Τετάρτη, 29 Μαρτίου, 2023
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

ΠΑΣΟΚ – Κυκλάδες: Κλείνει το ψηφοδέλτιο με την Ολγα Πολίτη

Ανακοινώθηκε και το 6ο πρόσωπο στο ψηφοδέλτιο Κυκλάδων του ΠΑΣΟΚ - Ο λόγος για την Ολγα Πολίτη πρώην αντιδήμαρχο Βούλας - Βάρης - Βουλιαγμένης

Σοκ… “Εφυγε” ο δάσκαλος Γιώργος Μεσολογγίτης

Το πρωί της Τρίτης άφησε την τελευταία του πνοή ο Γιώργος Μεσολογγίτης...

ΠΝΑι – Λεονταρίτης: Συναντήσεις με ουσία στην Πάρο και Νάξο

Ο χωρικός αντιπεριφερειάρχης Γιώργος Λεονταρίτης επισκέφθηκε τη Πάρο και σήμερα βρίσκεται στη Νάξο

Εκτακτο: To “Blue Star Naxos” το πρωί της Τετάρτης σε δρομολόγιο Πειραιάς – Πάρος

Πως διαμορφώνονται τα δρομολόγια της Blue Star Ferries με βάση το σημερινό απαγορευτικό - Πως θα κινηθούν τα πλοία αύριο Τετάρτη

Ποδαρικό για το 2023 την προσεχή Παρασκευή κάνει το “Vasco Da Gama”

Παρασκευή 31 Μαρτίου και το Vasco Da Gama των 900 επιβατών θα προσεγγίσει τη Νάξο προερχόμενο από Σαντορίνη

Έκτακτο -Blue Star Naxos: Απαγορευτικό απόπλου από Πειραιά

Δεμένο στο λιμάνι του Πειραιά θα μείνει σήμερα το Blue Star Naxos

Τροποποίηση δρομολογίων για το “Διονύσιος Σολωμός”

Όσοι επιβάτες έχουν εκδώσει εισιτήρια θα ενημερωθούν με μέριμνα της εταιρείας

Κ. Μητσοτάκης: “Εκλογές στις 21 Μαϊου, δεύτερη κάλπη, αρχές Ιουλίου” (video)

Στις 21 Μαΐου θα διεξαχθούν οι εθνικές εκλογές, όπως ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης (video)

Στοίχημα – Euro 2024: Ποντάρουμε στο over επί Γερμανικού εδάφους

Παίζουμε με τα γκολ σε Σκωτία και Γερμανία - Οι προτάσεις από την Foxbet.gr

Super Jet: Ξεκίνησε, το πρώτο δρομολόγιο για την φετινή χρονιά… (video)

Με τον cpt Μιχάλη Μακρή στο τιμόνι του, το ταχύπλοο Super Jet ξεκίνησε σήμερα (23/03) το πρώτο του δρομολόγιο για τη φετινή χρονιά (video)

Blue Star Ferries: Ερχονται βραδινά δρομολόγια προς Παροναξία – Σαντορίνη με το “Blue Star Chios”

Για την περίοδο του Πάσχα το Blue Star Chios αναλαμβάνει βραδινό δρομολόγιο με ώρα άναχώρησης 23:30 από Πειραιά ...

Ενδοκυκλαδικά – Caldera Vista: Με το …καλημέρα ανεκτέλεστα δρομολόγια

Ανεκτέλεστα μέχρι νεοτέρας τα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια του Caldera Vista

Από τις 26 Ιουνίου το “Ανεμος” μπαίνει στη ζωή των κατοίκων στις Δυτικές Κυκλάδες

Η δυνατότητα για αποκτήσεις εισιτήριο με το "Ανεμος" είναι πλέον εφικτή - Από τις 26 Ιουνίου ξεκινούν τα δρομολόγια προς Δυτικές Κυκλάδες

Blue Star Ferries: Εκτακτη δρομολόγηση (25/03) του “Διαγόρα” για Σαντορίνη

Ο "Διαγόρας" το πρωί του Σαββάτου (25/03) θα πάρει το δρόμο για Σαντορίνη σε έκτακτη δρομολόγηση

Απόλλωνας: Η τελευταία …παράσταση για την Εφραιμίνα (video)

Σάββατο 25 Μαρτίου και η Εφραιμίνα για τελευταία φορά θα παρελάσει μπροστά σε συγγενείς και φίλους στον Απόλλωνα της Νάξου... Από τη νέα σχολική χρονιά ο Απόλλωνας θα έχει κλειστό το δημοτικό του σχολείο (video)

“Διονύσιος Σολωμός”: Εκτάκτως απόψε αναχωρεί για Δυτικές Κυκλάδες

Έκτακτο βραδινό δρομολόγιο του "ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ" από Πειραιά

“Διονύσιος Σολωμός”: Εκτακτο δρομολόγιο αύριο (25/03) Σαντορίνη – Πειραιά και επιστροφή

Αλλαγή στα δρομολόγια και του "Διονύσιος Σολωμός"... Αύριο Σάββατο θα αναχωρήσει από Σαντορίνη για Πειραιά και επιστροφή (!!!)

Σοκ… “Εφυγε” ο δάσκαλος Γιώργος Μεσολογγίτης

Το πρωί της Τρίτης άφησε την τελευταία του πνοή ο Γιώργος Μεσολογγίτης...

Blue Star Ferries: Σε ακινησία το “Naxos”, σε βραδινό δρομολόγιο από Μεγάλη Τρίτη ο “Διαγόρας”

Νέα δεδομένα αυτές τις ημέρες στη γραμμή της Παροναξίας - To Blue Star Paros για ένα μήνα θα καλύψει το κενό του Naxos και έρχεται ο Διαγόρας στα νησια μας