψη στη Νάξο, όταν πήγα στη Μουτσούνα, στα ανατολικά του νησιού. Ένας ντόπιος χωρικός ευγενικά με οδήγησε με το γαϊδουράκι του στα νότια, καθώς εκείνες τις ημέρες ήταν πολύ δύσκολο να φτάσεις, δεν υπήρχε δρόμος. Έτσι επισκέφτηκα αρχαιολογικούς χώρους, νεκροταφεία κα. Ήταν πολύ ευχάριστη εμπειρία να ταξιδεύεις για 2-3 μέρες πάνω στο γαϊδουράκι με αυτόν τον άνθρωπο που ήξερε καλά την περιοχή κι έτσι γνώρισα καλύτερα την αληθινή αγροτική Ελλάδα».
Για την Κέρο:
«Τα περισσότερα ιερά που έχουν συμβολική και θρησκευτική σημασία είναι χερσαία. Το αρχαιότερο γνωστό ιερό στον κόσμο είναι το Γκεμπεκλί Τεπέ (Gobekli Tepe) στη νοτιοανατολική Τουρκία, αλλά βρίσκεται πολύ μακριά από τη θάλασσα και φυσικά δεν είναι νησιωτικό. Υπάρχουν κι άλλα νησιωτικά ιερά στον κόσμο, αλλά κανένα δεν είναι τόσο παλιό όσο της Κέρου. Έχουμε καλές ραδιοχρονολογήσεις για τις ανασκαφές μας στο Δασκαλειό, το μικρό νησάκι δίπλα στην Κέρο με την οποία πιθανότατα ενωνόταν τους προϊστορικούς χρόνους (περίπου 2500 πΧ) μέσω ενός περάσματος. Το πέρασμα αυτό ερευνούμε στις πρόσφατες ανασκαφές μας. Επίσης, ο οικισμός στο Δασκαλειό, που είναι ο αρχαιότερος ως τώρα στην Κέρο, πιθανότατα ξεκίνησε περίπου το 2700 πΧ, διήρκεσε ως το 2000 π.Χ. και μετά εγκαταλείφθηκε. Η νησίδα του Δασκαλειού δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε, εκτός από την ανέγερση ενός βυζαντινού παρεκκλησιού, πιθανότατα γύρω στον 10ο αι. μΧ, που στη συνέχεια ερειπώθηκε και καταστράφηκε».
Για την αρχαιοκαπηλία:
«Όταν βρέθηκα στις Κυκλάδες συνήθιζα να επισκέπτομαι λεηλατημένα κυκλαδικά νεκροταφεία, στα οποία παντού έβλεπες ίχνη σύλησης. Και φυσικά τα μουσεία του κόσμου είναι γεμάτα με κυκλαδικό υλικό, που σχεδόν πάντα εξήχθηκε παράνομα από την Ελλάδα. Έτσι από τα πρώτα χρόνια στις Κυκλάδες γνώρισα καλά τη μεγάλη ζημιά που έγινε και έχετε δίκιο, η εικόνα των συλημένων αποθέσεων στον Κάβο ήταν πολύ θλιβερή, τόση πληροφορία να έχει πάει χαμένη. Γιατί αυτή είναι η πραγματική τραγωδία. Ακόμα και αν κάποια από τα γλυπτά που πιθανόν εξήχθηκαν παράνομα εστάλησαν σε κάποια μουσεία του κόσμου, οι πληροφορίες που θα έδιναν έχουν χαθεί για πάντα».
Για το παράνομο εμπόριο έργων τέχνης:
«Τα κυκλαδικά ειδώλια και άλλα γλυπτά, αγγεία και αντικείμενα από την προϊστορία και την πρώιμη ιστορία του κόσμου, πωλούνται σε δημοπρασίες σε κάθε μέρος του κόσμου (η Νέα Υόρκη είναι ένα από τα μεγαλύτερα τέτοια κέντρα) και όπως ξέρετε τα κυκλαδικά ειδώλια μπορούν να πωληθούν εκατομμύρια δολάρια.
Όταν διακυβεύονται τόσα χρήματα, ανέντιμοι έμποροι εντός και εκτός Ελλάδας θα τα πωλήσουν στη μαύρη αγορά. Και δεν είναι περίεργο φτωχοί αγρότες, όταν οι έμποροι τούς προσφέρουν λεφτά για γλυπτά που βρήκαν στη γη τους, να τα πωλούν, αν και δεν θα λάβουν τόσα χρήματα όσο θα τα πουλήσει ο έμπορας. Επειδή τα ειδώλια αυτά μπορούν να βρεθούν σε νεκροταφεία σε διάφορα μέρη των Κυκλάδων, βεβαίως και στην Κρήτη, είναι πολύ δύσκολο για τις αρχές να ελέγξουν ακόμα και όταν κάνουν πολύ μεγάλες προσπάθειες».
Για τα μέτρα της διεθνούς κοινότητας:
«Πιστεύω ότι τα μουσεία πρέπει να συμφωνήσουν να μην αγοράζουν ή να μην δέχονται ως δώρα αρχαιότητες που έχουν εξαχθεί παράνομα από τις χώρες προέλευσής τους μετά το 1970, έτος που έχει ορίσει η σύμβαση της UNESCO. Αν αυτή η σύμβαση ακολουθηθεί πραγματικά, τότε πιστεύω ότι οι τιμές των αρχαιοτήτων στις αγορές και στις δημοπρασίες θα πέσουν, γιατί η ζήτηση θα μειωθεί, καθώς τα μουσεία δεν θα τα δέχονται, αν και οι ιδιώτες συλλέκτες θα συνεχίζουν να τα αγοράζουν. Αλλά δυστυχώς δεν βρισκόμαστε κοντά σε μια τέτοια συμφωνία.
Μερικά από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου τώρα συμφωνούν να ακολουθήσουν μια τέτοια πρακτική, αλλά νέα μουσεία που αναδύονται στην Ιαπωνία ή στη Μέση Ανατολή δεν έχουν μια καθαρή ηθική πολιτική και ακόμα πληρώνουν πολλά λεφτά για αρχαιότητες. Το ίδιο πρόβλημα ισχύει και για τις αρχαιότητες από το Μεξικό και τη Νότια Αμερική. Ιδιώτες συλλέκτες πληρώνουν λεφτά για αντικείμενα και τα δίνουν σε μουσεία, λαμβάνοντας έπαινο και κύρος, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Κι αυτό είναι το πρόβλημα».
Για τα Γλυπτά του Παρθενώνα:
«Ο λόγος που πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα θα είναι σωστό να επιστρέψουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα είναι ότι ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο κτίριο που ακόμα στέκεται. Φυσικά δεν θα τοποθετηθούν πάνω σε αυτό, το γνωρίζουμε, αλλά το Νέο Μουσείο Ακρόπολης έχει κάνει υπέροχη δουλειά στην παρουσίαση των αυθεντικών γλυπτών, την ίδια στιγμή που κοιτώντας έξω από τα παράθυρα βλέπεις την πραγματική Ακρόπολη. Όμως πιστεύω ότι πρέπει να γίνει μια διεθνής συμφωνία, δεν θέλουμε να δούμε όλα τα μουσεία του κόσμου να αδειάζουν από τα αντικείμενά τους. Πάντως, το θέμα της επιστροφής γλυπτών σε μνημεία στα οποία ανήκουν, είναι πράγματι πολύ ισχυρό».
