Τρίτη, 13 Μαΐου, 2025
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

ΓΕΛ Νάξου “Μανώλης Γλέζος”: Υποδέχθηκε μαθητές από την Ιταλία στο πλαίσιο του Erasmus+

Ένα εναλλακτικό ταξίδι στη Μεσόγειο με όχημα την Τεχνητή Νοημοσύνη, τη φιλοξενία και τη βιωσιμότητα

Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος: Ο «Άνθρωπος ορχήστρα» μιλά για τη μουσική άνοιξη των Κυκλάδων (video)

Μια ιστορική εμφάνιση της Φιλαρμονικής του Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων στο 19ο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικών Συνόλων και το όραμα για ένα μουσικό Αιγαίο

Η Κέα “ταξιδεύει” στον προαστιακό: Δεύτερη συνεχής προβολή του νησιού στην καρδιά της Αθήνας

Ο Δήμος Κέας συνεχίζει τη στρατηγική του τουριστική καμπάνια μέσα από 11 σταθμούς του προαστιακού, προσεγγίζοντας χιλιάδες επιβάτες καθημερινά. (video)

Κραυγή αγωνίας από τη Φολέγανδρο: Ανεπαρκής η ενδοκυκλαδική ακτοπλοϊκή σύνδεση ενόψει τουριστικής σεζόν

Ο Σύλλογος Εμπορικών και Τουριστικών Επιχειρήσεων του νησιού καλεί το Υπουργείο Ναυτιλίας να δώσει άμεση λύση – Αποκλεισμός σε περίοδο αιχμής

Πανναξιακός ΑΟΚ: Έντονη διαμαρτυρία για επεισόδια στον αγώνα με τον Ιωνικό Νίκαιας

Προπηλακισμοί, ύβρεις και επικίνδυνα περιστατικά καταγγέλλει ο Πανναξιακός – Καλεί τις αρχές να αναλάβουν δράση

Εφ. Καλογεροπούλου: «Αν περάσεις μια νύχτα στις Μάντρες της Ανάφης, θα τη θυμάσαι για πάντα» (video)

Η Έφη Καλογεροπούλου μοιράζεται αναμνήσεις και αλήθειες από τις «Μάντρες» και τη «Μαργαρίτα» – δύο σταθερές σε ένα νησί που συνεχώς μεταμορφώνεται. (video)

Καταγγελίες πολιτών στη Σίφνο: «Νόμοι υπάρχουν, αλλά δεν εφαρμόζονται»

Πολίτες καταγγέλλουν πολεοδομικές και περιβαλλοντικές αυθαιρεσίες στο νησί – Ζητούν αναστολή αδειών και απόδοση ευθυνών σε αρμόδιες υπηρεσίες.

«Habemus Papam»: Από την τιάρα στο πάλλιο – Οι τελετές στέψης και ενθρόνισης του Πάπα από τον 9ο αιώνα μέχρι σήμερα

Την Κυριακή 18 Μαΐου ο νέος Πάπας Λέων ΙΔ΄ αναλαμβάνει επισήμως τη διακονία του Επισκόπου Ρώμης – Από τη χλιδή του παρελθόντος στη λιτότητα της σύγχρονης τελετής.

Αμοργός: Το Αμοργιανό Φεστιβάλ επιστρέφει 7–9 Ιουνίου με χορωδίες, συναυλίες και τιμητικές εκδηλώσεις

Ένα τριήμερο αφιερωμένο στη μουσική, την παράδοση και τη μνήμη με ελεύθερη είσοδο σε όλο το νησί – Συμμετέχουν σύλλογοι από Τρίπολη και Αμοργό.

