Παρασκευή, 12 Σεπτεμβρίου, 2025
ΑρχικήΙστορίεςΝάξος - Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

Νάξος – Χαλκί: Ο ιερέας της Παναγίας Πρωτόθρονης

|

Ο Γιάννης Βασαλάκης βρέθηκε στο Χαλκί και πέρασε το κατώφλι της εκκλησίας Παναγία Πρωτόθρονη… Η επαφή με τον πατέρα Αντώνιο 

Τον πέτυχα στην είσοδο της Πρωτόθρονης στο Χαλκί, εξηγούσε την ιστορία της Εκκλησίας σε μερικούς τουρίστες που είχαν μπει στο ναό.

Κείμενο του Γιάννη Βασαλάκη

Για λίγα δευτερόλεπτα, έτσι όπως μιλούσε αγγλικά, ένιωσα ότι έβλεπα μία από αυτές τις βιβλικές φιγούρες που πρωταγωνιστούν στις κλασικές χολιγουντιανές θρησκευτικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση τη Μεγαλοβδομάδα. Όταν, λίγο αργότερα, στάθηκε στο φως των κεριών, κάτι μου θύμισε από τον πίνακα του Γκύζη με το «Κρυφό Σχολειό».

Μικροκαμωμένος και γλυκομίλητος ο πατέρας Αντώνιος Απειρανθίτης (που αν και… Απειρανθίτης στο επώνυμο κατάγεται από το Σαγκρί), μου έδειξε τον ναό που χρονολογείαι πριν το 1000 μ.Χ. και κατά την μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν μάλλον η επισκοπική έδρα της Νάξου.  (σ.σ. καλύπτει την τακτική θέση του πατέρα Βασίλειου Σκόρδα που είναι ο ιερέας του Χαλκείου) 

Με άφησε να μπω μέσα στο ιερό για να δω σπάνιες τοιχογραφίες (μία εκ των οποίων παρουσιάζει την Παναγία να γνέθει μαλλί στη ρόκα της, ενώ σε μια άλλη ο Άγιος Ισίδωρος απεικονίζεται σαν πορτρέτο φαγιούμ, αλλά ξεκάθαρα ως μαύρος αφρικανός).

«Να έρχεσαι στο νησί», μου είπε όταν του ανέφερα ότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφω όλο και περισσότερο στη Νάξο. «Με την επιστροφή αυτή συνδέεσαι με την ιστορία, με την παράδοση, με τις ρίζες σου. Να μένεις στο σπίτι των παππούδων σου, αλλά πάντα να μιλάς με τους ανθρώπους που βρίσκονται τώρα γύρω σου, να ανταλλάσσεις μ’ αυτούς απόψεις και συναισθήματα. Τα σπίτια, τα αντικείμενα είναι ωραία να τα συντηρείς και να τα βλέπεις, αλλά χωρίς τους ανθρώπους, δεν είναι τίποτα. Μέσα από αυτούς διατηρούνται οι μνήμες».

Δεν έχει και άδικο.

 

Ποια είναι η Παναγία της Πρωτοθρόνου 

Ο ενοριακός ναός της Πρωτοθρόνου στο Χαλκί της Νάξου, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, υπήρξε πιθανώς η Επισκοπική έδρα της Νάξου κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο. Σε συνεχή λειτουργία από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους το μνημείο έχει υποστεί διαδοχικές επεμβάσεις που αλλοίωσαν την αρχική μορφή της τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία διατηρείται ακόμη η κόγχη του ιερού με το σύνθρονο και τον επισκοπικό θρόνο. Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, το αργότερο στα 1052, όταν σύμφωνα με επιγραφή ανακαινίστηκε από τον Επίσκοπο Λέοντα και κρατικούς αξιωματούχους, μετατράπηκε σε σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό μεταβατικού τύπου με ημικυλινδρικές καμάρες. Την ίδια εποχή προστέθηκε στα δυτικά τρουλαίος νάρθηκας με αμφίπλευρα καμαροσκεπή παρεκκλήσια. Κατά τη Μεταβυζαντινή περίοδο διαμορφώθηκε δυτικά το μεγάλο τρίλοβο Κυκλαδίτικο καμπαναριό και ανοίχτηκαν θύρες στη βόρεια και νότια κεραία.

