Η Νάξος σήμερα το μεσημέρι αποχαιρέτησε την “τελευταία αρχόντισσα των Κυκλάδων”, την Μαργαρίτα Δελλαρόκκα, που άφησε ανεξίτιλο το στίγμα της στο νησί και κυρίως στο Κάστρο…
Σήμερα, η Νάξος θρηνεί… γοερά… Αποχαιρέτησε ένα από τα πρόσωπα που σηματοδότησαν μία ολόκληρη εποχή… Ήταν η τελευταία μαθήτρια της πάλαι ποτέ σχολής Ουρσουλινών. Και μιλάμε για την εποχή της δεκαετίας του 30, όταν η γαλλική τότε σχολή αποτελούσε το κέντρο εκπαίδευσης όχι μόνο της Ελλάδας αλλά σε παγκόσμιο – μπορούμε να πούμε- επίπεδο από τη στιγμή που φιλοξένησε μαθήτριες από όλο σχεδόν τον κόσμο (εκτός Γαλλίας ή κεντρικής Ευρώπης) γιατί ακολουθούσε ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά προγράμματα για νεαρά κορίτσια… Ο λόγος για την Μαργαρίτα Δελλαρόκα… Τη «Ρίτα» του Ιωάννη Δελλαρόκα, του πρώτου φαρμακοποιού της Νάξου και έναν από τους ανθρώπους που δούλεψαν σκληρά, ώστε να μάθουμε εμείς οι νεότεροι την ιστορία του νησιού μας. Άλλωστε, η βιβλιοθήκη Δελλαρόκα που κινδυνεύει σήμερα να χαθεί λόγω έλλειψης κονδυλίων (συντηρείται με θυσίες στο Ιστορικό Αρχείο) αποτελεί έναν απίστευτο θησαυρό γνώσης για τη Νάξο.
Η Μαργαρίτα Δελλαρόκα έφυγε στα 94 της χρόνια… Στον ύπνο της, το μεσημέρι ενώ αναπαύονταν… Με καταγωγή από τη Σύρο βρέθηκε στη Νάξο σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών αλλά ποτέ δεν το μετάνιωσε. Γνώρισε τον έρωτα της ζωής της στο πρόσωπο του «Γιαννάκη της», και η αλήθεια είναι ότι αυτός ο έρωτας πέρασε από χίλια κύματα αλλά είχε αίσιο τέλος… Και η «Ρίτα» με το Γιάννη ευτύχησαν να δουν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν και να αποκτούν σημαντική θέση στη κοινωνία και όχι μόνο του νησιού.
Πριν από τέσσερα χρόνια, είχα τη τύχη να μιλήσω μαζί της… Να την δω μετά από αρκετά χρόνια. Χάρη στη Πόπη (σ.σ. Δελλαρόκα) και τη Μαργαρίτα (σ.σ. Τσίγκου) έμαθα τα μικρά – μεγάλα μυστικά της. Κυρίως όμως ένιωσα την αγάπη που είχε για τον «Γιαννάκη της», τα παιδιά και τα εγγόνια της… Μου είχε αποκαλύψει τη μεγάλη της ανάγκη. «Να κατέβω και πάλι στη παραλία της Χώρας και να μπω στο φαρμακείο που πέρασα σχεδόν μία ζωή». Βλέπετε προβλήματα κίνησης την είχαν κρατήσει στο Κάστρο… Καστρινή δεν ένιωσε ποτέ. Αλλά το αγάπησε.. Και όταν έφυγα μου είχε κάνει ένα τεράστιο δώρο: ένα φιλί στο μάγουλο. Και όταν μία «Αρχόντισσα» όπως η Μαργαρίτα Δελλαρόκα σου κάνει τη τιμή να σε φιλάει τότε σίγουρα είναι δώρο… Και το κράτησα. Και την ευχαριστώ. Και της εύχομαι τώρα που βρίσκεται με τον αγαπημένο της Γιάννη να ερωτευτούν και πάλι. Θυμάμαι άλλωστε ότι μου είχε πει «στο γράμμα που άφησε ως διαθήκη ανέφερε στον επίλογο « «θα αγαπώ τη Ρίτα μου κι από εκεί που είμαι, για πάντα»….
