Οι σκέψεις του Μανώλη Κοττάκη στην εφημερίδα “ΕΣΤΙΑ” για την εκδημία της Ειρήνης Κονιτοπούλου – Λεγάκη
ΜΙΚΡΟ διάλειμμα ἀπό τόν πόλεμο καί ἀπό τήν πολιτική σήμερα (01/04)
Δεῖτέ το ὡς προσωπική ἀνάγκη. Ὡς ἑνός εἴδους ἀποτοξίνωση. Σήμερα (01/04) θά ἐπικεντρωθοῦμε στήν παράδοσή μας.
Στή λαϊκή μας παράδοση. Μέ συγκίνησε προχθές ἡ εἴδηση τῆς ἀπώλειας τῆς Εἰρήνης Κονιτοπούλου.
Του Μανώλη Κοττάκη (*)
Ἑνός ἐκ τῶν ἱδρυτικῶν μελῶν μιᾶς οἰκογένειας ἀπό τήν ἀγαπημένη μου Νάξο, ἡ ὁποία ταύτισε καί ταυτίζει τό πέρασμά της ἀπό αὐτή τή ζωή μέ τό νησιώτικο τραγούδι. Τόσο ἡ ἴδια ὅσο καί ὁ ἀδερφός της Γιῶργος πῆραν τή σκυτάλη ἀπό τόν λαϊκό βιολιτζῆ πατέρα τους Μιχάλη πού γεννήθηκε στό χωριό Κινίδαρος τοῦ πανέμορφου αἰγαιοπελαγίτικου νησιοῦ μας, καί μαζί μέ τά ἀδέλφια της (μεταξύ τῶν ὁποίων ἡ Στέλλα, ἡ Ἀγγελική καί ὁ Βαγγέλης), γιά δεκαετίες τώρα, συντροφεύουν μέ τά τραγούδια τους τά γλέντια μας καί τίς χαρές μας. Τούς γάμους μας, τίς βαφτίσεις μας, τούς Δεκαπενταυγούστους μας, τίς ὀνομαστικές μας ἑορτές, τούς χορούς μας ἀνήμερα τῆς Λαμπρῆς, ὅλα. Μεγάλωσα μέ τή φωνή τῆς Εἰρήνης, τοῦ Γιώργου, τῆς Ἀγγελικῆς, τῆς Στέλλας καί τοῦ Βαγγέλη. Καί ἀργότερα τῶν ἄλλων παιδιῶν, ὅπως ἡ Νάσια.
Ὁ παπποῦς μου ὁ Δημήτρης ἀγαποῦσε πολύ τό βιολί καί ὅταν γύριζε στό σπίτι κατάκοπος ἀπό τίς ἀγροτικές ἐργασίες εὕρισκε γαλήνη σέ αὐτό τό εὐγενικό ὄργανο τό ὁποῖο μπορεῖ νά ἐκφράσει –ἰδού ἡ ἰδιομορφία του καί ἡ ὑπεραξία του– καί τίς ἐλίτ μέ τήν κλασσική μουσική ἀλλά καί τίς λαϊκές πλειοψηφίες μέ τήν παραδοσιακή μουσική. Τό ἔβαζε καμαρωτός στό πηγούνι του, ἔβγαινε στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τῆς συγχωρεμένης τῆς προγιαγιᾶς μου Τασίας πού εὐλογήθηκα νά γνωρίσω, ἔβγαζε τό δοξάρι ἀπό τήν θήκη, τό ἄγγιζε στίς χορδές καί ἄρχιζε τό πανηγύρι! Μέ πρώτη προτίμηση τήν Περιβολαριά. Ὁ πατέρας μου καί ἡ μητέρα μου ἀγαποῦσαν καί ἀγαποῦν ὑπέρμετρα τούς Κονιτοπουλαίους. Μολονότι δέν ἔτυχε ποτέ νά τούς ἀκούσουν ἀπό κοντά. Σέ κάθε χαρά, σέ κάθε γιορτή, σέ κάθε οἰκογενειακή συγκέντρωση, τήν ὥρα πού στρωνόταν τό τραπέζι, πάντα στό κασσεττόφωνο –τότε δέν ὑπῆρχαν cd, ἴντερνετ καί YouTube ἀλλά ταπεινές κασσέττες– ἀκουγόταν στή διαπασῶν τό «Γιάντα νά μή θέλεις γιάντα», «Τό Ἀρμενάκι», «Ὁ Μάουκας», τό «Ἰκαριώτικο» καί δεκάδες ἄλλα τραγούδια πού ἔγραψε πρῶτος ὁ Γιῶργος καί ἑρμήνευσε ἡ Εἰρήνη. Ἐπιτυχίες πού ἐδῶ καί δεκαετίες εἶναι στά χείλη ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων.