panagiaa.jpgΕκτεταμένες εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν από την αρχαιολογική υπηρεσία στο ναό κατά τη δεκαετία του 1970, στερεώσεις, καθαρισμοί και αποτοιχίσεις που αποκάλυψαν συνολικά πέντε ζωγραφικά στρώματα στην κόγχη του ιερού, τον τρούλο τις καμάρες και το ΒΔ παρεκκλήσι. Ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός υπήρξε η αποτοίχιση ολόκληρης της ζωγραφικής επιφάνειας του τρούλου, η αποκάλυψη του παλαιότερου στρώματος -εκτίθεται σήμερα στη Βυζαντινή Συλλογή στον Πύργο Γλέζου στο Κάστρο της Χώρας Νάξου- και η επανατοποθέτηση της.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι περίπου σύγχρονο με τις Παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες της Παναγίας Δροσιανής (7ος αιώνας) και αφορά το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα: όρθιοι, ολόσωμοι απόστολοι στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού βήματος, ως τμήμα της παράστασης της Ανάληψης του Χριστού που θα είχε αποδοθεί αναλαμβανόμενος μέσα σε δόξα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Στο ίδιο στρώμα ανήκει η μεμονωμένη μορφή του Αγ. Ισιδώρου στο παράθυρο της κόγχης.

Το δεύτερο στρώμα αφορά ένα μικρό τμήμα ανεικονικής παράστασης, τοξοστοιχία με μεγάλους σταυρούς, που βρέθηκε στον ημικύλινδρο της αψίδας του ιερού και αποτοιχίστηκε. Χρονολογείται πιθανώς στον 9ο αιώνα μ.Χ.

Το τρίτο στρώμα εντοπίστηκε στον τρούλο -πρώτο στρώμα του τρούλου- και στις καμάρες. Στον τρούλο έχει αποδοθεί ο Παντοκράτορας στηθαίος σε μετάλλιο που περιβάλλεται από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες, ενώ στις καμάρες έχουν αποδοθεί σκηνές από το Χριστολογικό και Θεομητορικό κύκλο από τις οποίες διατηρούνται καλύτερα οι παραστάσεις του Ευαγγελισμού, του Ασπασμού και της Υπαπαντής. Το στρώμα αυτό πιθανώς χρονολογείται στον 11ο αι. και συνδέεται με την ανακαίνιση του ναού κατά το έτος 1052.

Το τέταρτο στρώμα αποτελείται από τις νεότερες τοιχογραφίες του τρούλου και τις τοιχογραφίες του ΒΔ παρεκκλησίου (μετά το 1056) και χρονολογείται στο β΄ μισό του 11ου αιώνα. Στον τρούλο παραμένει το ίδιο εικονογραφικό πρόγραμμα μόνο που προστίθενται στη ζώνη με τις Ουράνιες δυνάμεις και τους προφήτες οι μορφές των Αγ. Δημητρίου, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Νικολάου και Αγ. Θεοδώρου. Στο παρεκκλήσι έχουν αποδοθεί μορφές αγίων, στην κόγχη στηθαίος ο Αγ. Ακίνδυνος και εκατέρωθεν ολόσωμοι οι άγιοι Φίλιππος και Γεώργιος.

Το πέμπτο στρώμα ανήκει στην Παλαιολόγεια περίοδο, στον 13ο αι. και αφορά την παράσταση της Δέησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, του Ευαγγελισμού στο νότιο τοίχο του Ιερού και την αποτοιχισμένη παράσταση ιεραρχών από τον ημικύλινδρο της κόγχης. 

Με πληροφορίες από τη σελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Σ.Τ.Ε.Κ. Κουφονησίου: «Το νερό δεν είναι εμπόρευμα – Είναι αγαθό ζωής»

Έκτακτη Γενική Συνέλευση των επιχειρηματιών του νησιού – Σκληρή διαμαρτυρία για τα εξοντωτικά τιμολόγια ύδρευσης και αιτήματα προς τον Δήμο Νάξου και την Πολιτεία.

Εκλογική διαδικασία και κινηματογραφική προβολή στην Κινηματογραφική Λέσχη Νάξου

Τα μέλη καλούνται να δηλώσουν υποψηφιότητα έως την Τρίτη 16 Σεπτεμβρίου για το νέο Διοικητικό Συμβούλιο και την Εξελεγκτική Επιτροπή.

SEAJETS και Δήμος Αλοννήσου ένωσαν δυνάμεις για την υγεία των νησιωτών

Παιδιά και ενήλικες εξετάστηκαν δωρεάν από 13 διαφορετικές ειδικότητες, με στόχο τη θωράκιση της υγείας στο νησί.

Από τη Μαρία Κάλλας στο ψηφιακό ευρώ – Η νέα εποχή του κοινού νομίσματος

Στα 5 ευρώ θα απεικονίζεται η «La Divina», ενώ το ευρώ θα συνεχίσει να αναγράφεται και στα ελληνικά

Νάξος – Εντοπίστηκε ζωντανός ο αγνοούμενος στο βουνό του Ζα μετά από 4 ημέρες

Συγκλονιστική διάσωση από το Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Νάξου – Στο σημείο σπεύδει ελικόπτερο για τη μεταφορά του στο Νοσοκομείο.