Πρόταση ημέρας: Ζυμαρικά με μπάμιες και κεφαλοτύρι Πιτταρά

Πρόταση ημέρας από τον Γαστρονόμο. Για τους φίλους των ζυμαρικών και των τυροκομικών ... Αα και της μπάμιας

Νάξος – Κυρ. Σκληράκη: “Οι καθηγητές να νιώθουν αγάπη για τα παιδιά” (video)

«Θα ήθελα να πω στους καθηγητές πως πρέπει να νιώθουν αγάπη για τα παιδιά και να δουλεύει το μυαλό τους για το τι θα τους προσφέρουν» είναι η συμβουλή της κυρίας Κυριακής Σκληράκη προς τους νέους συναδέλφους της.

Άνδρος: 68χρονη έπεσε με το αυτοκίνητό της στη θάλασσα και ανασύρθηκε νεκρή

Η γυναίκα από το Γαύριο έχασε τη ζωή της καθώς το όχημά της κατέληξε στη θάλασσα από ύψος 25 μέτρων ενώ προσπαθούσε να παρκάρει

Νάξος: Επιτέλους, τελειώνει της χερσαίας ζώνης, ας αναλογιστούν… «νηστεύσαντες καί μή νηστεύσαντες», τις ευθύνες που τους αναλογούν

Φτάνουμε στο τέλος της διαδρομής.. Το 3Α που πέφτει και οι ..στάσεις έως να ολοκληρωθεί ένα έργο σημαντικό για τη πόλη της Νάξου

Το “Highspeed 3” αλλάζει το τοπίο στις θαλάσσιες συγκοινωνίες Κρήτης – Κυκλάδων;

Η Hellenic SeaWays ενισχύει τη γραμμή Πειραιάς – Κυκλάδες – Ηράκλειο με το ταχύπλοο "Highspeed 3", φέρνοντας νέο ανταγωνισμό και πιθανές μειώσεις τιμών στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια. (πίνακας δρομολογίων)

Θλίψη στον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων για την απώλεια του Κώστα Αρτσάνου, το “αντίο” από τον Δήμαρχο Δημήτρη Λιανό

Συγκλονισμένος ο Δήμαρχος Δημήτρης Λιανός αποχαιρετά τον ακούραστο υπάλληλο του Δήμου και αγαπητό συμπολίτη

Μια δεύτερη ζωή για το “Πρέβελης”; Μετατρέπεται σε πλωτό ξενοδοχείο;

Το ιστορικό πλοίο της ΑΝΕΚ ίσως μετατραπεί σε πλωτό ξενοδοχείο στη Σάμο, χαρίζοντας του έναν νέο ρόλο γεμάτο μνήμες και φιλοξενία.

Εκτακτο: Τέλος στα σουβλάκια της θείας Τασίας, ήρθε ο νόμος, πάει το πανηγύρι

Ήρθε ο νόμος, πάει το πανηγύρι Με catering και τιμολόγιο, το κοψίδι πλέον θα έχει και ΦΠΑ...

Μ. Κατσούλης: “Οταν πάρω σύνταξη θα μετρήσω τα Κύπελλα που έχουμε πάρει”

Ο γυμναστής του ΓΕΛ Νάξου Μανώλης Κατσούλης μιλάει για την πορεία του, τον ρόλο του εκπαιδευτικού, τις αθλητικές επιτυχίες του σχολείου και την «αθλητομάνα» Νάξο

Νάξος – Νοσοκομείο: Λαπαροσκοπικός Πύργος μπαίνει σε λειτουργία μέσω δωρεάς

Με τη δωρεά του Κωνσταντίνου Μαρτίνου, το Νοσοκομείο Νάξου αποκτά σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό που αλλάζει τα δεδομένα στις χειρουργικές επεμβάσεις

Νάξος – Lennart Neubauer: Ο παγκόσμιος πρωταθλητής που έγινε το πρόσωπο του νέου windsurfing

Μια ζωή πάνω στα κύματα, ένα μέλλον γεμάτο διακρίσεις – Ο Lennart από τη Νάξο εμπνέει με ταλέντο, ήθος και διεθνή αναγνώριση