Οι πιστοί σε όλη τη χώρα γιορτάζουν σήμερα, Μεγάλο Σάββατο, την ταφή του Κυρίου, ενώ προετοιμάζονται για την Ανάστασή Του.
Το πρωί εορτάζεται στην εκκλησία η Πρώτη Ανάσταση, που ονομάζεται έτσι γιατί ο ιερέας πετά στους πιστούς φύλλα δάφνης και προαναγγέλλει την Ανάσταση του Κυρίου, λέγοντας: «Ανάστα ο Θεός κρίνων την γην…».
Αυτό το σταθερό σε όλη την Ελλάδα τελετουργικό της ημέρας, συμπληρώνεται με πολλά ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας. Ας δούμε ενδεικτικά μερικά από αυτά για τη σημερινή μέρα, αλλά και την Κυριακή και τη Δευτέρα του Πάσχα.
Έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου
Κέρκυρα: Στις 6 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου πραγματοποιείται το έθιμο του τεχνητού σεισμού στο ναό της Παναγίας των Ξένων, που αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, ως επακόλουθο θριαμβικό γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου. Στις 9 γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, και μαζί λιτανεύεται και το σκήνωμα του Αγίου. Στις 11, όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει το «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν», οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της Κέρκυρας χτυπούν χαρμόσυνα και οι κάτοικοι από τα μπαλκόνια τους ή τα παράθυρά τους ρίχνουν τους μπότηδες, τα πήλινα γεμάτα νερό κανάτια που είναι στολισμένα με κόκκινες κορδέλες.
Ζάκυνθος: Λίγο μετά τις 6:30 το πρωί, έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου γίνεται η πρώτη Ανάσταση και μόλις σβήσουν τα φώτα γίνεται ο «σεισμός» με τους πιστούς να βγαίνουν έξω από την εκκλησία με σιδερένιους ντενεκέδες τους οποίους χτυπάνε για να κάνουν θόρυβο. Την ίδια στιγμή, στην Πλατεία Αγίου Μάρκου σπάνε οι πήλινες στάμνες.
Ρόδος: Στο έθιμο του «καλαφουνού», μια μεγάλη φωτιά πρέπει να καίει ασταμάτητα από το Μεγάλο Σάββατο μέχρι την Κυριακή του Πάσχα που θα καεί ο Ιούδας. Η παράδοση θέλει τους ελεύθερους άνδρες του χωριού να είναι υποχρεωμένοι το Μεγάλο Σάββατο να φέρουν μεγάλους κορμούς δέντρωνγια να διατηρήσουν τη φωτιά στο κέντρο της πλατείας ζωντανή. Την Κυριακή του Πάσχα, οι άντρες που πρόκειται να παντρευτούν και συμμετέχουν τελευταία φορά στο έθιμο βάζουν φωτιά στον Ιούδα.
Σύρος: Στην Πρώτη Ανάσταση οι εκκλησιαζόμενοι χτυπούν δυνατά τα στασίδια και ψάλλουν αναστάσιμους ύμνους, ενώ οι ιερείς σκορπούν φύλλα λεμονιάς γύρω από την εκκλησία. Τη νύχτα γίνονται εντυπωσιακές αναστάσιμες λειτουργίες με πυροτεχνήματα, ενώ οι καθολικοί ναοί παρελαύνουν ένα στολισμένο άγαλμα του Ιησού μετά τη λειτουργία, καθώς δεν έχουν εικόνες.
Σκιάθος: Η περιφορά του Επιταφίου δεν γίνεται το βράδυ της Παρασκευής, αλλά ξεκινά στις 4 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Οι Επιτάφιοι της Παναγίας και των Τριών Ιεραρχών συναντιούνται και περιφέρονται στα καλντερίμια του νησιού.
Χίος: Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στον Βροντάδο ξεκινά ο ρουκετοπόλεμος, ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες και βεγγαλικά.
