Εκδήλωση του ΚΚΕ στην Ανάφη, έναν από τους πρώτους τόπους εξορίας – Το Σάββατο 4 Ιούνη μαζί με αποκαλυπτήρια μνημείου – Ιστορίες από την εποχή εκείνη
Εκδήλωση – εκδρομή για την αποκάλυψη μνημείου στην Ανάφη διοργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ. Πάνω σε αυτό το νησί – βράχο του Αιγαίου έχουν γραφτεί λαμπρές σελίδες ηρωισμού και αυτοθυσίας από εκατοντάδες πρωτοπόρους αγωνιστές του λαού μας, στην πλειοψηφία τους μέλη, στελέχη και οπαδούς του ΚΚΕ. Η Κεντρική Επιτροπή τιμά τη μνήμη τους ορθώνοντας μνημείο αντάξιο της θυσίας τους.
Η επίσκεψη στην Ανάφη έρχεται να προστεθεί στις ανάλογες εκδηλώσεις και ανεγέρσεις μνημείων που έχει πραγματοποιήσει η ΚΕ του ΚΚΕ σε όλη την Ελλάδα, τιμώντας τις θυσίες των μελών του Κόμματος και άλλων αγωνιστών. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα νησιά εξορίας και μαρτυρίου, έγιναν μεγάλες εκδηλώσεις στον Αη Στράτη, στο Τρίκερι, στη Γυάρο, στη Μακρόνησο.
Σειρά τώρα παίρνει η Ανάφη, δίνοντας την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να βρεθούν σε έναν από τους πρώτους τόπους εξορίας, όπου άρχισαν να γράφονται οι ηρωικές σελίδες της αλύγιστης στάσης των κομμουνιστών στην Ελλάδα. Αλλο ένα ζωντανό μάθημα Ιστορίας, εκεί, στους βράχους που ακόμα βρυχώνται με τους ίδιους αέρηδες που τότε δεν άφηναν τίποτα όρθιο, στα μονοπάτια που βάδιζαν καθημερινά με το ακατάβλητο πνεύμα τους οι κομμουνιστές εξόριστοι. Η επίσκεψη στις 4 Ιούνη είναι μέρος της υπόσχεσης ότι η θυσία τους και ο αγώνας τους δεν θα ξεχαστούν, ότι αποτελούν παράδειγμα για την πάλη στο σήμερα, στον αγώνα για την κοινωνία της πραγματικής ελευθερίας, τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό.
Το πρόγραμμα της επίσκεψης
Η εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια του μνημείου θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 4 Ιούνη, στις 10 π.μ., με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα. Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
Οι αναχωρήσεις για την Ανάφη έχουν ως εξής:
Παρασκευή 3 Ιούνη από το λιμάνι του Πειραιά, στις 9 μ.μ.
Σάββατο 4 Ιούνη από το λιμάνι Αθηνιού της Σαντορίνης, στις 7.30 π.μ.
Η αποχώρηση από την Ανάφη θα γίνει το βράδυ του Σαββάτου 4 Ιούνη, στις 11.30 μ.μ.
Δηλώσεις συμμετοχής μέσω των Κομματικών Οργανώσεων.
«Θα σε ποτίσουν ρετσινόλαδο και θα σε στείλουν στην Ανάφη»
Εξόριστοι κουβαλάνε αστιβιές
Η Ανάφη πέρασε στην Ιστορία ως ένας από τους πρώτους τόπους εξορίας, όπως λειτούργησε από το 1924 έως το 1943 και από το 1946 έως το 1948. Συγκεκριμένα, άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1925 ως τόπος εξορίας μελών και στελεχών του ΚΚΕ, εργατών, αγροτών, νεολαίων και άλλων αγωνιστών. Ηταν μια περίοδος που εντάθηκε η καταστολή του αστικού κράτους ενάντια στο ΚΚΕ και στο εργατικό – λαϊκό κίνημα, με τη δικτατορία Πάγκαλου. Ο αριθμός των εξόριστων πολλαπλασιάστηκε μετά το «Ιδιώνυμο» της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1929, που ποινικοποίησε την κομμουνιστική ιδεολογία και δράση. Στην αρχική δε περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, στα χρόνια 1936 – 1938, οι εξόριστοι στην Ανάφη έφτασαν τους 750.