Ακολουθεί το κείμενο που είχε δημοσιευτεί στο My Naxos τον Ιούνιο του 2012…
Η τελευταία «αριστοκράτισσα»
Μοιάζει με ένα απίστευτο παιχνίδι από τη θεά Τύχη που αρέσκεται να υφαίνει στο νήμα της τις ζωές των ανθρώπων. Η μήπως είναι αυτό που λέμε ειρωνεία; Πριν από εβδομήντα περίπου χρόνια η πιο όμορφη στιγμή της ζωής της ήταν όταν θα είχε το ελεύθερο να πάρει το δρόμο από το κάστρο και τη σχολή Ουρσουλινών όπου ήταν εσώκλειστη μαθήτρια για το φαρμακείο στη …τότε παραλία της Νάξου με σκοπό να είναι δίπλα στο πατέρα της και γιατί όχι στο πλευρό του μετέπειτα συζύγου της. Σήμερα, το μεγαλύτερο της όνειρο είναι με την ολοκλήρωση του ασανσέρ που βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά του κάστρου της Νάξου να μπορέσει να κατέβει και πάλι στη παραλία, να μπει στο φαρμακείο που πλέον είναι στα χέρια του γιου της Νίκου και της εγγονής της Πόπης, για μία τελευταία φορά να αγγίξει τα έπιπλα, να νιώσει τη μυρωδιά του καταστήματος να αισθανθεί τη παρουσία του Γιαννάκη στο χώρο του. Άλλωστε, στο οίκημα αυτό για τουλάχιστον τριάντα χρόνια πρωί και απόγευμα κατέθεσε την ψυχή της….
Προβλήματα υγείας και κίνησης κρατούν σχεδόν «αιχμάλωτη» την Μαργαρίτα Δελλαρόκα – σύζυγο Ιωάννη Δελλαρόκα- τα τελευταία τρία χρόνια στο σπίτι της στο Κάστρο της Νάξου και της στερούν την μεγάλη της αγάπη, το φαρμακείο στη παραλία. Εκεί που πέρασε μία ζωή στο πλευρό αρχικά του πατέρα της και στη συνέχεια του συζύγου της και του γιου της…. Χρόνια πολλά, για τη συριανή …αριστοκράτισσα που έφτασε στη Νάξο παιδάκι, μόλις τεσσάρων ετών, κρατώντας σφικτά το στιβαρό χέρι του πατέρα της και στη συνέχεια λίγο πριν το πόλεμο βρέθηκε εσώκλειστη στη περίφημη τότε γαλλική Σχολή Ουρσουλινών.
«Ήταν τιμή τότε να είσαι μαθήτρια σ’ αυτό το σχολείο. Σκληρό με αυστηρή πειθαρχεία, αλλά λειτουργούσε ως φάρος παιδείας καθώς είχε μαθήτριες από όλο τον κόσμο. Τη περίοδο που ήμουν εγώ μαθήτρια (σ.σ. 1933 – 1940) είχα συμμαθήτριες από τη Μαδαγασκάρη, από την Αιθιοπία και τις κόρες των πλέον εύπορων και αριστοκρατών της Ελλάδας. Μία από τις πιο γνωστές ήταν η κόρη του πιο ισχυρού δικηγόρου της εποχής, του Γεωργίου Πόουπ, ενώ όσο ήμουν μαθήτρια πέρασαν από τη Σχολή, ο διάδοχος του θρόνου Παύλος και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αλλά και άλλοι έλληνες ή ξένοι πολιτικοί. Μην ξεχνάς ότι η σχολή ήταν γαλλική, άρα εκείνη τη περίοδο στη Νάξο έρχονταν πολλά γαλλικά πλοία με γονείς που ήθελαν να δουν τα παιδιά τους. Ήταν ένα πολύ ακριβό σχολείο και με τις ξένες μαθήτριες να μην μπορούν να φύγουν εκτός από το καλοκαίρι. Εμείς βγαίναμε Χριστούγεννα και Πάσχα γιατί εμείς είμαστε ντόπιες. Και βέβαια μετά το πέρας των μαθησιακών μας χρόνων, αρκετές ήταν αυτές που έμειναν για πάντα στη Νάξο, όπως μία πολύ καλή μου φίλη από την Αιθιοπία που λίγο πριν φύγει «κλέφτηκε» με έναν χωροφύλακα κι έμεινε εδώ στο νησί»…