Μ’ αὐτούς τούς ἤχους μεγάλωσα. Μέ τήν καθαρότητά τους. Τήν αἰσιοδοξία τους. Τήν ὁρμή τους πού μᾶς παρέσυρε σέ ἕναν συρτό χορό χωρίς διακοπή. Γιά ὥρα. Ἔβγαζε ὁ πατέρας μου τό μαντῆλι ἀπό τήν τσέπη, καί σέ ἐλάχιστα δευτερόλεπτα βρισκόμασταν ὅλοι μαζί στήν αὐτοσχέδια πίστα τῆς ὑπαίθρου. Ὡραῖα χρόνια ἀθωότητας. Ἀκόμη καί σήμερα ἄν θέλει κάποιος νά μέ συγκινήσει καί νά μοῦ θυμίσει τίς ρίζες μου, ἀρκεῖ νά μοῦ βάλει ἕνα νησιώτικο τραγούδι νά ἀκούσω. Ὅ,τι ὥρα καί νά ’ναι. Ἀκόμη καί στίς ὀχτώ τό πρωί. Τό ἔχω γιά καλό, ἄν συμβεῖ. Δέν εἶναι μόνον ὅτι μοῦ θυμίζει τά ἀνέμελα παιδικά χρόνια στό νησί. Εἶναι καί διότι ἡ οἰκογένεια Κονιτοπούλου μέ τήν δυναμική της παρουσία στό νησιωτικό μας τραγούδι ἔχει σφραγίσει μία ὁλόκληρη ἐποχή τῆς λαϊκῆς μας παράδοσης.
Ἄν δέν τήν δημιούργησε ἡ ἴδια! Γνωρίζω βεβαίως ὅτι σέ νεότερους Ἕλληνες ἡ νησιωτική μουσική σέ ὑπερβολικές δόσεις μοιάζει μονότονη. Δέν θά μποροῦσαν ποτέ νά διανοηθοῦν ὅτι θά τούς ἐδίδετο ἡ εὐκαιρία νά μετάσχουν σέ ἕνα ὁλονύκτιο γλέντι ἤ πανηγύρι τῆς Παναγίας ἀκούγοντας μόνο νησιώτικα. Εἶναι κατανοητό. Τό ἴδιο ἰσχύει γιά ἄλλους Ἕλληνες ὅταν ἀκοῦν ποντιακά τραγούδια τά ὁποῖα θεωροῦν πολύ κλαψιάρικα. Ἤ γιά ἄλλους πού τά ἠπειρώτικα θεωροῦνται βαριά. Ἤ ριζίτικα ἀπό τήν λεβεντογέννα Κρήτη ἀπό τήν ὁποία ἡ οἰκογένειά μου ἕλκει τήν ἀπώτερή της καταγωγή.
Καί αὐτό εἶναι κατανοητό. Γιά τούς ἑξῆς λόγους: ἐάν δέν γνωρίζεις τήν ἱστορία καί τήν ψυχοσύνθεση τῶν νησιωτῶν μας ἡ ὁποία ὁρίζεται ἀπό τή θάλασσα, ἐάν δέ γνωρίζεις τήν ἱστορία καί τήν ψυχοσύνθεση τῶν Ποντίων ἡ ὁποία ὁρίζεται ἀπό τίς περιπέτειες, τίς γενοκτονίες, τίς διώξεις καί τά βάσανά τους, ἐάν δέν γνωρίζεις τήν ἰδιοσυγκρασία τῶν Ἠπειρωτῶν καί τήν εὐγενική προσφορά τους, τότε εἶναι ἀδύνατον νά καταλάβεις τόν ἦχο τοῦ βιολιοῦ, τό παράπονο τῆς ποντιακῆς λύρας, τήν ὑπερηφάνεια τοῦ κλαρίνου, τό ἀσυμβίβαστο τῆς κρητικῆς λύρας. Κάθε ἦχος καί κάθε στίχος τῆς παραδοσιακῆς μας μουσικῆς ἀντιστοιχεῖ καί ἀνατρέχει σέ μία συγκεκριμένη περίοδο τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Ἀπό ἐκεῖ ἀντλεῖ τά ἐρεθίσματά του.
Ὑπό αὐτή τήν ἔννοια ἡ προσφορά τῆς οἰκογένειας Κονιτοπούλου στήν πατρίδα μας, ἐν προκειμένῳ τῆς Εἰρήνης ἡ ὁποία ἔφυγε προχθές ἀπό τή ζωή σέ ἡλικία 91 ἐτῶν, εἶναι ἀξεπέραστη. Σέ αὐτήν τήν ὄμορφη καί παράξενη πατρίδα ἔχουν βραβευθεῖ προσωπικότητες πού ἀξίζουν ἀλλά καί προσωπικότητες πού δέν ἀξίζουν. Οἱ Κονιτόπουλοι τό ἀξίζουν. Προσφάτως ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ἔκανε μέλος της –καί ἔπραξε ἄριστα, τόν Λεωνίδα Καβάκο, τόν μεγάλο σολίστα μας. Μήπως τόν προσεχῆ Δεκέμβριο ὅταν ἡ Ἀκαδημία θά ἀπονέμει τά ἐτήσια βραβεῖα της, εἶναι ἡ ὥρα, στή μνήμη τοῦ Μιχάλη, τοῦ Γιώργου καί τῆς Εἰρήνης Κονιτοπούλου, νά καλέσει ὅλα τά ἐν ζωῇ μέλη τῆς οἰκογένειας καί νά τά τιμήσει γιά τήν προσφορά τους στήν πατρίδα μας; Εἶναι τό ἐλάχιστο, θεωρῶ. Εἴτε τό κάνει ἡ Ἀκαδημία εἴτε τό κάνει ὅποιος ἄλλος.
(*) Αρθρο του Μανώλη Κοττάκη στην εφημερίδα “Εστία”