«Πρόσεξε, αν συνεχίσεις να μιλάς έτσι για την κατάσταση και σε πάρει είδηση η αστυνομία, θα σε πιάσουνε, θα σε ποτίσουνε ρετσινόλαδο και θα σε στείλουν κατευθείαν στην Ανάφη». Αυτά συμβουλεύανε οι «συνετοί» σε όποιον έκανε κριτική ή απλώς σχολίαζε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Εκείνη την περίοδο υπήρξαν πολλές μεταγωγές εξόριστων σε άλλους τόπους εξορίας και μαρτυρίου, ειδικότερα των πιο πρωτοπόρων, όπως στην Ακροναυπλία και αλλού.
Το 1941, 220 εξόριστοι παραδόθηκαν από τις ελληνικές κρατικές αρχές στις φασιστικές δυνάμεις κατοχής. Ακολούθησαν 8 μήνες απερίγραπτης πείνας και τιτάνιας προσπάθειας των εξόριστων για να την αντέξουν. Πολλοί μεταφέρθηκαν σε άλλα κάτεργα και τελικά οδηγήθηκαν σε τόπους εκτέλεσης, στο Κούρνοβο, στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, στην Καισαριανή, με μαρτυρίες να αναφέρουν ότι από τους 200 εκτελεσθέντες κομμουνιστές την 1η Μάη 1944 οι 70 είχαν περάσει από την Ανάφη.
Το 1947, έναν χρόνο μετά την επαναλειτουργία του νησιού ως τόπου εξορίας, στην Ανάφη κρατούνταν 262 εξόριστοι, ανάμεσά τους 30 γυναίκες και 2 παιδιά. Στο νησί εξορίστηκαν μια σειρά στελέχη του ΚΚΕ: Ηλέκτρα Αποστόλου, Δημήτρης Γληνός, Βασίλης Μπαρτζιώτας, Αδάμ Μουζενίδης, Γιώργος Σιάντος, Κώστας Θέος, Κώστας Βαρουξής κ.ά.
Ο Κώστας Βάρναλης αποτυπώνει με στίχους τη μεταφορά του κομμουνιστή δασκάλου από τον Πειραιά στην Ανάφη, στο ποίημά του με τίτλο «Εξορία»: «Τυχερέ, κείνο τ’ άθλιο δειλινό / σε δέσαν με το Δάσκαλο Γληνό. / Μεγάλα μάτια αστραφτερά, στητός / κι ατάραγος πάνου απ’ τη Μοίρα αφτός…».
«Ενας Γολγοθάς της Λευτεριάς»
Η εξορία σε ένα τόσο άγονο και απομονωμένο μέρος, που δεν μπορούσε να θρέψει ούτε τους κατοίκους του (περίπου 500 τον αριθμό), ήταν βασανιστήριο, με τους εξόριστους αντιμέτωπους με τον μόνιμο υποσιτισμό. Παράλληλα ήταν συνεχής και με όλους τους τρόπους η προσπάθεια του αστικού κράτους να κάμψει το ηθικό τους, να αποσπάσει δήλωση μετάνοιας. Στο βιβλίο του εξόριστου Νίκου Τζαμαλούκα με τίτλο «Ανάφη. Ενας Γολγοθάς της Λευτεριάς», το οποίο κυκλοφορεί προσεχώς από τη «Σύγχρονη Εποχή», ζωντανεύουν οι εικόνες από τα παραπάνω αλλά και γεγονότα που φανερώνουν τη σθεναρή αντίσταση των εξόριστων, οι οποίοι πήραν στα χέρια τους την οργάνωση της διαβίωσής τους.
