Πέμπτη, 10 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΙστορίεςΜάχη της Νάξου: 72 χρόνια από το θάνατο του 19χρονου Γιώργου Βαλληνδρά

Μάχη της Νάξου: 72 χρόνια από το θάνατο του 19χρονου Γιώργου Βαλληνδρά

|

Στις 15 Οκτωβρίου 1944 ολοκληρώνεται η τριήμερη μάχη της Νάξου και απελευθερώνεται το νησί από τους Γερμανούς – Η θυσία του 19χρονου Γιώργου Βαλληνδρά που βρήκε το θάνατο στο αντέρισμα του Γυμνασίου μία ημέρα νωρίτερα – Τι έχει γράψει σχετικά ο Νίκος Λεβογιάννης  

Συμπληρώνονται φέτος 72 χρόνια από την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Ναζί βάζοντας τέλος σε μία σκληρή και απάνθρωπη κατοχή που άφησε τα σημάδια της για δεκαετίες στην χώρα. Και στη Νάξο δόθηκε επίσης μάχη. Μάχη που κράτησε τρεις ημέρες και είχε αίσιο τέλος (τη σύλληψη των 69 γερμανών που μεταφέρθηκαν την επόμενη ημέρα στη Χίο) για τους Ναξιώτες έστω και εάν ποτίστηκε το χώμα του νησιού από αίμα. Τρεις άνδρες, δύο Έλληνες (Γιώργος Βαλληνδράς φοιτητής, Νίκος Μπινίκος, λοχίας διαβιβάσεων) και ένας γερμανός έχασαν τη ζωή τους. Μάλιστα ο ένας από τους δύο Έλληνες ήταν Ναξιώτης. Μόλις 19 ετών. Ο Γιώργος Βαλληνδράς του Λεωνίδα. Ένα παλικάρι (γεννημένο στις 24 Μαρτίου 1925 στο Χαλκί) που αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Νάξου με άριστα, γράφτηκε στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή αλλά επέστρεψε στο νησί λόγω της κατοχής διακόπτοντας τις σπουδές του… Με την βοήθεια του Νίκου Λεβογιάννη (από ομιλία του στο Χαλκί στις 4 Αυγούστου του 2009) γινόμαστε μάρτυρες του απαράμιλλου θάρρους που είχε δείξει εκείνο το παλικάρι από το Χαλκί που έμελλε να θυσιάσει τη ζωή του στις 14 Οκτωβρίου του 1944, μία ημέρα πριν από την λήξη της μάχης και την απελεύθερωση του νησιού…

Αγγελιοφόρος

Όπως πληροφορούμαστε ήταν από τους πρώτους που εντάχθηκαν στη νεοσύστατη αντιστασιακή οργάνωση (Στρατιωτικό τμήμα Νάξου) υπό τον ταγματάρχη πεζικού Γεώργιο Ιω. Δέτση και ο ρόλος του ήταν άκρως σημαντικός. «πρόσφερε τις υπηρεσίες του κυρίως ως αγγελιαφόρος του Ταγματάρχη Δέτση, μεταφέροντας μηνύματα και πληροφορίες από το Χαλκί στα χωριά και το αντίθετο, ακούραστος, μαχητικός, ατρόμητος, τρέχει όπου τον στέλνει το καθήκον της Αντίστασης». Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν είχε άμεση εμπλοκή και στα ένοπλα επεισόδια που έγιναν στη διάρκεια της κατοχής στη Νάξο. Στη πρώτη πραγματική μάχη που έγινε στις 25 Μαΐου 1944 ο 19χρονος Βαλληνδράς είχε βοηθήσει αποτελεσματικά 16 βρετανούς κομμάντος στην επίθεση που είχαν κάνει στο κτήριο της γερμανικής διοίκησης κοντά στο Γυμνάσιο της Χώρας. Οι βρετανοί είχαν έρθει στη Νάξο από τις 17 Μαΐου με υποβρύχιο και αποβίβαση σε ερημική παραλία. Με σταθμούς σε Φιλώτι, Χαλκί και Κάτω Ποταμιά έφτασαν στις 22 Μαΐου σε απόσταση αναπνοής με την επίθεση να ορίζεται τα μεσάνυχτα της 23ης Μαΐου 1944. Σύμφωνα με τον κ. Λεβογιάννη «Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν, αλλά αντέδρασαν άμεσα και ξέσπασε μια σκληρή μάχη, με ρίψη χειροβομβίδων και πυκνό πυρ από τη ταράτσα του κτιρίου όπου οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει δύο πολυβόλα. Η επιχείρηση κράτησε 2 ώρες και ολόκληρη η πόλη κι η γύρω περιοχή δονούταν από τους κρότους των πολυβόλων και τις εκρήξεις των χειροβομβίδων. Οι Γερμανοί από το φυλάκιο στο Μαρμαροκοπιό ( Άης Γιάννης Απεράθου) αντιλήφθηκαν τη μάχη και άρχισαν να ρίχνουν φωτοβολίδες για να ειδοποιηθούν οι φρουρές τους τα γύρω νησιά , κυρίως στην Πάρο και να σπεύσουν προς βοήθεια. Σκοτώθηκαν αρκετοί Γερμανοί στρατιώτες και άλλοι τραυματίστηκαν, ενώ καταστράφηκε το ένα πολυβόλο της ταράτσας. Οι κομάντος αφού κατέστρεψαν δύο γερμανικές μοτοσικλέτες και ένα αυτοκίνητο αποχώρησαν γιατί σύντομα θα έφθαναν οι γερμανικές ενισχύσεις. Οι Γερμανοί βγήκαν στους δρόμους της πόλης σ’ έξαλλη κατάσταση και όλη τη νύχτα έριχναν χειροβομβίδες και όλμους . Σκοτώθηκε μια ηλικιωμένη γυναίκα και τραυματίστηκαν 2 παιδιά, ενώ οι κάτοικοι έφυγαν στα γύρω βουνά φοβούμενοι αντίποινα των Γερμανών».

