Λαμπρινουδάκης “Η αλήθεια πίσω από τον μύθο “

Στον Πύργο Μπαζαίου την προσεχή Τετάρτη (23/08, 20:30) θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση αφιερωμένη στο έργο και τη ζωή του καθηγητή Αρχαιολογίας κου Βασίλη Λαμπρινουδάκη  που έχει συμπληρώσει πενήντα και πλέον (από το 1961 ως φοιτητής) χρόνια παρουσίας στη Νάξο – Τι είχε πει πριν από τρία χρόνια στην εφημερίδα «Κυκλαδική» για τον πολιτιστικό πλούτο του νησιού 

«Η αρχαιολογία και η ιστορία κρύβουν εκπλήξεις» λέει συχνά ο Βασίλης Λαμπρινουδάκης –εκ των κορυφαίων αρχαιολόγων και πανεπιστημιακών της χώρας– περιγράφοντάς, σαν άλλος παραμυθάς που γνωρίζει καλά τις θεατές και αθέατες πτυχές της διήγησής του, τη δυναμική που φέρει το κλέος των αρχαίων μνημείων στη σημερινή εποχή. Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται από την πρώτη του ανασκαφή στη Νάξο και τριάντα από την έναρξη εργασιών στα Υρια και το Σαγκρί…. Και οι διοργανωτές του Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου προχωρούν σε εκδήλωση την προσεχή Τετάρτη 23 Αυγούστου (ώρα έναρξης στις 20:30) προς τιμή του… Τίτλος; “Η αλήθεια πίσω από τον μύθο”, που είναι αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του κου Λαμπρινουδάκη ενώ θα υπάρξει και προβολή ταινίας με βάση τις … δράσεις του… και παρά το γεγονός ότι αρέσκεται να κοιτάξει πλέον τις αρχαιολογικές ανασκαφές από απόσταση (σ.σ. η σύνταξη είναι για όλους), είναι ο ιδανικός ξεναγός καθότι γνωρίζει τα μυστικά της αρχαιολογίας όσοι λίγοι. Και έτσι βοηθάει στις δράσεις της Πολιτιστικής Εταιρείας «Νικάνδρη» και αναλαμβάνει ρόλο ξεναγού, όπως έκανε χθες Κυριακή 20 Αυγούστου στα αγαπημένα του Υρια…

Εμείς γυρίζουμε το χρόνο πίσω… Πάμε στις αρχές του Αυγούστου του 2014 όταν τον βρήκαμε σε καφέ της παραλίας της Νάξου και μιλώντας στην εφημερίδα «Κυκλαδική» μας είχε βοηθήσει να ξετυλίξουμε ιστορίες από το παρελθόν…

Και όπως μας είχε τονίσει «σήμερα, ο αρχαιολόγος είναι περισσότερο ιστορικός, είναι περισσότερο επιστήμονας που χρησιμοποιεί την φαντασία του για να βρει και να βεβαιώσει στοιχεία, τα οποία αποκαθιστούν κομμάτια της ζωής του παρελθόντος. Ουσιαστικά, σήμερα ο αρχαιολόγος είναι αυτός που τεκμηριώνει τα στοιχεία εκείνα που μας μεταφέρουν στη σύγχρονη εποχή την καθημερινότητα των ανθρώπων πριν από εμάς. Και τα στοιχεία αυτά εκτείνονται από τους σπόρους που χρησιμοποιούσαν για να ζήσουν μέσω της γεωργίας, είτε για τα εργαλεία τους, τα κτίρια, τα έργα τέχνης και τα άλλα τους δημιουργήματα. Αυτή η γνώση είναι η ιστορία μας, η συλλογική μας εμπειρία, που είναι απαραίτητη ως βάση της σύγχρονης ζωής».

Από τις ωραιότερες στιγμές της πορείας του; «δεν μπορώ να σταθώ σε στιγμές. Όταν ήρθα στη Νάξο το 1961 ως τελειόφοιτος εδώ στη Γρόττα έβγαιναν κυρίως κομμάτια από αγγεία, που καλά καλά δεν μπορούσα να αναγνωρίσω αν και είχα διαβάσει γι΄αυτά. Μονολογούσα λέγοντας ότι «εγώ δεν κάνω γι’ αυτή τη δουλειά» όμως με το πέρασμα του χρόνου, απέκτησα την εμπειρία ώστε να μπορώ να αναγνωρίζω την σημαντικότητα ενός αντικειμένου. Και ένα έργο δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το  να αναφέρεται στην εποχή του και να εκφράζει την πραγματικότητά της, αλλά και τον ιδεατό κόσμο που ήθελε να αναδείξει ο καλλιτέχνης μέσα από ένα συγκεκριμένο έργο. Μπορώ όμως να πω ότι ήμουν ενθουσιασμένος όταν ανακάλυψα στη Γρόττα το κομμάτι από τα κάτω άκρα ενός ανάγλυφου που παρουσίαζε τον θεό Πάνα. Είχα πάει με τον νεανικό μου ενθουσιασμό στον καθηγητή μου, το Ν. Κοντολέοντα και του ανέφερα τι είχα βρει. Μου είχε απαντήσει «που ξέρεις εσύ πως είναι ο θεός Πάνας». Του απάντησα ότι λόγω της μορφής του, τα κάτω άκρα έχουν την μορφή ζώου, καθότι τραγοπόδαρος και μου είπε «καλά θα τα πούμε, όταν βρεις και το υπόλοιπο μέρος». Ε, για τις επόμενες τρεις – τέσσερις ημέρες ζούσα για εκείνη τη στιγμή. Όταν το βρήκα η χαρά μου ήταν πολύ μεγάλη…»

