Ηλέκτρα Αποστόλου.. Στα 32 της χρόνια δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς μετά από αρκετές ημέρες ανακρίσεων και βασανιστηρίων … Γεννήθηκε σαν σήμερα 20 Φεβρουαρίου 1912… Τον Αύγουστο του 2009 η καλλιτεχνική ομάδα Χρόες Ηρακλειου Κρήτης θα βρεθεί στην Ανάφη (μαζί με την κόρη της Ηλέκτρας, Αγνή) για να αποδώσουν φόρο τιμής
- Πως σε λένε;
- Ελλάδα !
- Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;
- Όλοι οι Έλληνες !
- Από που παίρνεις εντολές;
- Απ’ την πατρίδα μου !
Ανακριτήριο της Ειδικής Ασφάλειας Αθηνών. Η Ηλέκτρα Αποστόλου, η Λεύτερη Νέα, η ηρωική αγωνίστρια της Αντίστασης, απαντά ήρεμα στις επίμονες ερωτήσεις των βασανιστών της, λίγο πριν τη δολοφονήσουν άγρια και πετάξουν το πτώμα της στο δρόμο…ετών 32. Ιούλιος 1944. Κατοχή.
Η εξόριστη Ηλέκτρα, η Ηλέκτρα μας… Καιρό τώρα όλο την αναθιβάνω. Φταίει μάλλον που ζω στο νησί της. Στο νησί της εξορίας της. Την Ανάφη.
Ηλέκτρα ήσουν μοναχή
όταν σε φέραν στο νησί
στο σπίτι των ανέμων.
Ανάφη. Το σπίτι των ανέμων και του ιερού Βράχου. Εκεί στο τέρμα του Πελάγους…εκεί όπου τελειώνουν τα νησιά…εκεί όπου για χρόνια τέλειωνε η Ελλάδα η ίδια. Σ’ εκείνα τα ίδια άγρια βράχια θα ζήσει την εξορίας της μαζί με την νεογέννητη κόρη της, την Αγνή.
Βράχια ποτισμένα με δάκρυ και πόνο, ψυχών εξόριστων… βασανισμένων που μάχονταν κάποτε για ιδέες μεγάλες. Γιατί τώρα πια ούτε μάχες ούτε ιδέες…
«Πάντα στο θάλαμο συνάντησης των εξόριστων έκαιγε ένα κεράκι…Σαν ένα άσβηστο φως…Κάτω απ’ αυτό το φως διαβάστηκαν βιβλία που ίσως και να ήταν αδύνατον να διαβαστούν στην πρωτεύουσα…Κάτω απ’ αυτό το φως γράφτηκαν σελίδες και έγιναν συζητήσεις που ίσως να ήταν αδύνατον να γίνουν αλλού. Αυτό το φως αποκαλύπτει, αυτό το φως πληγώνει. Και μ’ αυτό το φως ποτέ δεν έσβησε η ελπίδα για το ξημέρωμα…»
Κι απ’ όλα τα βράχια τούτα, το πιο επιβλητικό, ο ιερός Βράχος, που τα μεσαιωνικά χρόνια τον είπανε Gibitroli που θα πει μάλλον Γιβραλτάρ. Και σήμερα ακούει στο όνομα Κάλαμος και η Παναγιά του, Καλαμιώτισσα.
Σε εκείνο το ιερό Βράχο θα οδηγηθεί το 1939 η αγωνίστρια Ηλέκτρα Αποστόλου μαζί με την κόρη της Αγνή, που μόλις είχε γεννήσει στη διάρκεια της μεταγωγής της, έπειτα από πολλές φυλακίσεις. Και να μετουσιωθεί τότε σε μια σύγχρονη αισχύλεια ηρωίδα που δεν περιμένει όμως κανέναν Ορέστη, παρά μόνο οδεύει θαρρετά προς το βωμό της θυσίας της.
- Εσύ μια μάνα και δεν υπογράφεις. Δε μετανιώνεις! Δε σκέφτεσαι την αμαρτία να ρίξεις το παιδί σου στην εξορία!
-Ακριβώς επειδή μόνο το παιδί μου σκέφτομαι, γι’ αυτό εξορίζομαι.
Η Ηλέκτρα θα οδηγηθεί τρία χρόνια αργότερα στο νοσοκομείο Αθηνών μαζί με την κόρη της Αγνή, απ’ όπου και θα δραπετεύσει για να ριχτεί ξανά στον αγώνα.
Μη, μην αγγίζεις την αμαρτωλή
Αγνή μου
Τι…τ’ άγγιγμα σου χαρά και ντροπή μικρή μου
Πως να σε χαρώ
Κόρη μου, πως να χαρώ…
Μέχρι να συλληφθεί εκ νέου και να θανατωθεί τον Ιούλιο του 1944, λίγο πριν την απελευθέρωση.