Α… ο έρωτας στα προπολεμικά χρόνια στη Νάξο ή και μετά τον πόλεμο με την Μαργαρίτα Δελλαρόκα που πλέον έχει συμπληρώσει τα 90 της χρόνια αλλά στη λέξη «έρωτας» ή «φλερτ» το πρόσωπό της λάμπει. Βλέποντας φωτογραφίες από το παρελθόν καταλαβαίνει κανείς ότι ήταν μία γυναίκα που δεν άφηνε κανέναν άνδρα αδιάφορο στο πέρασμά της. Είχε βλέπετε άλλωστε και τη …στάμπα της καστρινής, της κοπέλας που έμεινε στο κάστρο της Νάξου, περιοχή όπου υποτίθεται έμεινε η αριστοκρατία του νησιού. «τότε στο κάστρο ως επί τω πλείστο έμειναν ξένες οικογένειες, καθολικές. Μάλιστα, μία από τις οικογένειες ήταν «Κυρία επί των τιμών» στην Βασίλισσα της Γαλλίας. Να πω την αλήθεια ήταν λίγο ψηλομύτες» μας λέει και γελάει πονηρά και συνεχίζει «υπήρχαν και καλές οικογένειες έξω από το κάστρο, όμως ως επί το πλείστο το κάστρο ήταν πιο κλειστό. Ήταν οι Καστρινοί για τους υπόλοιπους. Όμως, ο Γιαννάκης μου ποτέ δεν τα πίστευε αυτά, δεν τα παραδέχονταν, γελούσε. Θυμάμαι που πήγαινε να πιει το κιτράκι του στα καφενεία κάτω στη παραλία το απόγευμα μετά το φαρμακείο και μιλούσε με φίλους του, ψαράδες και του έλεγαν οι άλλοι «μα καλά εσύ καστρινός και μιλάς μ’ αυτούς» και γελούσε. Θεωρούσε όλες αυτές τις ιστορίες αστείες και έλεγε «όλοι είμαστε το ίδιο, άνθρωποι δεν υπάρχουν διακρίσεις.»…
Ο «Γιαννάκης μου » δεν είναι άλλος από τον αείμνηστο Γιάννη Δελλαρόκα. Ο πρώτος ουσιαστικά φαρμακοποιός στο νησί της Νάξου, αλλά κυρίως ένας ιστοριοδίφης, που βοήθησε σημαντικά – χάρη στο πάθος του για την ιστορία- τη συλλογή αρχαίων κειμένων και βιβλίων ώστε να μην χαθούν οι ρίζες της Νάξου. «Σπουδαίος άνθρωπος ο Γιαννάκης μου. Και πεισματάρης. Με φλέρταρε αρκετό καιρό και δεν το έβαζε κάτω με τίποτα. Ακόμη κι όταν του είχα πει “ότι δεν πρόφτασε” την πρώτη φορά που με …πολιόρκησε, δεν το έβαλε κάτω. Κάθε απόγευμα τον έβλεπα να κάθεται απέναντι από το μπαλκόνι μου, να δηλώνει τη παρουσία του. Και όταν ήρθε η ώρα να μου κάνει πρόταση μου έγραψε γράμμα που έλεγε «τώρα σε προλαβαίνω εγώ», ενώ όταν εκοιμήθη στο γράμμα που άφησε ως διαθήκη του έλεγε «θα αγαπώ τη Ρίτα μου κι από εκεί που είμαι, για πάντα»….
Πως ήταν η ζωή στη Νάξο πριν και μετά τον μεγάλο πόλεμο; «δεν υπήρχαν και πολλές επιλογές, καθώς υπήρχε μόνο ένα εστιατόριο, του «Κομνηνού», απέναντι από την παλιά κλινική του Μανωλά (σ.σ. εκεί που σήμερα είναι το jack pot στο τέλος της παραλίας της Χώρας) αλλά κυρίως στα σπίτια μαζευόμαστε για να διασκεδάσουμε. Τότε τα μεγάλα σπίτια ήταν αυτά που λειτουργήσουν ως σημεία αναφοράς. Υπήρχαν τα γραμμόφωνα ή τα ραδιόφωνα αλλά και ζωντανή μουσική που έπαιζαν προς διασκέδαση των καλεσμένων και βέβαια πολύ καλό φαγητό. Το φλερτ έπαιζε ρόλο στη ζωή μας αν και κάπως …απαγορευμένο με δεδομένο ότι είχαμε αυστηρό ωράριο εξόδου από τους γονείς μας. Όταν έλεγαν ότι έπρεπε να επιστρέψουμε συγκεκριμένη ώρα ήταν απαράβατος κανόνας». Τα περισσότερα σπίτια της εποχής λειτουργούσαν ως αρχοντικά. Με υπηρεσίες, νταντάδες και γυναίκες από τα χωριά που αναλάμβαναν τις εργασίες του σπιτιού. «Μην ξεχνάς ότι οι Ναξιώτισσες είχαν πολύ καλό όνομα στην Αθήνα ως ικανές στα θέματα του σπιτιού και μάλιστα δεν ήταν λίγες κυρίως από την ορεινή Νάξο, αυτές που είχαν πάει στην Κωνσταντινούπολη για να μάθουν πώς να μαγειρεύουν σωστά ή να εργάζονται σε ένα σπίτι»….
