Παρασκευή, 22 Αυγούστου, 2025
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Ο Δήμος Αμοργού απαντά

Ο Δήμος Αμοργού δεν διώκει ποινικά και δεν ασκεί καμία καταγγελία κατά του κ. Ιάσωνα Αποστολόπουλου ή τρίτου

Παρά την πτώση της τιμής του Dogecoin, οι χρήστες του PAXMINING εξακολουθούν να κερδίζουν 6.800 δολάρια ημερησίως — Κυκλοφόρησε νέο συμβόλαιο εξόρυξης DOGE

Παρά την πτώση της τιμής του Dogecoin, οι χρήστες του PAXMINING εξακολουθούν να κερδίζουν 6.800 δολάρια ημερησίως — Κυκλοφόρησε νέο συμβόλαιο εξόρυξης DOGE

Σε οριακό σημείο οι αγρότες με το ΟΣΔΕ 2025 – Κίνδυνος απώλειας ενισχύσεων τον Οκτώβριο

Γραφειοκρατία, τεχνικά προβλήματα και το «αγκάθι» του ΑΤΑΚ απειλούν την έγκαιρη πληρωμή – Οργή στον αγροτικό κόσμο

Φεστιβάλ Νάξου 2025: «Ο Γιάννης το Βούδι» στον Πύργο Μπαζαίου

Η συγκλονιστική παράσταση της Ναξιώτισσας Ευαγγελίας Γατσωτή ανεβαίνει στο Φεστιβάλ Νάξου την Κυριακή 24 Αυγούστου

Τουρκία: Άδεια για Θεία Λειτουργία (23/08) στην Παναγία Σουμελά

Οι τουρκικές αρχές επέτρεψαν ξανά τη Λειτουργία στα «Εννιάμερα της Παναγίας» – Θα προεξάρχει ο Μητροπολίτης Σαράντα Εκκλησιών

Σαντορίνη: Πρώτη παρουσίαση του «Ελαιολάδου Σαντορίνης»

Ο πρόεδρος Μάρκος Καφούρος παρουσίασε το νέο προϊόν υγείας στο πλαίσιο του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου Τουρισμού Πολυτελείας

Διάψευση από τον Δήμο Κέας για φημολογούμενα κρούσματα γαστρεντερίτιδας

«Ανυπόστατες οι αναφορές για εκατοντάδες περιστατικά και θάνατο – Σταθερά μειούμενα τα κρούσματα μετά τον Δεκαπενταύγουστο»

Στα ύψη οι τιμές κατοικιών στα ελληνικά νησιά – Πρωταθλήτρια η Μύκονος με 7.143 €/τ.μ.

Ανοδικές οι τάσεις σε Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Κρήτη και Ιόνιο – Άλματα έως και 50% μέσα σε έξι χρόνια (πίνακας)

Επίσκεψη του Υπουργού Περιβάλλοντος Στ. Παπασταύρου στην Αμοργό και τα ακριτικά νησιά Λιάδια, Κίναρο και Λέβιθα

Στο επίκεντρο το νέο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο «Νότιο Αιγαίο 1 – Νότιες Κυκλάδες» και η πρωτοβουλία «Αμοργόραμα»

Φιλώτι Νάξου: Βραδιά μνήμης (22/08) για την ποιήτρια Ειρήνη Μαστοροπούλου – Ναυπλιώτη

Ο Σύλλογος Φιλωτιτών Νάξου τιμά την ποιήτρια που ύμνησε με τους στίχους της τη ζωή, την αγάπη και τον τόπο της

Εκτακτο: Δυστύχημα με έναν νεκρό στη πόλη της Νάξου

Νάξος και δυστύχημα με έναν νεκρό και έναν σοβαρά τραυματία στη πόλη της Νάξου -τι συνέβη;

Τραγωδία στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο

Θλίψη στη Νάξο: 20χρονος νεκρός και 17χρονος σοβαρά τραυματίας σε τροχαίο τα ξημερώματα της Τρίτης. Η ανακοίνωση της Αστυνομίας.

Εκτακτο: Ατύχημα στον επαρχιακό δρόμο προς το αεροδρόμιο, τι συνέβη

Λίγο πριν τις 8 το βράδυ σημειώθηκε ατύχημα στον δρόμο Χώρας - Αεροδρομίου, τι συνέβη

Νάξος: Χωρίς τις αισθήσεις του ανασύρθηκε ηλικιωμένος από τη θάλασσα

Χθες το απόγευμα σε περιοχή της Ανατολικής Νάξου ανασύρθηκε χωρίς τις αισθήσεις του ηλικιωμένος ενώ είχε πάει για ψάρεμα

Εσπερινό ΓΕ.Λ. Νάξου: Θλίψη για τον άδικο χαμό του μαθητή Χύκα Μικέλ

H σχολική κοινότητα αποχαιρετά τον 20χρονο μαθητή με λόγια αγάπης και συγκίνησης – Συλλυπητήρια στην οικογένεια και ευχές ανάρρωσης στον τραυματισμένο φίλο του.

Νάξος: H “βασίλισσα των Κυκλάδων” αύριο (17/08) θα μας μαγέψει …χωρίς πυξίδα (video)

Η Πηνελόπη και ο Γιάννης έδεσαν στο λιμάνι, άφησαν την καρδιά τους ελεύθερη και αφέθηκαν στη μαγεία ενός τόπου που σε καλεί να τον ανακαλύψεις ξανά και ξανά.

Νάξος: Εγγαρίτικο πανηγύρι με κέφι και παράδοση (video)

Χορός, μουσική και τραγούδια μέχρι το πρωί στο πανηγύρι του Συλλόγου Εγγαριτών «Άγιος Τρύφων», με τον Νίκο Οικονομίδη και κορυφαίους καλλιτέχνες.

Συλλήψεις δύο εργαζομένων για την πυρκαγιά στη Νάξο, αυτανάφλεξη η αιτία

Δύο εμπλεκόμενοι με το χώρο του ΧΥΤΑ συνελήφθησαν ενώ βοήθησαν στην κατάσβεση – Ερωτήματα για την εφαρμογή του Νόμου και την έλλειψη μέτρων ασφαλείας.

Ο Μάριο Τότσι αποθεώνει τη Νάξο: «Έτσι πρέπει να είναι οι παραλίες!»

Ο Ιταλός γεωλόγος και παρουσιαστής συγκρίνει Ελλάδα και Ιταλία, βάζοντας τη Νάξο στο κέντρο της ευρωπαϊκής συζήτησης για την πρόσβαση στις παραλίες.

Συνεδριάζει (19/08) η Δημοτική Επιτροπή Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, επίκεντρο το νέο λιμάνι στη Σχοινούσα

Στις 12:00 το μεσημέρι της Τρίτης (19/08) στο Δημοτικό Κατάστημα, με 13 θέματα στην ημερήσια διάταξη - Ποια είναι