Συλλήψεις

Οι Γερμανοί όπως ήταν λογικό προχώρησαν σε αντίποινα. Γρήγορα έμαθαν ότι σημείο εφόρμησης ήταν η Κάτω Ποταμιά, αλλά δεν πρόλαβαν τους Άγγλους οι οποίοι αναχώρησαν την επόμενη ημέρα και πάλι με υποβρύχιο από τη Νάξο έχοντας δύο ελαφρά τραυματίες. Οι Γερμανοί μετά από έλεγχο στο χωριό ανακοίνωσαν ότι θα εκτελέσουν 10 άντρες και θα κάψουν τα σπίτια. Μετά από «διαπραγμάτευση» τελικά πήραν πέντε, τους  Εμμ. Μ. Γιαμπουρά (πρόεδρο), τον Ιω. Δράγαζη (δάσκαλο) και τους Ιω. Πετρόκολο, Νικ. και Γεώρ. Ραβδά, τους μετέφεραν στη Χώρα, τους παρέταξαν μπροστά στο Ηρώο αλλά τελικά δεν τους εκτέλεσαν… Παράλληλα πήραν πέντε κάτοικους από την Απείρανθο (τους Γ. Ζευγώλη, Α. Κατσουρό, Φλ. Μπάκαλο, Ν. Πρωτονοτάριος, και Γ. Α. Φραγκίσκο) τους οποίους και μετέφεραν στην Πάρο όπου μετά από βασανιστήρια, εικονικές εκτελέσεις τους άφησαν ελεύθερους καθώς δεν έμαθαν τίποτα…

Αποστολή

Η δεύτερη εμπλοκή του Γιώργου Βαλληνδρά ήταν και η μοιραία. Στις 12 Οκτωβρίου μετέφερε τα νέα της απελευθέρωσης της Αθήνας από το Χαλκί στην Απείρανθο μαζί με μήνυμα της οργάνωσης ΣΤΝ για την επίθεση στη Χώρα την επόμενη το πρωί. Όπως ανέφερε ο κ. Λεβογιάννης στην σχετική ομιλία του « Επέστρεψε στο Χαλκί αργά τα μεσάνυχτα, αλλά δεν έμεινε και πάλι ήσυχος, ακολούθησε τους ένοπλους άνδρες που ξεκινούσαν για να πάρουν μέρος στην πολιορκία των Γερμανών στο Κάστρο της Χώρας. Μπορούσε αυτός να λείψει από τη μάχη-γιορτή της λευτεριάς του τόπου; Μπορούσε να είναι απών από εκείνη τη σημαντική για την πατρίδα στιγμή; Ασφαλώς όχι και κανένας δεν μπορούσε να τον σταματήσει . Βρέθηκε λοιπόν κι αυτός εκεί στα περίχωρα της πόλης, γύρω απ’ το Κάστρο , στα σημεία που είχαν ακροβολιστεί οι ιερολοχίτες και οι αντάρτες. Άοπλος ασκεπής χωρίς να παίρνει στοιχειώδη μέτρα προστασίας , έτρεχε στα αντερίσματα αψηφώντας τις σφαίρες που σφύριζαν γύρω του. Έτσι ενώ βρισκόταν στο αντέρισμα του Γυμνασίου , όρθιος κι ακάλυπτος, χτυπήθηκε από μια εκρηκτική σφαίρα στη κοιλιά και τραυματίστηκε θανάσιμα. και παρά τις προσπάθειες των γιατρών , ο περήφανος αυτός νέος ξεψύχησε στην αγκαλιά του πατέρα του το πρωί της 14ης Οκτωβρίου 1944.