Στη διάρκεια του πολέμου, η οικογένεια Δελλαρόκα μετακομίζει στις Μέλανες ενώ στη πόλη μένει μόνο ο Γιαννάκης καθότι το φαρμακείο ποτέ δεν …κλείνει. Οι Ιταλοί έχουν κυρίαρχο ρόλο και μάλιστα ξεπερνούν τους 2,000 στρατιώτες. «είχαμε αρκετούς βομβαρδισμούς από τους Εγγλέζους γιατί το λιμάνι ήταν συχνά γεμάτο από ιταλικά ή γερμανικά πλοία που έφερναν πολεμοφόδια και τρόφιμα στους στρατιώτες κατοχής. Οι ιταλοί λειτουργούσαν περισσότερο ως κλέφτες, ενώ οι Γερμανοί ήταν πιο σκληροί. Δύσκολα χρόνια για όλους μας. Στερηθήκαμε πολλά πράγματα, όμως σιγά σιγά βρήκαμε το ρυθμό μας». Και η Μαργαρίτα στο πλευρό του Γιαννάκη όλα αυτά τα χρόνια στο Φαρμακείο «πρωί απόγευμα εκεί μέσα. Τι να κάνεις έτσι ήταν η ζωή του. Δεν υπήρχαν εφημερίες. Το βράδυ μας χτυπούσαν την πόρτα και ο Γιαννάκης έτρεχε για να εξυπηρετήσει κάθε περιστατικό, κάθε ανάγκη που υπήρχε»….
Μιλάει για τη πλούσια Νάξο, για ένα νησί που είχε όλα τα καλά του θεού για τις ομορφιές της φύσης που είχε επιλογές ώστε να θρέψει τα παιδιά της. «Η Νάξος δεν ήταν σαν τα άλλα νησιά, τη Πάρο, ή τη Μύκονο που δεν είχαν τίποτα. Κατοικούσαν πλούσιοι άνθρωποι που εκμεταλλεύονταν ότι τους πρόσφερε απλόχερα η γη. Όμως σιγά σιγά κι αυτοί γλυκάθηκαν με την έλευση του τουρισμού. Άφησαν την γη στην άκρη και ακολούθησαν το δρόμο που χάραξαν τα άλλα νησιά. Ο κόσμος έχει αλλάξει πλέον… οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Αυτό που νομίζω ότι λείπει είναι πλέον ο σεβασμός. Είτε προς τον συνάνθρωπό μας είτε προς τη φύση. Οι νέοι νομίζω ότι έχουν χάσει αυτή την αίσθηση του σεβασμού που υπήρχε.. Όπως κι εάν είναι, είναι διαφορετικό για εμένα»…
Κάπου εδώ η συζήτηση με την κ. Μαργαρίτα σταματάει. Μας δείχνει με χαρά τα φωτογραφικά άλμπουμ που στιγμές από το παρελθόν. Κρατάει τη φωτογραφία της όταν ήταν τελειόφοιτη της Σχολής Ουρσουλινών και μας καλεί να αναγνωρίσουμε εάν είναι αυτή. Όχι ο χρόνος μπορεί να έχει αφήσει τα σημάδια του, αλλά η αρχοντιά του παρουσιαστικού της δεν έχει αλλάξει καθόλου. Μας δείχνει μερικές ακόμη που είναι μαζί με τον Γιαννάκη της. Μας λέει γα τα γράμματα που έχει κρατήσει από τον άνθρωπο με τον οποίο έζησε 52 ολόκληρα χρόνια…. Λάμπουν τα μάτια της κάθε φορά που αναφέρεται στο όνομά του…. Μπορεί να είναι υπερβολή αλλά δεν μπορώ να μην το πω… Για μένα η κ. Μαργαρίτα Δελλαρόκα είναι η τελευταία αριστοκράτισσα της Νάξου και είναι τιμή μου που μου έδωσε ένα μεγάλο φιλί στο μάγουλο, πριν με αποχαιρετήσει και την ευχαριστώ για το πολύ όμορφο αυτό δώρο που μου έκανε…. ”