Η έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» «Ανάφη. Ενας Γολγοθάς της Λευτεριάς», του Ν. Τζαμαλούκα, κυκλοφορεί προσεχώς
«Στο πρωινό σύθαμπο σαν ένας μαύρος βαρύς όγκος ξεχωρίζει από μακριά η Ανάφη (…) Τώρα φαίνεται καθαρά ο απόκρημνος βράχος του μοναστηρίου, που είναι δεύτερος μετά το Γιβραλτάρ στη Μεσόγειο. Ο επικεφαλής ανθυπασπιστής (…) πλησιάζει, λύνει τις χειροπέδες, σου δείχνει τον ξερόβραχο και σου λέει: Ελα να υπογράψεις τη δήλωση και να γυρίσεις στην πατρίδα με το ίδιο βαπόρι. Μην είσαι κουτός και χάνεις τα νιάτα σου και τη σταδιοδρομία σου».
«Το νερό εκεί το λες νεράκι (…) οι σουβλερές πέτρες δεν επιτρέπουν να περπατήσεις ξυπόλυτος (…) Καύσιμα, ξύλα δεν υπάρχουν, αλλά μόνο αστιβιές που βρίσκονται σε ακαλλιέργητα μέρη και μοιάζουν σαν τις θυμαριές (…) Οι χωροφύλακες εξορμούν στα σπίτια μας τη νύχτα, μας ξυπνούν, μας ξετυλίγουν και μας μετρούν, με το πρόσχημα μήπως κανένας δραπετεύσει».
«Οι Μεταξάς και Μανιαδάκης πίστευαν ότι μες στις συνθήκες αυτές δεν θα αντέξουμε. Δεν ξέρουν ότι οι κομμουνιστές είναι από άλλη πάστα».
Αλλο ένα «άπαρτο κάστρο»
Πηγή αντοχής υπήρξε η πίστη στα ιδανικά του ΚΚΕ και η στήριξη των οργανώσεων αλληλεγγύης. Οι εξόριστοι, εμπνεόμενοι από ανώτερα ιδανικά, μετέτρεψαν τον άγονο βράχο σε τόπο μόρφωσης, πολιτισμού και συντροφικής ζωής, άλλο ένα «άπαρτο κάστρο».
Η ζωή των εξόριστων αγωνιστών εκφράστηκε οργανωμένα μέσα από τις Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων. Η καθολική συμμετοχή σε αυτές, με βάση τους κανόνες της ομαδικής συμβίωσης, ήταν η δύναμή τους απέναντι στις κάθε είδους κακουχίες.
Οι εξόριστοι είχαν νοικιάσει 15 περίπου ακατοίκητα σπίτια και τα είχαν διαμορφώσει σε θαλάμους, στους οποίους και κατοικούσαν ομαδικά. Σε ένα από αυτά έμεναν οι γυναίκες, οι οποίες ήταν λιγότερες από τους άντρες, ενώ μερικές, όπως η Ηλέκτρα Αποστόλου, είχαν μαζί και τα παιδιά τους.
Είχαν κατορθώσει να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους πάνω στο νησί, ώστε με το ελάχιστο επίδομα που λάμβαναν από το κράτος – και το οποίο με διάφορες προφάσεις κοβόταν – και με ένα μέρος από τα εμβάσματα που έστελναν σε ορισμένους οι δικοί τους, κατάφερναν να επιβιώσουν. Κάθε ομάδα είχε τους υπεύθυνους, τον Γραμματέα και το Γραφείο της. Τα μέλη της έκαναν με τη σειρά όλες τις απαραίτητες καθημερινές δουλειές (μάζεμα ξύλων, μαγείρεμα, καθαριότητα κ.ά.). Στους θαλάμους υπήρχαν θαλαμάρχης, ταμίας, αλλά και υπεύθυνος μόρφωσης και εκπολιτισμού. Το συσσίτιο ήταν κοινό για όλους, εκτός από τους αρρώστους, για τους οποίους υπήρχε ιδιαίτερη μέριμνα.
