Η Νάξος είναι ένα νησί ταυτισμένο με την παράδοση. Και αν υπάρχει ένα χωριό που τη διατηρεί ζωντανή, αυτό είναι το Φιλώτι. Εκεί, λίγο πιο πάνω από την κεντρική πλατεία, στον δρόμο προς την Απείρανθο, συναντά κανείς ένα ιδιαίτερο μαγαζί – ένα μπακάλικο που θυμίζει περισσότερο μουσείο.
Το μπακάλικο της οικογένειας Θεωνά άνοιξε για πρώτη φορά το 1934, όταν ο παππούς Νικόλας Θεωνάς ξεκίνησε να πουλά ελιές, λάδι, τυριά, μπαχαρικά, μπακαλιάρο και ρέγγες, ζάχαρη, ποτά και φωτιστικό πετρέλαιο. Ο χώρος γέμιζε τότε με χίλια κεφαλοτύρια και ανθότυρα, ενώ οι μυρωδιές από τα μπαχαρικά και τον καφέ έδιναν στον τόπο έναν ξεχωριστό χαρακτήρα.
Το 1952 το μπακάλικο μεταφέρθηκε στον κεντρικό δρόμο του χωριού, που τότε ήταν ακόμη χωμάτινος και φωτιζόταν με λάμπες Λουξ, πριν έρθει το ηλεκτρικό το 1961. Ήταν από τα πρώτα καταστήματα στη Νάξο που απέκτησαν ηλεκτρικό ψυγείο, φέρνοντας στα ράφια παγωτά, γκαζόζες, φρέσκο βούτυρο Κερκύρας, σαλάμια και μπύρες.
Το 1979, ο Εμμανουήλ Θεωνάς πήρε τη σκυτάλη, στρέφοντας την επιχείρηση και στα υλικά οικοδομής. Όμως το 2014, η τρίτη γενιά της οικογένειας, με τον Νικόλαο Θεωνά, αποφάσισε να επιστρέψει στις ρίζες: να ξαναδώσει στο μπακάλικο τη μορφή που είχε παλιά, με παραδοσιακά είδη, βότανα, μπαχαρικά, ντόπια κρασιά, γλυκά και ποτά της Νάξου.
Σήμερα, το μαγαζί αποπνέει την αυθεντική ατμόσφαιρα άλλων εποχών. Οι επισκέπτες νιώθουν ότι μπαίνουν σε έναν ζωντανό μουσειακό χώρο, όπου τα παλιά σκεύη και τα παραδοσιακά αντικείμενα αφηγούνται ιστορίες μιας εποχής που μοιάζει μακρινή, αλλά παραμένει ζωντανή στη μνήμη και την ψυχή του τόπου.
Όπως λέει και ο Μανώλης Θεωνάς στην εκπομπή “Κοινωνία, Ωρα Μηδέν” του Mega «Γυρίσαμε πάλι στις ρίζες μας. Αγαπάμε την παράδοση, εδώ μεγαλώσαμε, εδώ ζήσαμε. Αντιστεκόμαστε στους πειρασμούς των καιρών και θέλουμε να αρέσει στον κόσμο».
Το Φιλώτι, λοιπόν, δεν φιλοξενεί μόνο ένα χωριό-σύμβολο της Νάξου, αλλά και ένα κομμάτι ζωντανής ιστορίας, εκεί όπου το μπακάλικο γίνεται μουσείο και η παράδοση παραμένει ζωντανή.
