Τετάρτη, 2 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Παρέμβαση Καφούρου για το Αεροδρόμιο Πάρου: «Οι καθυστερήσεις πλήττουν την εικόνα του νησιού»

Ερώτηση στη Βουλή από τον Μάρκο Καφούρο για το έργο-κλειδί του Αεροδρομίου Πάρου που μετατίθεται για Απρίλιο 2026 – Αντίδραση για την ασφυκτική κατάσταση και τον κίνδυνο απώλειας τουριστικής δυναμικής

«Η Νάξος αναπνέει αλήθεια»: Η Μαρία Πολυκρέτη στην εκπομπή «Όπου Υπάρχει Ελλάδα» (video)

Με βαθιά συγκίνηση και αυθεντικότητα, η Μαρία Πολυκρέτη μίλησε για την εμπειρία μαγειρικής στο κτήμα και τη δύναμη της παράδοσης που ενώνει γη, άνθρωπο και μνήμη (video)

Επίσκεψη Δημάρχου Πάρου σε έργα υποδομής στην Αγκαιριά

Ο Κωνσταντίνος Μπιζάς επιθεώρησε τρία σημαντικά έργα της Δημοτικής Κοινότητας Αγκαιριάς, αναδεικνύοντας την έμπρακτη μέριμνα του Δήμου για την ενίσχυση της καθημερινότητας των πολιτών

«Μουσικός Περίβολος» 2025: 7 νύχτες, 7 συναυλίες στο Γυμνάσιο Νάξου

Ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων εγκαινιάζει έναν νέο θεσμό πολιτισμού, με συναυλίες κορυφαίων καλλιτεχνών και δράσεις σε έναν ιστορικό χώρο

«Το Μυστικό του Αρχιπελάγους»: Όταν η μυθοπλασία συναντά την ιστορική μνήμη (video)

Ο Ναξιώτης συγγραφέας Γ. Καστελλάνος μιλά για το πρώτο του μυθιστόρημα «Το Μυστικό του Αρχιπελάγους» και την ανάγκη να αναδείξουμε την ιστορική ταυτότητα του νησιού

Sea Jets: Με το “Superstar II” ταξιδεύει στο Ανατολικό Αιγαίο (video)

Από 2 Ιουλίου, νέα δρομολόγια με ανανεωμένο στυλ και άνεση, ενώνουν Πειραιά, Κυκλάδες, Ικαρία, Σάμο και Δωδεκάνησα — με προσιτές τιμές και VIP εμπειρία (video)

1η Ιουλίου στην Πάρο: Όταν τα πλοία γράφουν ιστορία στο Αιγαίο

Μια ημερομηνία-σταθμός για την Παροικιά και την ακτοπλοϊκή μνήμη – Σαν σήμερα, ιστορικά πλοία έδεσαν, ξεκίνησαν ή άλλαξαν ρυθμούς στα νερά της Πάρου.

Η Sichuan Airlines εγκαινιάζει το πρώτο δρομολόγιο από την Κεντρική και Δυτική Κίνα προς την Αθήνα

Ξεκίνησε επίσημα η γραμμή Τσενγκντού – Κωνσταντινούπολη – Αθήνα, με 4 πτήσεις την εβδομάδα και στόχο την ενίσχυση της συνδεσιμότητας Κίνας – Ευρώπης.

Ο Παύλος Γεραμάνης στα «Φανάρια», σημαντική μεταγραφή για τον ΑΠΑΣ Νάξου

Ο 24χρονος φόργουορντ με εμπειρία στη National League 1 ενισχύει το ρόστερ της ομάδας της Νάξου, με στόχο μια άνετη πορεία στη νέα σεζόν.