Μέχρι και λέσχη είχαν δημιουργήσει, όπου γίνονταν ομαδικές εκδηλώσεις με διάφορες αφορμές, όπως θεατρικές παραστάσεις για επετείους, απαγγελίες και τραγούδια, αγώνες σκάκι και τάβλι. Είχαν δημιουργήσει το δικό τους μουσικό συγκρότημα και χορωδία, ενώ μεγάλη σημασία δινόταν στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου. Οι εξόριστοι είχαν δημιουργήσει σχολείο για τους αναλφάβητους και για εκείνους που δεν είχαν ολοκληρώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους, αλλά και τμήματα Φιλοσοφίας, Πολιτικής Οικονομίας, Κοινωνιολογίας, Ιστορίας, ξένων γλωσσών κ.λπ. Μάλιστα, στη μόρφωση και στους κύκλους μαθημάτων οργανωνόταν άμιλλα ανάμεσα στα μέλη του κάθε θαλάμου, καθώς και μεταξύ των υπόλοιπων θαλάμων. Επίσης, στο προαναφερθέν βιβλίο διαβάζουμε:
«Πραγματική γιορτή ήταν η μέρα που ανακοινώνονταν τα αποτελέσματα της άμιλλας. Ολοι φρεσκοξουρισμένοι, αλλαγμένοι περιμέναμε με ανυπομονησία τα αποτελέσματα. Μετά την ανακοίνωσή τους επακολουθούσε περιποιημένο φαγητό, πρόγραμμα και χορός. Επιτυχόντες και μη παίρναμε καινούργιες δυνάμεις για καινούργια εξόρμηση στην κατάκτηση της μόρφωσης».
Παράνομες εφημερίδες από το «σίγουρο χέρι» των εξόριστων
Ξεχωριστό κεφάλαιο της μαχητικότητας των εξόριστων, της απάντησης στον καταναγκασμό και στις απαγορεύσεις του αστικού κράτους, αποτέλεσαν οι παράνομες χειρόγραφες εφημερίδες που γράφονταν στην Ανάφη, όπως και σε άλλους τόπους εξορίας.
Στην Ανάφη εκδίδονταν «Το Δελτίο μας», όργανο της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων Ανάφης (ΟΣΠΕ), το οποίο το 1938 πήρε τον τίτλο «Αντιφασίστας», η «Πολιτική Επιθεώρηση», επίσης όργανο της ΟΣΠΕ, η «Εξόρμηση» των νεολαίων εξόριστων, το «Δελτίο», που αποτελούσε εσωκομματικό όργανο, η σατιρική «Νειότη» και τα «Καλλιτεχνικά Νέα».
Ο «Αντιφασίστας», εφημερίδα των εξόριστων
Επιπλέον, είχαν συγκροτηθεί Σύλλογοι Εξόριστων με βάση τον τόπο καταγωγής τους, οι οποίοι έβγαζαν κι αυτοί εφημερίδες: Τον «Μαχητή» των Αθηναίων – Πειραιωτών, τον «Ζάλογγο» των Ηπειρωτών, των Κερκυραίων και των Λευκαδιτών, κ.ο.κ.
Με αφάνταστο κόπο, κίνδυνο και θυσία, με μεγάλο συνωμοτισμό γράφονταν τα μονόφυλλα ή οι περισσότερες σελίδες των μικρών χειρόγραφων εφημερίδων. Δεκάδες άνθρωποι μέσα και έξω από την εξορία είχαν τη δική τους συμβολή, αξιοποιώντας διάφορα τεχνάσματα στην εξασφάλιση των υλικών, στο γράψιμο, στη συγκέντρωση πληροφοριών, στην παράνομη διακίνηση.
Σε αυτές τις αδιανόητα δύσκολες συνθήκες, το περιεχόμενο αυτών των εφημερίδων εκπλήρωνε στο ακέραιο τον ρόλο του συλλογικού καθοδηγητή και οργανωτή. Προσέγγιζαν πληθώρα θεμάτων από την ειδησεογραφία, τον πολιτικό σχολιασμό, την Υγεία, τον Πολιτισμό, την ηθική, μέχρι το πώς θα μοιράζονται τα λιγοστά τρόφιμα. Ξεχωριστή καλλιτεχνική αξία έχουν τα σχέδια που τις συνόδευαν για την εικονογράφησή τους. Η δίψα των εξόριστων για τη μόρφωση, την πολιτική και πολιτιστική καλλιέργεια, το πείσμα τους να κάνουν πράξη τα μέτρα που αποφάσιζαν για τα παραπάνω, αποτελούν σήμερα ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες.
Με πληροφορίες από τον ραδιοφωνικό σταθμό 902.gr
