Δεν ξέρω το όνομά της …παρά μονάχα πως τα φουστάνια της όποτε έστριβε στην γωνία του τούρκικου μαχαλά, ανεμίζανε όπως ακριβώς τα φύλλα του μπακλαβά που ο περίτεχνος μάστορας πετά ψηλά στον αέρα. Κι αυτά απλώνονται. Κι απλώνονται. Και από κάτω απ’ τα φύλλα μια υποψία σάρκας κρινένιας. Και πόσο ήθελε τότε εκείνος να μπήξει τα δόντια του στη σάρκα της και να ακουστεί το κρακ από τα φύλλα τα κριτσανιστά που σπάζουν και να ξεχυθούν τα σορόπια στο στόμα και τα αρώματα να γεμίσουν τ’ αρθούνια του. Πόσο ήθελε.
Κείμενο: Υπατία (*)
Δεν ξέρω το όνομά της …παρά μονάχα πως εκείνος σας άλλος καπετάν Μιχάλης κι αυτή η Εμινέ του, τον βασάνιζε. Με τη σκέψη της. Ποιος ξέρει. Από τις Εγγαρές κοντά δεν πέρασε ο Καζαντζάκης; Ποιος ξέρει από που να εμπνεύστηκε άραγε την ιστορία του.
Δεν ξέρω το όνομά της …παρά μονάχα το δικό του. Ραφτόπουλος! Της ελληνορθόδοξης οικογένειας των Ραφτόπουλων εκ Κεφαλληνίας που είχαν πύργο διώροφο στις Εγγαρές και διαφεντεύαν τον κάμπο. Μαζί και το χρυσάφι του. Το στάρι.
Τον καιρό εκείνο ο Ραφτόπουλος, Χριστόδουλος το μικρό, εκτός από άρχοντας και γαιοκτήμονας του τόπου,από τους λιγοστούς μη – Λατίνους που είχαν φεουδαλικά προνόμια στη Νάξο, διατελούσε επίσης πρόξενος και μοναδικός επιτετραμμένος των Ρώσων στο νησί, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του θυρεού της οικογενείας του.Έναν δικέφαλο αετό σύμβολο της πανίσχυρης τότε τσαρικής αυτοκρατορίας, αρραβώνα και υπόσχεση μαζί πως μόλις τον καλούσε η πατρίδα αυτός θα μάχονταν για τη λεφτεριά του γένους ενάντια στον τουρκικό ζυγό. Εξάλλου γι’ αυτό ήταν κρυπτό-Φιλικός.
Και τι τραγική ειρωνεία τελικά αυτή στην οποία θα υποπέσει αργότερα. Λίγο πριν ο Υψηλάντης στείλει επιστολή στους Ναξίους καλώντας τους να ξεσηκωθούν και κείνος αναφωνήσει το περιβόητο « δεν θα αργήσει η μέρα που δε θα ξαναδούμε τουρμπάνια στο νησί»
Κι εκεί ανάμεσα στο… δε θα ξαναδούμε τουρμπάνια… και στο άσβεστο μίσος που του‘καιγε τα σωθικά ενάντια των Οθωμανών…εκεί δίπλα… άρχιζε να τον σιγοκαίει και ο σεβντάς για έναν γλυκό φερετζέ που λαχταρούσε τα βράδια να παραμερίσει. Τον δικό της.
Δεν ξέρω το όνομά της… παρά μονάχα πως τη συνάντησε πρώτη φορά σε ένα διπλωματικό επεισόδιο σε ένα από τα λιγοστά σπίτια Τούρκων στο νησί. Αν και η δουλειά του ήταν να εξασφαλίζει τα δικαιώματα των χριστιανών, κυρίως εμπορικά – όπως όριζε το σύμφωνο Διομολογήσεων με την Υψηλή Πύλη- παρ’ όλα αυτά ως πρόξενος και κονσόλος του Πρέσβη διατηρούσε μια κάποια διπλωματική δράση.