Ηλέκτρα μας η ώρα της λευτεριάς…
της λευτεριάς έφτασε η ώρα…
και εσύ λείπεις.
Θα γράψει για κείνη ο Γιάννης Ρίτσος.
Μα πιο πριν, θα προλάβει κι ας έζησε σαν ξένη, να γίνει μια Αναφιώτισσα…μια Παναγιά μια Καλαμιώτισσα…
«Τη μέρα της δολοφονίας της Ηλέκτρας όλοι διέκριναν ένα σύννεφο πόνου που ανάβλυζε από τα Αναφιώτικα, αλλά δεν κατάλαβαν μέσα στη δυστυχία τους τι ήταν αυτό…»
Ήταν τέτοια η απήχηση της στο λαό που θα ακολουθήσουν αντίποινα από τους συναγωνιστές της, βιβλία και τραγούδια θα γραφτούν για χάρη της.
Τα Χριστούγεννα του 2007 ο Δημήτρης Σφακιανάκης από την καλλιτεχνική ομάδα Χρόες Ηρακλείου Κρήτης, θα μεταβεί στην Ανάφη για να αφουγκραστεί το σιγανό μοιρολόι του Βράχου για τη χαμένη Ηλέκτρα. Και θα μετουσιώσει τον πόνο και τον αγώνα της για λευτεριά σε στίχο και μουσική. Τον Αύγουστο του 2009 θα επιστρέψει στην Ανάφη για μια μοναδική συναυλία με 17 υπέροχα ορχηστρικά τραγούδια αφιερωμένα στην Ηλέκτρα της Ανάφης, την Ηλέκτρα μας…παρουσία της κόρης της Αγνής Σιδερίδου…που ζούσε στη Μόσχα.
«Ρίξαμε το βλέμμα ένα γύρο. Είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει και το περίγραμμα των μορφών είχε μια ένταση. Είναι η ώρα που σηκώνονται οι αναφιώτισσες από το χώμα και τους βράχους. Η Βίγλα, η Καμένη, η Βαγιά, η Χαλέπα και τόσες άλλες. Έρχονται κοντά στην ένθρονη την Παναγιά την Καλαμιώτισσα και την περιτριγυρίζουν σαν παραστάτιδες – άγγελοι, στη δύσκολη ετούτη ώρα που θα πρέπει να αποχαιρετήσει την Ανάφη της, που χάνεται και σβήνει…»
Σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τη ζωή των εξόριστων της Ανάφης την περίοδο 1935-1942 βρέθηκαν εντελώς τυχαία από κάτοικο του νησιού και διασώθηκαν από την κοινωνική ανθρωπολόγο Δρ. Margaret Kenna που μελέτησε για χρόνια τη ζωή στο νησί. Μεταξύ τους και μια φωτογραφία με την Ηλέκτρα και την κόρη της, την Αγνούλα, αγκαλιά.
«Η Ηλέκτρα έζησε στην Αθήνα ως μια ξένη. Όπως οι Αναφιώτες βρήκαν μια γωνιά κι έφτιαξαν τη δική τους Ανάφη μες την Αθήνα, έτσι και η Ηλέκτρα βρήκε τη δική της γωνιά και έφτιαξε το δικό της δίκαιο κόσμο…ακόμη και κατά το μαρτύριο της παρέμενε μια ξένη. Μόνο που τότε ήξερε γιατί εκτός από ξένη…ήταν πια και μια Αναφιώτισσα…»
Θα ανακαλύψω το cd με τα τραγούδια της Ηλέκτρας τυχαία σε ένα σκονισμένο ντουλάπι. Και στο πρώτο άκουσμα… όλη η λύπη κι ο πόνος που χρόνια τώρα συγκρατούν το λυγμό τους…ξεχύθηκαν μεμιάς από τον Κάλαμο ψηλά ίσαμε το Καστέλι, τη Χώρα…γεμίζοντας τον αέρα μυρωδιές και χρώματα μιας άλλης εποχής. Τα χρόνια της εξορίας, εκείνη τη σκοτεινή περίοδο που αυτό το μικρό νησάκι κρατούσε σαν παραστάδα κι έφεγγε πάνω από ψυχές βασανισμένες και εξόριστες…
Ας τρέχουν τα δάκρυα. Δε λυπάμαι για Κείνη. Τέτοιος βίος είναι ζηλευτός. Ένα σύντομο πέρασμα…ένα σκίρτημα…μια αντανάκλαση φωτός που έγινε τραγούδι.
Υπατία
Αποσπάσματα : Ημερολόγιο της Ανάφης, Δημήτρη Σφακιανάκη.
Στίχοι : Ηλέκτρα σπουδή στο φως, Χρόες Ηρακλείου.