Νάξος: «Η Φλόγα της Παράδοσης» ανάβει για δεύτερη φορά, ένα διήμερο γιορτής, χορού και πολιτιστικής μνήμης

Αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου στις Τρίποδες και παραδοσιακοί χοροί από όλη την Ελλάδα στην Παραλία της Χώρας – Δύο νύχτες που αναβιώνουν το ελληνικό πνεύμα

Blue Star Ferries: Ακινητοποιημένα αύριο τα πλοία στο Νότιο Αιγαίο λόγω καιρικών συνθηκών

Δυσμενείς καιρικές συνθήκες φέρνουν ακυρώσεις σε όλα τα κυριακάτικα δρομολόγια των Blue Star Naxos, Myconos, Delos και Paros – Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ταξιδιώτες

Νάξος: Ο Νέστορας Νέστορας, ο νέος MasterChef 2025, ξεκινά μαγειρικό ταξίδι στο “Avaton 1739”

Ο μεγάλος νικητής του φετινού διαγωνισμού μαγειρικής ξεκινά συνεργασία με το εστιατόριο "Avaton 1739" στο εμβληματικό Κάστρο της Νάξου.

Ουρές για μια αλλαγή εισιτηρίου στο λιμάνι της Νάξου, η κακοκαιρία φέρνει ταξιδιωτικό… μποτιλιάρισμα

Η απαγόρευση απόπλου λόγω των θυελλωδών ανέμων φέρνει αναστάτωση σε εκατοντάδες επισκέπτες που σχηματίζουν ουρές στα πρακτορεία της Νάξου για να αλλάξουν τα δρομολόγιά τους

Ρευματοκλοπές σε τουριστικά νησιά: Ξενοδοχεία, καφέ και σούπερ μάρκετ «φούσκωσαν» το ταμείο τους σε βάρος όλων

Eκατοντάδες παραβάσεις σε Κρήτη, Ρόδο, Νάξο, Μύκονο, Σαντορίνη και άλλα νησιά – Ηλεκτρική ενέργεια αξίας άνω του 1 εκατ. ευρώ κλάπηκε από επιχειρήσεις υψηλής κατανάλωσης

Ακυρώνονται τα δρομολόγια των HighSpeed 3 και 4 λόγω κακοκαιρίας

Η Hellenic Seaways ενημερώνει για την αναστολή των δρομολογίων της Κυριακής 29 Ιουνίου και τις προσωρινές αλλαγές στη ροή του προγράμματος των ταχυπλόων

Πάρος: Αποχαιρετισμός με δάκρυα για την Πρεσβυτέρα Ευαγγελία Βιώνη – Ανουσάκη

Σε συγκινησιακά φορτισμένο κλίμα η εξόδιος ακολουθία στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Νάουσα – Συγκλονιστικά λόγια από τον Μητροπολίτη Λεοντοπόλεως

Algérie Ferries: Καθησυχαστική ανακοίνωση για την κράτηση του “El Venizelos” στη Μασσαλία

Η εταιρεία ξεκαθαρίζει ότι οι θερινές διαδρομές δεν επηρεάζονται – Πρόκειται για προγραμματισμένο τεχνικό έλεγχο.

Πανελλαδικές 2025: «Γράψατε Ιστορία», οι μαθητές του Φροντιστηρίου Αντώνη Χερουβείμ στην κορυφή

Μια αληθινή γιορτή γνώσης, προσήλωσης και ονείρων – Ένα μεγάλο «μπράβο» σε παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς που μοιράστηκαν το ταξίδι της επιτυχίας

Νάξος – Τρίποδες: “Sea Breeze”, μια νέα επιχείρηση με άρωμα καθαριότητας

Στηρίζουμε τη νέα προσπάθεια στο χωριό μας – Ένα καθαριστήριο με επαγγελματισμό, αγάπη και ρίζες στον τόπο

BLUE STAR 1: Με καθυστέρηση και αλλαγές το αποψινό δρομολόγιο, χωρίς προσέγγιση στην Ανάφη

Λόγω του απαγορευτικού απόπλου, το πλοίο αναχωρεί τελικά στις 22:00 από Πειραιά, με τροποποιημένες ώρες άφιξης και χωρίς στάση στην Ανάφη