Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Νάξος: Εξειδικευμένοι κλαδευτές – αναρριχητές ανέλαβαν το κλάδεμα των δέντρων

Ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων έχει αναθέσει σε εξειδικευμένους κλαδευτές... Τι αναφέρει η κα Κεφαλά

Το Επιμελητήριο Κυκλάδων στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο της Διεθνούς Ένωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA) στη Γένοβα

Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων συζητήθηκαν θέματα που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη της κρουαζιέρας στις Κυκλάδες

Δεύτεροι “φτωχότεροι” καταναλωτές της Ευρώπης οι Έλληνες

Εκτός όμως από τον υψηλότερο μέσο πληθωρισμό, πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποδεικνύει ότι η Ελλάδα πληρώνει ακριβότερα και τον πληθωρισμό της απληστίας, σε σύγκριση με την υπόλοιπη ΕΕ.

Μύκονος – AKTES: Ενημέρωση (30/03) για την Κλιματική Αλλαγή

Ομιλία για την κλιματική αλλαγή από την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίων Ακτογραμμών - ΑΚΤΕS .. Που και πότε

Express Skopelitis: Ετοιμος να επιστρέψει στη δράση

Το Express Skopelitis είναι έτοιμο. Παραμένει στον Πειραιά και ενδεχομένως αύριο να μπει στην καθημερινή του ρουτίνα

Νάξος: Αυτοκίνητο βρέθηκε σε χαντάκι

Σε χαντάκι στον επαρχιακό δρόμο Νάξου - Γαλανάδου βρέθηκε αυτοκίνητο

Μύκονος: “Καμπάνα” σε beach bar, ποιος ο λόγος;

Νέα «καμπάνα» σε beach bar για κατάληψη αιγιαλού - Βάσει της σύμβασης παραχώρησης θα έπρεπε να καταλαμβάνει μόλις 356 τ.μ.

Πολιτιστικός και Περιβαλλοντικός Σύλλογος Γυναικών Νάξου: Πρόσκληση για κατασκευή χελιδονοφωλιάς

Πότε και που ο Πολιτιστικός και Περιβαλλοντικός Σύλλογος Γυναικών Νάξου θα δημιουργήσει χελιδονοφωλιές

10ο Πανναξιακό Πρωτάθλημα Τάβλι: Τελικός και ο πρωτάρης Παπαδόπουλος στη πρόκληση της καριέρας του

Ο μεγάλος τελικός του 10ου Πανναξιακού Πρωταθλήματος Τάβλι ξεκινάει. Ποιος θα επικρατήσει; Ο έμπειρος Μαγκανάρης ή ο ρούκι Παπαδόπουλος;

Αλυκό: Ο Φάρος που “φωτίζει” την γαστρονομία της Νάξου

Ανοίγει την Παρασκευή 5 Απριλίου ο Φάρος του Αλυκού - Τι περιλαμβάνει το μενού

Νάξος (Αγγίδια) – Ενοριακός Ναός Αγίου Χαραλάμπους: Ψήφισμα για την εκδημία του Δημητρίου Σέργη

Το ψήφισμα του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ενοριακού Ναού Αγίου Χαραλάμπους Αγγιδίων Νάξου για το θάνατο του Δημητρίου Σέργη

Απόκριες 2024: Το “ευχαριστώ” από το Σύλλογο Γυναικών Κωμιακής (video)

Τα μέλη του Συλλόγου Γυναικών Κωμιακής με ανάρτησή τους στα social media λένε ένα μεγάλο "ευχαριστώ" σε όσους βρέθηκαν στην πανέμορφη Κωμιακή (video)

Η δράση της Μαρίας Καρυστιανού δείχνει το δρόμο για μία κοινωνία που δεν θα ανέχεται την αδικία

Ο Αλέκος Αρβανιτάς αναλύει την εβδομάδα που μας πέρασε... Από την Καρυστιανού στις Βρυξέλλες έως τον Λοβέρδο και τη Νέα Δημοκρατία - Την Ακρίβεια έως τον Γεωργιάδη και τις απαντήσεις του.. Αναρωτιέται δε εάν στην Ελλάδα γίνονται τέτοια πράγματα

Naxos Medical: Επίσκεψη από τον πλαστικό χειρουργό Νικόλαο Μουστάκη

Σάββατο 23 Μαρτίου θα πραγματοποιήσει προγραμματισμένο Ιατρείο ο Στρατιωτικός Ιατρός, Πλαστικός Επανορθωτικός και Αισθητικός Χειρουργός, Νικόλαος Μουστάκης

Αφρική: Ο Ναξιώτης ορειβάτης που κατέκτησε το Κιλιμάντζαρο

Ο Αντώνης Μαργαρίτης πέτυχε έναν άθλο. Κατάφερε να ανέβει στην ψηλότερη κορυφή βουνού στην Αφρική - Πως περιγράφει την εμπειρία του

Επαρχείο Νάξου – Τμήμα Δημόσιας Υγείας: Περί ορθής διαχείρισης των υγρών αποβλήτων

Ενημέρωση για τη σωστή διαχείριση των υγρών αποβλήτων ενόψει τουριστικής σεζόν

Η Νάξος αποχαιρετά την Φεβρωνία Λαμπρίδου και την συνοδεύει στο ταξίδι στην αιωνιότητα

Με την αρωγή της Θέκλας Κίζη αποχαιρετούμε την Φεβρωνία Λαμπρίδου... Στιγμές που μένουν αξέχαστες