Απεβίωσε σε ηλικία 104 ετών ο Στέλος Παττάκος εκ των πρωταγωνιστών της επταετίας – Το ταξίδι του το 1968 στη Νάξο, η «θερμή» υποδοχή, η απειλή στο Δήμαρχο Προμπονά για …Λέρο, οι απαντήσεις του στα αιτήματα κατοίκων για κουνούπια και Νοσοκομείο και η αντίδραση των αποφοίτων (1967-68) του Γυμνασίου Τραγαίας και οι συνέπειες της
Σήμερα (09/100 το πρωί έγινε γνωστό ότι απεβίωσε ο δικτάτορας Στέλιος Παττακός. Σε ηλικία 104 ετών έφυγε από εγκεφαλικό. Ήταν μέλος της μέλος της τριμελούς ηγετικής ομάδας με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και τον Νικόλαο Μακαρέζο που πρωτοστάτησε στην εκδήλωση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967. Ήταν το δεύτερο σημαντικότερο στέλεχος της Χούντας μετά τον Παπαδόπουλο. Αρχικά ανέλαβε ως υπουργός Εσωτερικών (έως το 1971) και έως το τέλος της χούντας αναλαμβάνει αντιπρόεδρος… Συνελήφθη στις 23 Οκτωβρίου 1974 μεταφέρθηκε στη Κέα και τον Γενάρη του 1975 προφυλακίστηκε. Στη δίκη κρίνε ένοχος στάσης και εσχάτης προδοσίας καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη από την πολιτική εξουσία. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1990 αποφυλακίστηκε «λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του» με την υποχρέωση να δίνει το παρόν ανά 15 ημέρες στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής του και ανά 5 μήνες στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων….. Μέχρι τέλους παρέμεινε αμετανόητος. Για τις πράξεις του την περίοδο εκείνη δήλωνε διαρκώς ότι δεν μετάνιωσε και δε θα μετανιώσει ποτέ. «Ο στρατηγός που εκτελεί κάποιαν ενέργειαν, προηγουμένως την μελετά πολύ. Όταν την μελετήσει και αποφασίσει να την εκτελέσει, την εκτελεί και δεν μετανοεί. Γιατί να μετανοήσω που έκανα την 21η Απριλίου; Δεν μετανοώ καθόλου!», έλεγε χαρακτηριστικά σε συνεντεύξεις του μετά την αποφυλάκισή του.
Η επίσκεψη στη Νάξο
Αυτά είναι σε γενικό επίπεδο… Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι βρέθηκε και στη Νάξο, τρεις φορές μάλιστα στη διάρκεια της επταετίας. Όμως, αυτή που έμεινε βαθιά χαραγμένη σε όλους τους κατοίκους τότε ήταν η πρώτη, αυτή της 8ης Μαΐου του 1968. Για πολλούς λόγους. Με την βοήθεια της εφημερίδας «Κυκλαδική» (σ.σ. φύλλο 5η Μαΐου 2011) και της ιστοσελίδας Βήμα της Νάξου (6 Μαΐου 2011) κάνουμε μία βόλτα στο παρελθόν και προσπαθούμε να δούμε τι είχε συμβεί…
«η υποδοχή του είχε προετοιμαστεί σωστά από τον τότε στρατιωτικό διευθυντή του νησιού Μ. Ορφανό και τον Διοικητή της Χωροφυλακής κ. Ν. Δαφνάς έχοντας την βοήθεια των προϊσταμένων των υπηρεσιών με τους δημόσιους υπαλλήλους και τους μαθητές των σχολείων (υπό την απειλή της αποβολής) να είναι αυτοί που ανέλαβαν το έργο της υποδοχής. Μάλιστα, οι μαθητές των σχολείων (ακόμη και οι μαθήτριες της Σχολής Ουρσουλινών) ήταν ντυμένοι με ειδικές στολές (γκρι παντελόνι- μπλε σακάκι τα αγόρια, μαθητική ποδιά τα κορίτσια) ενώ δεν έλειψαν και οι μαθητές που είχαν ντυθεί με παραδοσιακές στολές (βράκες) με σκοπό να τονίσουν το εθνικό φρόνημα του πλήθους που …αυθόρμητα είχε γεμίσει την πλατεία κάτω από το παλιό Δημαρχείο της Νάξου…
Η κόντρα για τη ΔΕΗ
Δήμαρχος τότε της Νάξου ήταν ο Δημήτρης Προμπονάς, ο οποίος είχε εκλεγεί το 1964 και παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι Δήμαρχοι είχαν αντικατασταθεί από εκλεκτούς της Δικτατορίας, ο Προμπονάς είχε κερδίσει και τις εκλογές προς της κατάλυσης του πολιτεύματος με εντυπωσιακή διαφορά έχοντας την εύνοια των δημοτών του νησιού. Το μεγάλο ζητούμενο εκείνη την περίοδο ήταν η έντονη φημολογία για την μεταφορά του εργοστασίου παροχής ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΗ) από τη Νάξο στη Πάρο, με το γειτονικό νησί να κερδίζει τις εντυπώσεις και να αιτείται την μεταφορά του εργοστασίου… Όπως ήταν λογικό με το που πάτησε το πόδι του ο Παττακός στη Νάξο, ο Δήμαρχος κ. Προμπονάς του ζήτησε να μεσολαβήσει ώστε να μείνει το εργοστάσιο στο νησί.