Ξεκίνησε τη παρουσία του στη Νάξο το 1961 ως φοιτητής υπό τις οδηγίες του καθηγητή Νικόλαου Κοντολέοντα και το 1976 είναι ο ίδιος πλέον ο επικεφαλής… Και μετράει ανασκαφές σε Ναός της Δήμητρας στο Γύρουλα (Σαγκρί), στην προϊστορική Μυκηναϊκή πόλη της Γρόττας (Χώρα), στο αρχαίο υδραγωγείο στις Μέλανες, στο ναό του Διονύσου στα Ύρια κ.α. Αν και γεννημένος στη Χίο, ελέω συζύγου (σ.σ. Καλλιόπη Λογαρά, επίσης αρχαιολόγος) είναι …Ναξιώτης. Και έχει βάλει το χεράκι του στη μελέτη που έγινε από το Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων σε συνεργασία με την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων για την αποκατάσταση του Πύργου του Χειμάρρου, ενός μοναδικού μνημείου σε όλη την Ελλάδα από τον 4^ο π.Χ αιώνα και ο οποίος σώζεται σχεδόν ακέραιος. Κι όπως ανέφερε «είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο όχι μόνο για τη Νάξο αλλά για όλη την Ελλάδα καθώς μαζί με τον Πύργο του Αγίου Πέτρου στην Άνδρο, είναι τα καλύτερα σωζόμενα κτήρια αυτού του τύπου από την αρχαιότητα έως σήμερα. Και της Νάξου βέβαια έχει την ιδιαιτερότητα ότι είναι φτιαγμένο από Μάρμαρο. Οπότε μας δίνει τη δυνατότητα λεπτομερέστερης μελέτης του τρόπου κατασκευής του. Και μόνο το γεγονός ότι είναι ακόμη όρθιο αν και έχουν περάσει τόσοι αιώνες αποδεικνύει την αξία του.».

Όμως η Νάξος δεν είναι μόνο ο Πύργος του Χειμάρρου «Η πολιτισμική ιστορία του νησιού είναι τεράστια. Από την 4^η π.Χ χιλιετία μέχρι και σήμερα υπάρχει μία αλληλουχία σημαντικών μνημείων είτε μιλάμε για αρχαίους ναούς, είτε για πύργους, κάστρα, εκκλησίες και δη παραδοσιακά σπίτια, αρκετά εκ των οποίων ήταν πρωτοπόρα για την εξέλιξη του πολιτισμού.  Μην ξεχνάμε ότι η Νάξος έφτασε τρεις φορές σε μεγάλη ακμή, τις δύο κατά στην αρχαιότητα (3^η πχ Χιλιετία με την παραγωγή των γνωστών μαρμάρινων «κυκλαδικών ειδωλίων», όπου ήταν πρωτοπόρος στην τέχνη και στην πρώιμη 1^η π.Χ, χιλιετία και δη 8^ο έως 6^ο αιώνα όπου δημιούργησε τον μαρμάρινο νησιωτικό ρυθμό στην αρχιτεκτονική με τα πρώτα μνημειώδη μαρμάρινα αγάλματα). Η 3^η φορά μεγάλης ακμής ήταν νεώτερη με το Δουκάτου του Αιγαίου υπό τον Μάρκο Σανούδο. Η Νάξος έπαιξε ρόλο γιατί ήταν ένα αυτόνομο νησί κατά περιόδους με ναυτική δύναμη, λειτούργησε ως γέφυρα πολιτισμών, όπου ήταν ανοιχτό σε επιρροές και βοήθησε στην μετάπλαση των πολιτισμικών ρευμάτων στις δύο πλευρές του Αιγαίου».
Αλλά η εικόνα δεν είναι η ιδανική… Κι αυτό γιατί πάντα υπάρχει περιθώριο για βελτίωση της παρουσίασης των αρχαιολογικών χώρων. Κι όπως σημειώνει «Κάποια πράγματα με πληγώνουν. Γιατί πολύ απλά δεν έχουν την απαραίτητη φροντίδα. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Στα Υρια, η κατάσταση είναι θα λέγαμε καλύτερη σε σχέση με αυτή που αφήσαμε το μνημείο. Και είμαι απόλυτα ικανοποιημένος. Σημαντικό ρόλο παίζει η αυταπάρνηση και το πάθος των υπαλλήλων που εργάζονται σ’ αυτό το χώρο. Στο Σαγκρί, μετά από αρκετά προβλήματα που είναι η αλήθεια με πλήγωσαν αλλά τώρα έχουν αποκατασταθεί, απομένει να αντιμετωπισθούν μερικές άμεσες ανάγκες, όπως η αντικατάσταση των φθαρμένων ενημερωτικών πινακίδων, και βέβαια ή άρση μικροφθορών που όμως η αργοπορία στην αντιμετώπισή τους οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα. Είναι αυτονόητο ότι τα μνημεία έχουν από τη φύση τους ανάγκη από μεγάλη φροντίδα. Σε όχι ευχάριστη κατάσταση βρίσκεται αυτή τη στιγμή το Επιτόπιο Μουσείο στην Μητρόπολη της Χώρας. Τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα εύθικτα και χρειάζονται συνεχή φροντίδα και παρακολούθηση. Όμως, η έλλειψη φυλάκων που ταλαιπωρεί αυτό το διάστημα την Αρχαιολογική Υπηρεσία και η πλημμελής επομένως παρακολούθηση του επιπέδου υγρασίας και της προστασίας από τις ηλιακές ακτίνες δημιουργεί κινδύνους για τα εκθέματα. Όσο για το μνημειακό σύνολο του Υδραγωγείου των Μελάνων τα 14 σημεία στα οποία έχουμε αφήσει επίτηδες ανοιχτή την πρόσβαση είναι σε καλή κατάσταση, οι επισκέπτες έως τώρα τα σέβονται και το μόνο που χρειάζονται είναι ένα περιοδικό καθαρισμό. Ευχή μου είναι να διατηρηθούν στο καλύτερο δυνατό σημείο όλα αυτά τα μνημεία και να ανοίγει στο κοινό και το πρώην σχολείο Κουρουνοχωρίου, στο οποίο υπάρχει και η συλλογή από τα αντικείμενα που βρέθηκαν στη διάρκεια των ανασκαφών».