ΒΙΟ.ΚΑ. Απόλλωνα: Μήνυση του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων κατά της “Κίνησης Πολιτών”

Η Δημοτική Επιτροπή αποφάσισε την άσκηση μήνυσης για ψευδή καταμήνυση, δυσφήμηση και διασπορά ψευδών ειδήσεων – Αντιδράσεις μετά το Δελτίο Τύπου της Κίνησης «Σώστε τις Παραλίες της Νάξου».

Στο 16ο φεστιβάλ Ελληνικού μελιού και προϊόντων μέλισσας η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου

Η Περιφέρεια δίνει βήμα στους παραγωγούς του Νοτίου Αιγαίου στο Εκθεσιακό Κέντρο Περιστερίου, 5–7 Δεκεμβρίου 2025.

Η Σύρος γίνεται σκηνικό δημιουργικού τουρισμού με ένα μοναδικό “κυνήγι θησαυρού”

Ένα διαδραστικό διήμερο με δώρα και εμπειρίες δημιουργικού τουρισμού, από την Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυκλάδων και το πρόγραμμα ENERDECA.

Νάξος – Θερινά Εργαστήρια: «Από το Χάος …στη Δημιουργία του Κόσμου»

Παιδική θεατρική παράσταση στο Θεατρικό Μουσείο «Ιάκωβος Καμπανέλλης» – Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου, στις 20:00.

Forbes: Η Οία της Σαντορίνης στα 50 πιο όμορφα χωριά του κόσμου

Στη λίστα με τα 50 πιο όμορφα χωριά του κόσμου ξεχωρίζουν οι ευρωπαϊκοί προορισμοί, με την Οία να εκπροσωπεί την Ελλάδα.

Η Παπαβασιλείου αλλάζει όψη: Έρχεται η διαπλάτυνση των πεζοδρομίων στη Νάξο

Μετά την «παύση» λόγω σεισμών, ξεκινούν τα έργα υπογείωσης καλωδίων και ανακατασκευής πεζοδρομίων – Προϋπολογισμός 2,15 εκατ. ευρώ.

Εκτακτο – Νάξος: Φωτιά στο ύψος του Τιμίου Σταυρού, στο δρόμος προς Γαλήνη

Φωτιά σε εξέλιξη στον επαρχιακό δρόμο Νάξου - Εγγαρών στο ύψος του Τιμίου Σταυρού

Μείωση ΦΠΑ κατά 30% σε νησιά με λιγότερους από 20.000 κατοίκους – Εκτός σχεδιασμού οι Κυκλάδες

Η εξαγγελία από τη ΔΕΘ και ο πίνακας με τα νησιά που εντάσσονται - Δείτε ποια νησιά εντάσσονται και συνολικά κερδισμένοι είναι 67.000 κάτοικοι

Νάξος – Εντοπίστηκε ζωντανός ο αγνοούμενος στο βουνό του Ζα μετά από 4 ημέρες

Συγκλονιστική διάσωση από το Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Νάξου – Στο σημείο σπεύδει ελικόπτερο για τη μεταφορά του στο Νοσοκομείο.

Νάξος – Κεραμωτή: Εφυγε από τη ζωή ο πρόεδρος της κοινότητας, Εμμανουήλ Φακίνος

Μεγάλη θλίψη στην τοπική κοινωνία για την ξαφνική απώλεια του Προέδρου της Κεραμωτής, που υπήρξε σύμβολο ανθρωπιάς και προσφοράς. - Σήμερα η εξόδιος ακολουθία

«Βιώσιμες Κυκλάδες»: Το Φιλώτι της Νάξου στο πρώτο ντοκιμαντέρ της Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία (video)

Η καρδιά της κτηνοτροφίας, η κρίση νερού και η μάχη για διατήρηση της ταυτότητας

Το στυγερό έγκλημα του Φλώριου Σοϊλέ «Σκιά» στο Φιλώτι

Πώς μια ερωτική ιστορία κατέληξε σε βασανιστήρια, δολοφονία και λαϊκή εξέγερση στη Νάξο του 1902

Το «Τσικάλι» της Νάξου: Εκεί όπου το μαγειρείο γίνεται εμπειρία

Σπιτικά φαγητά, ντόπιες πρώτες ύλες και η τέχνη του σεφ Διομήδη Ανέστη σε ένα μαγειρείο που μυρίζει Ελλάδα και θαλασσινή αύρα Αιγαίου.

Μ. Κουτουλάκης: «Ιστορική μείωση ΦΠΑ 30% στα νησιά έως 20.000 κατοίκους»

Ο Γενικός Γραμματέας Νησιωτικής Πολιτικής σχολιάζει τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ και μιλά για «μια νέα αρχή» στην ολοκληρωμένη νησιωτική πολιτική.