Μάλιστα ο διάλογος που είχε ακολουθήσει αποδεικνύει και τον τρόπο σκέψης του δικτάτορα
Δ. Προμπονάς «Κ. Αντιπρόεδρε. Οι κάτοικοι του νησιού και εγώ είμαστε ανάστατοι καθώς φημολογείται ότι θα μεταφερθεί το εργοστάσιο της ΔΕΗ από τη Νάξο στη Πάρο. Υπάρχουν 32 οικογένειες που θα μείνουν χωρίς δουλειά εάν γίνει κάτι τέτοιο και θεωρώ ότι πρέπει να σκεφτείτε πιο σοβαρά μία τέτοια προοπτική»
Στ. Παττακός: «Κ. Δήμαρχε είτε εκλεγμένος ή διορισμένος;»
Δ. Προμπονάς: «Εκλεγμένος κ. Αντιπρόεδρε με ποσοστό 70% στις τελευταίες εκλογές»
Στ. Παττακός «κ. Δήμαρχε θα πρέπει να ξέρετε ότι έχουμε και τη Λέρο για όσους είναι ανάστατοι. Είναι ένα πολύ όμορφο μέρος ώστε να ξε – ανάστατοι τόσο οι κάτοικοι όσο και εσείς»
Εκεί τελείωσε και ο διάλογος του τότε Δημάρχου και του Στυλιανού Παττακού. Το εργοστάσιο έμεινε για μερικά χρόνια ακόμη στη Νάξο, αλλά στη συνέχεια όπως είναι γνωστό μεταφέρθηκε και είναι έως σήμερα στην Πάρο, ενώ ο Προμπονάς παρά τις πιέσεις που δέχτηκε για παραίτηση αρνήθηκε να υποκύψει, βγήκε αλώβητος από όλους τους ελέγχους που έγιναν με σκοπό να βρεθεί κάποιο κώλυμα και τελικά ο Παττακός έστειλε διά τηλεγραφήματος την απόλυσή του το 1970.
Καυτοί διάλογοι
Δεν ήταν όμως μόνο ο διάλογος με τον Δήμαρχο που είχε κλέψει την παράσταση, άλλωστε αυτός έγινε στο γραφείο του Δημάρχου… ενδιαφέρον είχαν οι απαντήσεις στα αιτήματα του πλήθους σχετικά με την υγεία… Εκείνη την περίοδο η Νάξος μαστίζονταν από τεράστια κουνούπια αλλά και βατράχια. Ποια ήταν η απάντηση του Παττακού; «Μην στεναχωριέστε θα σας φέρουμε κούκλους (σ.σ. αρσενικές γαλοπούλες, η διάνους σε άλλα μέρη της Ελλάδας) για να τα φάνε και να είστε ήσυχοι». Κάποιος άλλος του θύμισε ότι το νησί έχει ανάγκη από νοσοκομείο για να απαντήσει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης «δεν έχετε ανάγκη εσείς από γιατρούς και νοσοκομεία. Έχετε καθαρό αέρα εδώ και είστε υγιείς» Ενώ όταν ένας από το πλήθος που είχε ανέβει σε κολώνα της ΔΕΗ του φώναξε «θα θέλαμε να μείνετε για πάντα στην κυβέρνηση» ο Παττακός είχε απαντήσει «Όταν μας βαρεθείτε να μας πείτε να φύγουμε»…
Οι μαθητές
Όμως δεν ήταν όλοι …υποταγμένοι στις διαθέσεις καθηγητών ή αστυνομικών εκείνη την περίοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντίστασης αποτελεί η άρνηση της 8ης τάξης του τότε γυμνασίου Τραγαίας να κατέβει στη Χώρα και να αποτελέσει μαριονέτα στην επιτροπή υποδοχής του κ. Παττακού. Οι περισσότεροι από τους μαθητές αρνήθηκαν όμως στο τέλος όπως αναφέρει ένας εκ των μαθητών, ο νυν διευθυντής της Εφορίας Νάξου, Ιάκωβος Βρούτσης, κατεβήκαν φορώντας την στολή ή εθνικές φορεσιές ανταποκρινόμενοι στις εντολές του Λυκειάρχη κ. Κορρέ. Άλλωστε