Αριστείο

Όπως ήταν λογικό, ο θάνατός του επισκίασε κάθε άλλη εκδήλωση για την απελευθέρωση του νησιού από τους Ναζί. Μάλιστα όπως αναφέρεται την ημέρα της κηδείας του ο λαός του νησιού τίμησε το αδικοχαμένο παλικάρι. Και δύο ημέρες αργότερα, στις 17 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στο Χαλκί στη μνήμη του με την παρουσία του τμήματος των Ιερολοχιτών και των αντάρτικων ομάδων λίγο πριν αυτοί αποχωρήσουν για τη Μήλο και τη συνέχεια της μάχης για την ολική απελευθέρωση της Χώρας από τους Ναζί… Ο αρχηγός της οργάνωσης ΣΤΝ ταγματάρχης Γ. Δέτσης θα γράψει για τον Γ. Βαλληνδρά: «Υπήρξε εκ των πρώτων πυρήνων της Οργανώσεως. Ανέπτυξε εξαιρετικήν δραστηριότητα εις την ενεύρεσιν όπλων δια τον εξοπλισμόν της οργανώσεως. Έλαβε μέρος εις το εναντίον των Γερμανών νυχτερινόν εγχείρημα 17 – 24/5/1944, ως επίσης εις την τελικήν εναντίων των Γερμανών μάχην 12 – 14/10/1944, διακριθείς διά τον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν του, όπου και έπεσε την 14/10/1944, μαχόμενος ηρωικώς. Προτείνεται διά την απονομήν του Αριστείου Ανδρείας». Οπερ και εγένετο. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο Γυμνάσιο της Χώρας Νάξου υπάρχει αναμνηστική πλάκα που φέρει το όνομά του ενώ στις 9 Αυγούστου 2009, ο δρόμος μπροστά στο σπίτι που έζησε ο Γιώργος Βαλληνδράς στο Χαλκί, πήρε το όνομά του, και έγιναν τα αποκαλυπτήρια της μαρμάρινης επιγραφής.

Ήρωας

Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι για τον Νάξιο ήρωα Γιώργο Βαλληνδρά έχουν γράψει και αφιερώσει ποιήματα οι Ιάκωβος Εμ. Ψαρράς, ο Ιωάννης Αντ. Χουζούρης, ο Λιάκος Τζαννετής, ο Μάνος Χωριανόπουλος, η Ελένη Γιαμούρη, η Ειρήνη Μαστοροπούλου, η Ειρήνη Γαβαλλά – Γρύλλη, η Κυριακή Πετράτου – Μαργαρίτου και βέβαια αναφορά γίνεται και από τον Αναστάσιο Ναπλιώτη στο έργο του «Η μάχη και η απελευθέρωση της Νάξου». Πιθανώς και από άλλους Νάξιους συγγραφείς και ποιητές στους οποίους ζητάμε συγνώμη για τη μη αναφορά μας… Και κλείνουμε με τους στίχους που αφιέρωσε ο Ιωάννης Αντ. Χουζούρης, στο έργο του «Λαϊκή Ποίηση για τη Κόρωνο της Νάξου και την ιστορία της»…

Εκεί αναφέρει

«Ήταν παιδί ξεχωριστό, έξυπνο μορφωμένο

Υπάκουο, ευγενικό σ’ όλα χαριτωμένο

Σαν μαθητής ξεχώριζε για την επίδοσή του,

Το ήθος, την ευγένεια και την διαγωγή του

Μα και αντιστασιακός σ’ αυτή την ηλικία

Που’ γινε ολοκαύτωμα για την ελευθερία

Αποτελεί υπόδειγμα και παραδειγματίζει

Όποιο παιδί στο Λύκειο τη στήλη τα’ αντικρύζει.