Δράση απαραίτητη καθώς μια επικίνδυνη ισορροπία που συχνά μύριζε μπαρούτι και ένα εκρηκτικό θρησκευτικό μωσαϊκό εθνοτήτων συμβίωναν οριακά θα έλεγε κανείς στο νησί. Πανίσχυροι Λατίνοι φεουδάρχες που εξακολουθούσαν να έχουν υψηλά προνόμια παρόλο που διαφεντεύαν οι Τούρκοι, λιγοστές ελληνορθόδοξες οικογένειες όπως οι Ραφτόπουλοι που είχαν κι αυτοί προνόμια αλλά πλήρωναν μεγαλύτερους φόρους, καθολικοί και ορθόδοξοι μαζί που συχνά αντιμάχονταν ο ένας τον άλλον και φυσικά οι υπόδουλοι και υποτακτικοί ραγιάδες που ζούσαν όμως καλύτερα από τους υπόλοιπους στην ηπειρωτική χώρα. Ο λόγος; Οι λιγοστοί Τούρκοι που ζούσαν στο νησί και προτιμούσαν να διαφεντεύουν από απόσταση. Θα ορκιζόταν αλήθεια κανείς πως το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η είσπραξη των φόρων.
Κι οι πειρατές ; Α…ναι οι πειρατές. Πάντα ελλόχευε ο κίνδυνος, γι’ αυτό και τα πυργόσπιτα ήταν χτισμένα στους κάμπους της ενδοχώρας για να μη φαίνονται από την ακροθαλασσιά. Και πάντα κάποιος να βιγλίζει το πέλαγος από το ύψωμα. Και πάντα αμυντικές επάλξεις και υπέρθυρα να κοσμούν αυτούς τους πύργους.
Σε έναν τέτοιο πύργο δίπατο βημάτιζε νευρικά ο Ραφτόπουλοςκι απόψε. Και σαν θεριό βρυχιόταν πάνω κάτω μέσα στην κάμαρά του.Ήταν καιρός πια που είχε κλειστεί στον Πύργο του και τον είχε κάνει αμυντήριο. Όχι δεν είχαν έλθει πειρατές! Κάθε άλλο. Εκείνη μόνο. Στο μυαλό του. Κι αυτός αμύνονταν. Γιατί όποτε έκλεινε τα μάτια του τα πέπλα της σαν τα φύλλα του μπακλαβά περίτεχνα ανοίγαν. Και τα μάτια της αντιφέγγιζανστο σκοτάδι έναν πόθο επικίνδυνο κι ανομολόγητο. Αχ, χειρότερα κι από ορδές ολάκερες ανήλεων πειρατών ήσαν τα μάτια της.
Ανάθεμά με! Μούγκρισε εκείνο το βράδυ…
Ανάθεμά με! Ξαναμούγκρισε…
Γιατί δεν άντεχε άλλο μέσα σε κείνη την αποφορά που ένοιωθε για τον τούρκικο ζυγό και που σχεδίαζε να κάμει στρατό να απελευθερώσει τους Έλληνες ραγιάδες…να του ‘ρχεται ξάφνου μες τ’ αρθούνια η μυρωδιά από το φρεσκοχυμένο σιρόπι και το καβουρντισμένο φιστίκι που μύριζε η σάρκα της.
Ανάθεμά με! Μουρμούρισε για τελευταία φορά. Κι έπειτα σηκώθηκε και σέλωσε το άλογό του και ξεχύθηκε στον κάμπο. Ηττημένος και αποκαμωμένος από την ολονύχτια πάλη και τη σιχασιά μαζί που ένοιωθε για την αντριγιά του όλη,που ορθωνότανε αθέλητά του,όποτε εκείνη η Τουρκάλα του ερχόταν στο νου.
Πιλαλούσε και σπιρούνιζε το άλογό του μανιασμένα μέχρι να φτάσει στη Χώρα. Θα πήγαινε στο σπίτι του Δεσπότη του ορθόδοξου. Γιατί υπήρχε και καθολικός. Και θα τον ξυπνούσε μέσα στα άγρια μεσάνυχτα, μα δεν τον ένοιαζε διόλου η ώρα.
Βάπτισέ την! Βάπτισέ την! Θα έπεφτε στα πόδια του Δεσπότη Ιερόθεου και θα ζητούσε συγχώρια και ευλογία μαζί για τον γάμο που μόλις είχε αποφασίσει να κάμει.Θα του ζητούσε να τη βαπτίσει πρώτα και αμέσως μετά να τους παντρέψει. Κρυφά κι ανομολόγητα δίχως να χάσει λεπτό. Προτού να φτάσει στα αυτιά του καπουδάν Πασά ή της οικογενείας του,η αποκοτιά ετούτη.