μιλάμε για 18χρονους μαθητές που ήταν πλήρη πολιτικοποιημένοι, οι περισσότεροι μάλιστα όταν ανέβηκαν στην Αθήνα για σπουδές δημιούργησαν οργάνωση κυκλαδιτών φοιτητών που πήρε μέρος και στα γεγονότα της Νομικής αλλά και του Πολυτεχνείου. Έχοντας οι περισσότεροι πλήρη γνώση των γεγονότων που λάμβαναν χώρα κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, οργάνωναν με τον τρόπο τους την δική τους αντίσταση, Όπως άλλωστε θυμάται ο κ. Βρούτσης «την παραμονή της 21ης Απριλίου είχαμε συναντήσει έναν χωροφύλακα, ο οποίος μας είχε ρωτήσει με ποιους μιλάγαμε και ποιους είχαμε συναντήσει τις τελευταίες ώρες. Κάτι που έδινε την εντύπωση ότι γνώριζαν από την προηγούμενες ημέρες για το πραξικόπημα. Και βέβαια την 21η Απριλίου καθώς ξυπνούσα με το ραδιόφωνο είχα ακούσει το εμβατήριο και την ανακοίνωση για την αλλαγή του καθεστώτος. Και δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνες τις λέξεις..»
Τιμωρία
Όπως αναφέρει τόσο ο κ. Βρούτσης όσο και ο Νίκος Λεβογιάννης, Φιλόλογος – πρώην βουλευτής από την επομένη της έλευσης του Παττακού στη Νάξο και για αρκετές ημέρες το γραφείο του Λυκειάρχη είχε αρκετή κίνηση ενώ οι τιμωρίες έπεφταν διά ασήμαντον αφορμή και ήταν ιδιαίτερα αυστηρές. Όπως αναφέρει ο κ. Βρούτσης είχε αποβληθεί με τριήμερη αποβολή γιατί δεν ήταν κουρεμένος ενώ αρκετοί συμμαθητές του είχαν ανάλογη τιμωρία για ίδιους περίπου λόγους. Οι μαθητές που είχαν αρνηθεί να δώσουν το παρών είχαν βρει τις σωστές δικαιολογίες ενώ καλύφθηκαν από τους συμμαθητές τους έτσι ώστε μία μικρή αλλά τόσο θαρραλέα μορφή αντίστασης να μείνει χαραγμένη στο μυαλό όλων εκείνη την περίοδο. Αποδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό ότι οι 18χρονοι στη Τραγαία είχαν άποψη και πολιτική θέση για τα τεκταινόμενα στην πατρίδα τους και το έδειχναν με τον δικό τους τρόπο…
# Στην φωτογραφία που έχουμε αναρτήσει από το «Βήμα της Νάξου» διακρίνονται οι μαθητές:
(α΄σειρά): Στ. Στρούβαλης (Εφοριακός), Ι. Βλασερός (Καρδιολόγος), Γ. Μπουγιούκας (υπάλληλος μετεωρολογίας), Ελ. Πολυκρέτης (Λιμενικός), Ι. Βασαλάκης (υπάλληλος ΕΛΤΑ),
(β΄σειρά): Β. Καραπάτης (Μαθηματικός), Μ. Σοφικίτης (Υποστράτηγος ε.α.), Ιακ. Βρούτσης (Εφοριακός),
(γ΄σειρά): Γ. Σομμαρίπας (υπάλληλος ΕΛΤΑ), Γ. Μπάκαλος (υπάλληλος ΕΒΟ-τραυματίας στα γεγονότα του Πολυτεχνείου το 1973), Γ. Δημητροκάλλης (δημ. Υπάλληλος), Απ. Μαργαρίτης (Δικηγόρος), Μ. Ψαρράς (Μαθηματικός),
(οι μαθήτριες): Σοφία Λιανοπούλου, Ιουλία Σοφικίτη, Αντιγόνη Βασαλάκη, Μαρία Τρανούδη κ.α. που δεν βρήκαμε τα ονόματά τους και ο καθηγητής Ν. Βλησίδης
Ευχαριστώ την εφημερίδα «Κυκλαδική» και το «Βήμα της Νάξου» και βέβαια τον “Ορεινό Αξώτη” για τις φωτογραφίες