Και στον επίλογο μας είχε αποκαλύψει μία πρόταση για την ευρύτερη περιοχή της Γρόττας όσον αφορά την αξιοποίησή της… «επί Υπουργίας Μελίνας Μερκούρη στο Πολιτισμού, είχε εκπονηθεί συνολική πρόταση για την ανάδειξη της περιοχής ως συνολικό αρχαιολογικό πάρκο (μια πρώτη ιδέα από τον αρχιτέκτονα Ι. Σβώλο και ολοκληρωμένη προμελέτη από την αρχιτέκτονα Αγνή Κουβελά, η οποία σχεδίασε και το Επιτόπιο Μουσείο. Μάλιστα, είχαμε προχωρήσει και στην απαλλοτρίωση οικήματος (στη περιοχή πίσω από το 1^ο Δημοτικό Σχολείο (οικία Σκορδίλη) που θα λειτουργούσε ως Κέντρο Επισκεπτών και είχαμε κάνει και σχετική ανασκαφική έρευνα. Εάν μάλιστα προσέξει κανείς, στο Επιτόπιο Μουσείο δεν υπάρχουν τουαλέτες γιατί πολύ απλά θα υπήρχαν στο συγκεκριμένο κτήριο. Το σχέδιο όμως αυτό για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιήθηκε. Ενδεχομένως σε βάθος χρόνου και αφού ξεφύγουμε από την εποχή των ισχνών αγελάδων που ζούμε σήμερα, να υπάρξει συνέχεια…»  

Και ένα μικρό …πινγκ πονγκ (με μία ξενοδοχείο)

Αρχαιολογία         Ιστορία (ή όπως έχουμε πει και παλαιότεροι «το ορατό μέρος της Ιστορίας)

Χίος  Ναυτικό

Νάξος          Δυναμισμός

Κάτοικοι Νάξου    Αξιαγάπητοι

Πορτάρα     Αιωνιότητα (στέκεται από το 530 π.Χ.)

Ναός Δήμητρας    Λατρεία για την ευφορία της Φύσης

Υρια  Αριάδνη

Κούροι        Μνημειώδεις

Επιτόπιο Μουσείο Πρωτοποριακό

Ασκληπιείο Επιδαύρου  το λίκνο της Ιατρικής Επιστήμης

Αρχαίοι Έλληνες  Δημιουργοί  

Oι σταθμοί του

1939  Γεννιέται στη Χίο.

1957  Αποφοίτηση από το Γυμνάσιο Αρρένων Χίου.

1957-1962    Σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών.

1966  Γάμος με την αρχαιολόγο και εκπαιδευτικό Καλλιόπη Λογαρά.

1971  Διδάκτωρ Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ.

1971-1973    Μεταδιδακτορικές σπουδές στο Ludwig-Maximilian Universitat του Μονάχου με υποτροφία της Humboldt Stiftung.

1973  Καθηγητής Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ.

1974-1976    Εναρξη των ανασκαφών σε Επίδαυρο και Νάξο.

1986-1997    Ανάδειξη μνημείων σε Υρια και Σαγκρί Νάξου.

2006  Αφυπηρέτηση από ΕΚΠΑ.

2008  Μέλος του Δ.Σ. του σωματείου «Διάζωμα».