Η ιστορία της Εκκλησίας (μοναστηριού) του Αγιου Ιωάννη του Θεολόγου στο Καλόξυλο της Νάξου – Ποιο ήταν το μυστικό που πήραν μαζί τους οι καλόγεροι;
Νάξος .. Καλόξυλος. Και η ιστορία μέσα από θύμησες της Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου
Ο ναός αυτός (Αγιος Ιωάννης ο Θεολόγος) καθώς και ο Άγιος Συμεών είναι οι μόνες εκκλησίες που βρίσκονται βόρεια του χωριού μας. Είναι κτισμένος μέσα σε ελαιώνα με εξαίσια θέση προς το λεκανοπέδιο της Τραγαίας και βρίσκεται 2 χιλιόμετρα έξω από το Φιλώτι. Μαζί με ένα προσκολλημένο συγκρότημα ελαιοτριβείου δίνει αρχικά την εντύπωση μοναστηριακού καθίσματος.
Κείμενο του Εμμανουήλ Ιακώβου Ψαρρά “Γυμναστή” (#)
Παλαιότερα πάντως ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Γεννήσεως (Καλορίτσας). Εδώ πρωτοστατούσε κάθε χρόνια η βρακοφορεμένη και κοκκινοφεσάτη νεολαία του Φιλωτίου, με τις μαχαίρες στη μέση και στο χέρι του καθενός περιποιημένο βαρύ και κομπάτο το σκολιανό ραβδί. Δεν θα ξεχάσω την κατασκήνωση των παιδιών, που είχα στην απελευθέρωση, το δασωμένο ρυάκα του Αρμπά με τα τρεχούμενα νερά, τα περιβόλια και τα πολλά φρούτα της περιοχής.
Το μοναστήρι βρίσκεται στη ρίζα του Φαναριού, επάνω στον κεντρικό δρόμο Φιλωτίου – Μονής, είναι χτισμένο σ’ ένα χαμηλό ύψωμα που δεσπόζει μιας καταπράσινης ειδυλλιακής περιοχής. Έχει μεγάλη βυζαντινή εκκλησία, που είναι καμαροσκέπαστη με πολλές επάλληλες κι αντίθετες καμάρες και τόξα, που όλα τα στεφανώνει ο τρούλος. Εκτός τον οριζόντιο πρόναο (ίσως κτίσμα μεταγενέστερο του ναού) όλη η εκκλησία στο εσωτερικό είναι αγιογραφημένη.
Στο βορινό περίγυρο του ναού υπάρχουν συνεχόμενα ερείπια οικοδομών και πίσω απ’ αυτά το λιοτρίβι και σκελετός μικρού πύργου, απ’ τις άλλες μεριές ξεχωρίζουνε τα θεμελιώματα άλλων κτισμάτων.
Φαίνεται πως τα παλιά χρόνια, λόγω των πειρατικών επιδρομών, το μοναστήρι σιγά σιγά εκγαταλείφθηκε από μοναχούς και μετατράπηκε σ’ ένα συνηθισμένο εξωκκλήσι.
Το 1926 το παράτησαν οριστικά οι Σιφνοί αγγειοπλάστες, που κάθε άνοιξη ερχότανε σαν τα χελιδόνια, μπαίνανε μέσα στα παλιά κτίρια, στις αυλές και τον πρόναο και με τα καμίνια τους, τις δούλεψές τους και το ξεπούλημα, ξαναζωντανεύανε το μοναστήρι με το ξεφάντωμά τους.
Το 1920 (περίπου) μια είδηση αναστάτωσε το χωριό μας κι ολόκληρη την περιοχή της Τραγαίας. Αρχαιοκάπηλοι τρυπήσανε το νοτινό τοίχο του Θεολόγου κι μπήκανε μέσα στο εσωτερικό που υπήρχε κρυφό και κατάκλειστο ένα εκκλησάκι και πήρανε ότι φυλασσότανε μέσα. Ποιος ξέρει τι κι από πότε ήτανε μέσα. Όπως μπαίνουμε στον οριζόντιο πρόναο και προχωράμε για τον κυρίως ναό, αριστερά και δεξιά υπήρχε τοίχος τυφλός (όπως λένε οι μαστόροι) περί τα 4 μέτρα μάκρος.
Το ερευνητικό μάτι των αρχαιοκάπηλων υποψιάστηκε κι άρχισε τις έρευνες, που δεν αργήσανε να καταλήξουνε σε χειροπιαστά συμπεράσματα. Στη δεξιά πλευρά χτυπώντας το σοβά, ανακαλύψανε την καλοχτισμένη πόρτα του κρυφού εκκλησακιού, κάνοντας δε τρύπα στο νοτινό εξωτερικό τοίχο (για να μην τους αντιληφθούνε αμέσως) μπήκαν μέσα και το λεηλατήσανε. Την ίδια χρονιά, ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο (ασφαλώς οι ίδιοι) βρήκανε ένα πιο μικρό χώρο (ασφαλώς τάφο) δεξιά της εισόδου των Αγίων Αποστόλων στο Μετόχι και τον ανοίξανε.
Από τότε στο Θεολόγο ανοίχτηκε η κλεισμένη πόρτα και χτίστηκε η τρύπα που άνοιξαν για να μπουν μέσα. Σήμερα ο επισκέπτης βλέπει ένα ξεχωριστό εκκλησάκι, καμαροσκέπαστο, με μια τοιχογραφία μέσα στην κόγχη του. Ασφαλώς (στην εποχή της ακμής του μοναστηριού) οι μοναχοί φοβούμενοι τις πειρατικές επιδρομές, έκρυψαν μέσα κλείνοντάς το ότι πολύτιμο είχανε σε βιβλία, εικόνες, σκεύη, έχτισαν μετά κι σοβάτισαν τον τοίχο, περιμένοντας καλύτερες μέρες.
Οι καλόγεροι χρόνια κρατούσαν και παράδιναν το μυστικό στους νεότερους, αλλά ίσως σε κάποια πειρατική επιδρομή τους εξαφάνισαν μαζεμένους κι έτσι πήρανε μαζί τους το μυστικό τους
(#) Δημοσιεύτηκε στη σελίδα “Παλιό Φιλώτι” στα social media