Βάπτισέ την!
Και τότε δε θα υπήρχε εμπόδιο και αιτία καμιά.
(*) Ο Μητροπολίτης Παροναξίας, Ιερόθεος Αριστάρχου, θα τελέσει όντως το μυστήριο αυτό στην Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στη Χώρα ενώ στις 6 Μαΐου του 1821θα σηκώσει μαζί με τον Ραφτόπουλο την παντιέρα της Επανάστασης μέσα στη Μητρόπολη της Νάξου μπροστά σε 2.000 Ναξίους. Θα πουλήσει δε και το τελευταίο πετράδι της μήτρας του προκειμένου να εξοπλίσει σώμα στρατιωτών για τον αγώνα και θα βγάλει τα ράσα για να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή. Από την άλλη ο Χρ. Ραφτόπουλος φέρεται να εξοπλίζει και κείνος μεγάλο σώμα στρατιωτών για να πολεμήσει στην Κρήτη ενώ οδός στη Χώρα Νάξου φέρει πλέον το όνομά του.
(*) Ο θεσμός των προξενείων της Νάξου (ένδεκα συνολικά) ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος τον καιρό εκείνο. Πρόξενοι κυρίως δυτικών χωρών αλλά και της Ρωσίας δραστηριοποιούνταν στο νησί, με αντάλλαγμα προνόμια που τους παραχωρούσε η Υψηλή Πύλη. Στόχος ήταν να παρακολουθούν και να ελέγχουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς σε θέματα Δικαίου και εμπορικών συναλλαγών στο Αιγαίο και να ενημερώνουν τον Πρέσβη στην Πόλη.
(*)Το σπίτι που έχει ανακατασκευαστεί πλέον στη θέση του Πύργου του Ραφτόπουλου έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο, παρόλο που μόνο το παλιό υπέρθυρο και το ενεπίγραφο οικόσημο της οικογενείας θυμίζουν την πάλαι ποτέ αίγλη του : «…1817 ΤΟ ΔΕ ΚΤΗΜΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΟΝΣΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ…» μέρος της σωζόμενης επιγραφής.
(*) Η πρωτότυπη ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Ραφτόπουλο και την Τουρκάλα, δημοσιεύτηκε πρώτη φορά από το λόγιο τέκνο της Νάξου Νίκο Κεφαλληνιάδη στην εφημερίδα «Ναξιακό Μέλλον» (Αθήνα1980) και δεύτερη φορά στο βιβλίο του ιδίου «Ρομαντικές Ιστορίες στο Αιγαίο (16ος-19ος αι.) Εκδόσεις Φιλιππότη (1985).
(*) Η φωτογραφία με το ενεπίγραφο οικόσημο της οικογενείας Ραφτόπουλου είναι από το βιβλίο «Κάστρα και Πύργοι της Νάξου» των Θανάση Κωτσάκη – Μανώλη Λυκουρόπουλο (εκδ.2021, σελ.138)
(*) Η πρωτότυπη ιστορία του Κεφαλληνιάδη ίσως να απέχει λίγο από την παραπάνω ρομαντική διήγηση, αλλά το νόημα παραμένει ίδιο. Πως η αγάπη και ο έρωτας σε καιρό πολέμου και μεταξύ αντίπαλων στρατοπέδων ενίοτε βρίσκει τρόπο να βλαστήσει όπως ακριβώς το αγριολούλουδο στις ρωγμές των βράχων.
(*) Ευχαριστώ θερμά τον κύριο Κατσουρό Κώστα – ακούραστο λαογράφο και ιστοριοδίφη του νησιού που μου μετέφερε την ιστορία του αείμνηστου Κεφαλληνιάδη καθώς και τον κ. Λυκουρόπουλο για την ευγενική παραχώρηση της φωτογραφίας με τον ενεπίγραφο θυρεό.
Ιστορική Πηγή : Διδακτορική Διατριβή Αθανάσιου Δ. Κωτσάκη «ΗΙστορία της Νάξου μετά το 1204»
Το όνομά της ήταν Αφιζέ.
(*) Το κείμενο δημοσιεύτηκε στον τελευταίο τόμο (11/2021) «Ναξιακά»… Κι όπως αναφέρει η Υπατία στον πρόλογό της Είναι ένα ερωτικό – ιστορικό – διήγημα…