Θα πρεπε όμως να στηθεί του Γιώργου ανδριάντας

Αφού στη μάχη έπεσε σαν ήρωας, σαν άντρας» 

Από την Εφημερίδα “Κυκλαδική” φύλλο 14 Οκτωβρίου 2013 – οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Ορεινού Αξιώτη 


Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Η Ένωση Ξενοδόχων Νάξου στηρίζει την παραμονή των Κούρων του Φλεριού στο φυσικό τους περιβάλλον

Κατηγορηματικά αντίθετη στη μεταφορά των Κούρων στην υπό κατασκευή «Νησίδα Μουσείων» η Ένωση Ξενοδόχων – Επιστολή συμπαράστασης στον Σύλλογο Μελάνων λίγο πριν το κρίσιμο Δημοτικό Συμβούλιο

Golden Plates 2025: Ο chef Νίκος Δημητροκάλης και το Dal Professore σε Νάξο και Αττική έκλεψαν τη παράσταση

Με φόντο τη θάλασσα και πρώτη ύλη την αυθεντικότητα, οι Κυκλάδες σάρωσαν στα φετινά βραβεία γαστρονομίας Golden Plates, αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις που επιβεβαιώνουν το διεθνές γευστικό αποτύπωμά τους.

Κορυφαίες τάσεις στον σχεδιασμό κουλοχέρηδων το 2025 στο Casino VegasHero

Η αφήγηση, ο οπτικός σχεδιασμός και η ηχητική εμπειρία επανακαθορίζουν την ψυχαγωγία στα διαδικτυακά καζίνο – Η πρωτοπορία του VegasHero το 2025.

Στην Πλάκα ξανά: 7η αυτοψία και 32η συνέλευση πολιτών για τη σωτηρία των παραλιών της Νάξου

Οι ενεργοί πολίτες της Νάξου επιστρέφουν στην Πλάκα την Παρασκευή 11 Ιουλίου, για μια ακόμη αυτοψία και την 32η συνέλευσή τους, εν μέσω καταγγελιών για ανεξέλεγκτες καταπατήσεις, περιβαλλοντική υποβάθμιση και αδράνεια των αρχών.

Μητρόπολη Παροναξίας: Υποδοχή Τιμίου Λειψάνου της Οσίας Γαβριηλίας στην Νάξο

Την Κυριακή 13 Ιουλίου 2025 θα πραγματοποιηθεί με ευλάβεια η επίσημη υποδοχή αποτμήματος του λειψάνου της Οσίας Γαβριηλίας της Κωνσταντινουπολίτισσας στον πανηγυρίζοντα Ιερό Ναό Αγίου Νικοδήμου.

Αιμοδοσία Ιουλίου στη Νάξο: Όταν η προσφορά γίνεται ζωή (πρόγραμμα)

Ο Σύλλογος «Εθελοντική Αιμοδοσία Νάξου» καλεί τους πολίτες να συμμετάσχουν στη νέα σειρά αιμοδοσιών, δίνοντας το πιο πολύτιμο δώρο — το αίμα τους.

Σύρος: Εκπαιδευτική δράση για παιδιά στο Ενυδρείο Κινίου

Γνωριμία με το θαλάσσιο περιβάλλον του νησιού μέσα από ξενάγηση και βιωματική εμπειρία – Εκδηλώσεις στις 23 και 30 Ιουλίου με ελεύθερη είσοδο

Γαλλικό αφιέρωμα – ύμνος στο ελληνικό καλοκαίρι. Το GEO «ταξιδεύει» στο Αιγαίο

Σειρά δημοσιευμάτων σε έντυπη και ψηφιακή μορφή αναδεικνύει τη φυσική ομορφιά, την αυθεντικότητα και τη γαστρονομία των Κυκλάδων και του Βορείου Αιγαίου

Σαντορίνη: Διακοπή ρεύματος την Παρασκευή 11 Ιουλίου

Από τις 06:30π.μ. έως τις 08:00π.μ. σε διάφορες περιοχές του νησιού λόγω τεχνικών εργασιών στο δίκτυο ηλεκτροδότησης

Π.Ν.Αι.: Ανοιχτή δημόσια διαβούλευση για το Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων

Η διαβούλευση απευθύνεται τόσο σε πολίτες όσο και σε θεσμικούς φορείς που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς και θα είναι ανοικτή έως τις 27 Ιουλίου 2025

Τζεφ Μπέζος: After wedding party στη Νάξο με την Λόρεν Σάντσεζ, η «έξυπνη» αγάπη του για το νησί

Μετά τον χλιδάτο γάμο των 48 εκατομμυρίων στη Βενετία, ο ιδρυτής της Amazon και η εκρηκτική σύζυγός του επιλέγουν τη Νάξο για το after wedding ταξίδι τους, επιβεβαιώνοντας την ιδιαίτερη σχέση του δισεκατομμυριούχου με το νησί και τα φιλόδοξα σχέδιά του για το «smart island» των Κυκλάδων.

Aperto – Cucina Italiana: Η αυθεντική ιταλική εμπειρία ήρθε στη Νάξο με την υπογραφή του κορυφαίου pizzaiolo Νίκου Σωτηρόπουλου

Ένα νέο γαστρονομικό σημείο στην καρδιά της Νάξου που ενώνει την ιταλική φινέτσα με τη δημιουργικότητα του Έλληνα pizzaiolo που διακρίθηκε δύο φορές ως ο καλύτερος της χώρας και στους 50 κορυφαίους της Ευρώπης.

Κατ’ Οίκον Νοσηλευτική Φροντίδα στη Νάξο από τη Φραντζέσκα Λαγογιάννη

Με επιστημονική γνώση, σεβασμό και ολιστική προσέγγιση, η Φραντζέσκα Λαγογιάννη προσφέρει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες νοσηλείας στο σπίτι, σε όλη τη Νάξο.

Νάξος: Αλλαγές στην κυκλοφορία σε Χώρα, Αγία Άννα, Άγιο Προκόπη και Πλάκα, “εμφάνιση” του e-naxios

Ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων ανακοινώνει τις νέες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις για την τουριστική περίοδο – Δωρεάν στάθμευση και έλεγχος τροφοδοσίας στα παραλιακά μέτωπα

Νάξος – Κατερίνα Καινούργιου: Ρομαντικό ηλιοβασίλεμα και η ξακουστή πατάτα στο τραπέζι της

Η παρουσιάστρια περνά τις διακοπές της στο νησί των Κυκλάδων με τον Παναγιώτη Κουτσουμπή, απολαμβάνοντας τα τοπικά εδέσματα, τη γαλήνη του τοπίου και τις συγκινήσεις μετά το φινάλε της σεζόν.

Εκρηκτική αύξηση επιβατών στο λιμάνι Νάξου τον Ιούνιο (πίνακας)

Οι αριθμοί αυξάνονται, οι υποδομές όμως όχι. Η Νάξος «ασφυκτιά» και χρειάζεται λύση τώρα.

Αποκαλύφθηκε σκάνδαλο 40 εκατ. ευρώ στο μεταφορικό ισοδύναμο, έγκαιρη παρέμβαση Παππά έσωσε το Δημόσιο

Χάρη σε διοικητικούς ελέγχους και αποφασιστικές κινήσεις, απετράπη καταβολή δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ σε ύποπτες αιτήσεις επιχειρήσεων – Η συντριπτική πλειονότητα από την Κρήτη

Blackout στη Χώρα Νάξου τα πρώτα λεπτά της Κυριακής, αντιδράσεις επιχειρηματιών

Στο σκοτάδι για μισή ώρα το κέντρο της τουριστικής ζωής – Αυξάνονται τα παράπονα επαγγελματιών

Γιάννης Πάριος: Το θαλασσινό του ταξίδι με 16 τραγούδια-ανάσα Ελλάδας και καρδιάς (video)

Ο αγαπημένος ερμηνευτής παρουσίασε το νέο του άλμπουμ «Τα Θαλασσινά του Πάριου» με ένα αξέχαστο νησιώτικο γλέντι στην Αθηναϊκή Ριβιέρα, με αναφορές στον πατέρα του, την καταγωγή του και τις ρίζες της μουσικής του πορείας.

Blue Star Ferries: Αλλαγή ώρας αναχώρησης (18:30) για το “BLUE STAR 1”

Το πλοίο θα αναχωρήσει από το λιμάνι του Πειραιά στις 18:30 αντί για 17:30 – Δείτε το ανανεωμένο ωράριο για Πάρο, Νάξο, Ίο και Θήρα