Αφιέρωμα στο θρυλικό «Express Skopelitis» από τους Financial Times – «Ο Ήρωας των Μικρών Κυκλάδων»
«…και να μαστε στην θέση VIP. Θέση μόνο για έναν», σχολιάζει χαριτολογώντας ο υποπλοίαρχος με ύφος που χρωματίζεται από τα λαμπερά γαλαζοπράσινα του μάτια. Κρατώντας στο χέρι ένα χάρτινο ποτηράκι με καφέ, κάθεται σε μια παλιά παραπεταμένη καρέκλα που, ζαλισμένη κι αυτή, προσπαθεί να σταθεί ανάμεσα στα τεράστια κουλουριασμένα καραβόσκοινα.
Αρθρο της Rachel Howard στην εφημερίδα Financial Times (απόδοση Μάγδα Παράσχου)
Το γεμάτο ρυτίδες, σπασμένο από την αλμύρα πρόσωπό του δεν εμποδίζει το πλατύ χαμόγελό του να φανεί. Το τραχύ δέρμα του επιβεβαιώνει μια ζωή «περπατημένη» μέσα στις θάλασσες, με ιστορίες άπειρες να μας αφηγηθεί. Στο μπλουζάκι που φοράει—μια ναυτική ξεβαμένη απ΄τον ήλιο μπλούζα, με το γράμμα S βαμμένο κόκκινο τυλιγμένο μέσα σε μια λευκή άγκυρα—ξεχωρίζει το όνομα του καραβιού Skopelitis Express.
Αυτοί που έχουν πάρει μια γεύση κάνοντας το ταξίδι τους πάνω σ αυτό το μικρό αλλά θαρραλέο καράβι γνωρίζουν καλά πως η ταχύτητα δεν το χαρακτηρίζει. Το ψευδόνυμο Express προστέθηκε όταν ο πιο αργός προκάτοχός του—Skopelitis— παροπλήστηκε. Όσο φασαριόζικο και παλιάς κοπής να είναι, αυτό το αγέρωχο καράβι αποτελεί σημείο καμπής για τους λάτρεις των ελληνικών νησιών. Ένα προκλητικά ευχάριστο διάλειμμα, αφάνταστα οικονομικό, που δεν έχει καμία σχέση με τα ταχύπλοα catamaran που έχουν εισβάλει στην γεμάτη ταχύτητα ζωή μας.
Από το 1956 η Small Cyclades Lines διευθύνεται από την οικογένεια Σκοπελίτη. Περίεργο όσο κι αν φαντάζει ή ακούγεται, η εταιρία βασίζεται σε ένα και μόνο πλοίο. Με χωρητικότητα για 340 επιβάτες και το πολύ 12 οχήματα, το Express Skopelitis καταφέρνει και εξυπηρετεί μια ομάδα μικρών και εναλλακτικών νησιών όπως την Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσια και την Δονούσα. Θα ήταν προτιμότερο να ακούνε στην ονομασία Κυκλάδες, και όχι Μικρές, αφού οι λίγες εκατοντάδες ντόπιοι μπορούν και στηρίζουν αντάξια το δυναμικό αυτών των υπέροχων γραφικών τόπων χωρίς να μειώνεται στο ελάχιστο η αξία τους.
Τα τοπία φανερώνουν το αρχέτυπο μιας άγονης ομορφιάς:γυμνοί κολπίσκοι και χαμηλοί λόφοι γεμάτοι με μικρούς οικισμούς και ασβεστωμένα παραδοσιακά σπιτάκια. Αυτοκίνητο θα συναντήσεις αν είσαι τυχερός. Γι αυτό ετοιμάσου για πεζοπορία ή μετακίνηση με βάρκα. Και βέβαια, σε μέρη τόσο εναλλακτικά, οι ξαπλώστρες και τα θέρετρα, οι τράπεζες και τα φαρμακεία είναι λέξεις απλώς ακουστές—φαρμακείο μόνο στα Κουφονήσια, και τα ΑΤΜ τις περισσότερες φορές ξεχνάνε και τον λόγο ύπαρξής τους.
Το Express Skopelitis μετακινείται σ αυτά τα νησιά έξι μέρες την εβδομάδα, 11 μήνες τον χρόνο. Για έναν μήνα το καράβι μένει εκτός λειτουργίας λόγω συντήρησης και ελέγχου. Τα φάρμακα, το ψωμί και άλλα βασικά προϊόντα μεταφέρονται χωρίς καμία χρέωση. Και η γενναιοδωρία του Σκοπελίτη δεν φτάνει μόνο ως εκεί. Οι κάτοικοι μετακινούνται χωρίς εισιτήριο και γι αυτούς το καράβι χρησιμεύει ως ταχυδρόμος, ασθενοφόρο κλπ. Εν ολίγοις, ένα καράβι-σχοινί διάσωσης όταν οι επισκέπτες έχουν επιστρέψει στις ευκολίες τους με τα τεράστια catamaran και με άλλες κερδοφόρες ναυτιλιακές εταιρίες.
«Όλο τον χειμώνα δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να καθησυχάζουμε τους ντόπιους πως δεν θα τους λείψει τίποτα. Δεν μας νοιάζουν οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ούτε τα ανεπαρκή έργα υποδομής στα λιμάνια που κάνουν ακόμη πιο δύσκολο το έργο μας. Προτεραιότητά μας να έχουν οι κάτοικοι στα νησιά ό,τι οι ίδιοι χρειάζονται και έχουν ανάγκη», μας μεταφέρει ο 35χρονος καπετάνιος και πλοιοκτήτης Δημήτρης Σκοπελίτης.
Αυτή είναι η λεγόμενη «άγονη γραμμή», ονομασία που σε παραπέμπει στην στέρηση και την ανεπάρκεια. Γραμμή και διαδρομές που στηρίζονται στις κρατικές επιδοτήσεις, αφού δεν είναι εμπορικά βιώσιμες. Αυτό που δυσκόλεψε περισσότερο την κατάσταση ήταν η πρόσφατη αύξηση των καυσίμων που με την σειρά της έφερε την αύξηση των εισιτηρίων κατά 25 με 30 τοις εκατό σε σχέση με πέρυσι κάνοντας με αυτόν τον τρόπο τις διακοπές απλησίαστες και απρόσιτες και τον Έλληνα να παλεύει με την εκτόξευση του πληθωρισμού. Αλλά στον Skopelitis Express το εισιτήριο με επιστροφή από Νάξο- Ηρακλειά στοιχίζει μόνο 13,60 ευρώ. «Δεν μας επιτρέπεται να αυξήσουμε τις τιμές μας επειδή η γραμμή είναι επιδοτούμενη», μας εξηγεί ο Σκοπελίτης, και συνεχίζει «Παρά ταύτα η κυβέρνηση δεν έχει αυξήσει τις επιδοτήσεις για να μας βοηθήσει να απορροφήσουμε την αύξηση καυσίμων οπότε, η λειτουργία αυτής της γραμμής αρχίζει να γίνεται μη βιώσιμη».
«Παρόλες τις προκλήσεις που δεχόμαστε, δεν τίθεται θέμα εγκατάλειψης του πλοίου. Σπανίως ο Σκοπελίτης ακυρώνει ταξίδι του. Αν δεν δώσουμε το παρόν, οι κάτοικοι θα σηκώσουν μπαϊράκι», μας λέει χαριτολογώντας ο καπετάνιος Γιάννης Φωστιέρης, μέλος του πλοίου από το 1990.
Κατά την διάρκεια μιας στάσης που έκανα στο λιμάνι της Νάξου—πρωτεύουσας του νησιωτικού συμπλέγματος—παρακολουθώ τα φορτηγάκια με τους διανομείς, τους κούριερς και τους πεζούς να αφήνουν φυτά, πλυντήρια, τούρτες γενεθλίων, παπούτσια, οικοδομικά υλικά, και πόσα ακόμα πακέτα, με το δεκαμελές πλήρωμα του Σκοπελίτη να τα τοποθετεί υπομονετικά και με τάξη στο σημείο που έπρεπε. Ο καπετάν-Γιάννης σχολιάζοντας μου εξηγεί πως σε κάθε λιμάνι υπάρχει ένας συγκεκριμένος χώρος τοποθέτησης των πραγμάτων και συνεχίζει «Είμαστς περισσότερο ευέλικτοι από τα μεγάλα καράβια που μηχανικά επιβιβάζουν και αποβιβάζουν κόσμο. Λειτουργούμε πιο ανθρώπινα εμείς. Να σκεφτείς πως αν κάποιος καθυστερήσει σε μια δίκη, στο νοσοκομείο ή σε γιατρό, εμείς πάντα τον περιμένουμε».
Με το που σαλπάρουμε, οι επιβάτες μαζεύονται όλοι στην γέφυρα και χαιρετάνε. Ο Φωστιέρης μου μιλάει ενώ στο χέρι του ο ήχος από το κροτάλισμα του κομπολογιού ακούγεται σ όλη την διάρκεια της συνομιλίας μας. Στο κατάστρωμα οι ξένοι χωμένοι στις θέσεις τους—κάτι στρογγυλές καρέκλες—τινάζονται καθώς το καράβι αντιστέκεται στον βοριά. Τα κύματα μυτερά σαν τρίαινα του Ποσειδώνα και κάτω στο σαλόνι η εικόνα βγαλμένη από ταινία του Γουές Άντερσον House Beautiful … βυσσινί κουρτίνες, πλαστικοί πάγκοι και στρογγυλά τραπεζάκια σε ναυτικό μοτίβο.
Ένας συνεπιβάτης φέρνει στο μυαλό του ένα ταξίδι με κακοκαιρία «…και ενώ όλοι ξέρναγαν στο κατάστρωμα, μπουκάρει ένας του πληρώματος όλος διάθεση και φωνάζει: Έλα, τι πάθαμε, παιδιά!! Όταν πάμε και τα ακουμπάμε στα καραβάκια του λούνα παρκ, είναι καλύτερα;»
Καθώς ο Σκοπελίτης μανουβράρει στο μικρούλι λιμάνι της Ηρακλειάς, οι ντόπιοι σπεύδουν στην αποβάθρα, περίεργοι να δούνε τι καλό τους έφερε. Μασκότ της όλης παρέας, η Πατάτα, μια κοκκινομάλλα γάτα που δεν χάνει κάθε φορά την ευκαιρία να χωθεί ανάμεσα στον κόσμο που περιμένει. Το πλήρωμα, περισσότερο κοινωνικοί λειτουργοί παρά ναυτικοί, ανταλάσσουν δέματα, καλημέρες και πιάνουν κουβέντα με τους λίγους νησιώτες.
Και ενώ έχω αυτήν την εικόνα μπροστά μου και αναρωτιέμαι πώς θα μπορέσει να σταθεί αυτή η επιχείρηση με την αύξηση της τιμής των καυσίμων, η θλίψη μου γίνεται εντονότερη όταν ακούω τον Δημήτρη Σκοπελίτη να λέει: «Από μαθητής κάνω αυτό το δρομολόγιο. Είναι η ζωή μου, η καθημερινότητά μου».