Λέσβος: Λίγο μετά τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου και το «Χριστός Ανέστη», στην Παναγιούδα μαζεύονται αρκετοί άνθρωποι με τα όπλα τους και πυροβολούν έναν κορμό με το ομοίωμα του Ιούδα να κρέμεται πάνω του. Οι πυροβολισμοί καταστρέφουν ολοκληρωτικά τον κορμό ρίχνοντας στο έδαφος τον «ηττημένο Ιούδα».
Κύθνος: Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, σύμφωνα με το έθιμο του «συχώριου», όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Ρέθυμνο: Μέρες πριν την Ανάσταση, τα παιδιά στα χωριά μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα, τη λεγόμενη φουνάρα, και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας ή Ορφανός ή Αρφανός. Το Μεγάλο Σάββατο, την ώρα που ο ιερέας λέει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε.
Λεωνίδιο: Οι πιστοί των ενοριών κατασκευάζουν αερόστατα, τα οποία το βράδυ της Ανάστασης απελευθερώνουν για να πετάξουν ψηλά στον ουρανό. Τα αερόστατα κατασκευάζονται από καλάμι και χαρτί και το ύψος τους φτάνει τα δύο μέτρα. Ανάλογα με το μέγεθος, χρειάζονται από 8 μέχρι 36 κόλλες χαρτί για να φτιαχτούν, ενώ για την πυροδότησή τους χρησιμοποιείται ένα πανί εμποτισμένο με λάδι και πετρέλαιο.
Τυρός Αρκαδίας: Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου πραγματοποιείται το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα. Σε μια πλωτή πλατφόρμα τοποθετούνται ξύλα και από πάνω τους κρέμεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα. Στη συνέχεια μπαίνει το μπουρλότο από τους Τσάκωνες πυρπολητές και το ομοίωμα παραδίδεται στη φωτιά, συνοδεία πυροτεχνημάτων.
Κορώνη: Οι πιστοί σπάνε πήλινα κανάτια «για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων», αλλά και «για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος».
Έθιμα της Κυριακής του Πάσχα
Καλαμάτα: Το βράδυ αναβιώνει το έθιμο του σαϊτοπόλεμου, που κρατά από τους αγώνες των κατοίκων στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Οι σαΐτες κατασκευάζονται από χαρτόνι δημιουργώντας έναν κύλινδρο και στην συνέχεια γεμίζονται από μείγμα μπαρουτιού και πετρελαίου, με αποτέλεσμα να βγαίνει μια έντονη φλόγα με δυνατό θόρυβο. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες των 10-15 ατόμων, που ρίχνουν τις σαΐτες τους.
Ήπειρος: Στο έθιμο του «Νεκρού Ζαφείρη», που ουσιαστικά είναι ένα παιδικό παιχνίδι, το ρόλο του «νεκρού» παίζει ένα μικρό παιδί, και τριγύρω τα υπόλοιπα, τον στολίζουν με διάφορα λουλούδια και φύλλα και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί λαμπάδες. Στο τέλος, τα παιδιά φωνάζουν δυνατά «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου» και το μικρό παιδί που ήταν στολισμένο με άνθη και φύλλα σηκώνεται και κυνηγά τα υπόλοιπα παιδιά, με σκοπό να πιάσει κάποιον, ώστε να κάνει τον «Ζαφείρη» την επόμενη χρονιά.
Φολέγανδρος: Την Κυριακή του Πάσχα η εικόνα της Παναγίας κατεβαίνει από το μοναστήρι και περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι – κυριολεκτικά. Όλα τα σπίτια του νησιού, όσο διαρκεί η περιφορά, είναι ανοιχτά και καλοδέχονται τον κόσμο που την ακολουθεί με διάφορα κεράσματα. Με την δύση του ηλίου η Εικόνα παραδίδεται στην Άνω Μεριά και μεταφέρεται με τα πόδια έως την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, όπου και διανυκτερεύει μετά την τέλεση του εσπερινού. Η περιφορά της συνεχίζεται τη Δευτέρα του Πάσχα στην Άνω Μεριά και τη Τρίτη στο Καραβοστάσι.
Κύθνος: Σύμφωνα με το έθιμο της «κούνιας», στην κεντρική πλατεία του χωριού στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων για γάμο.
Τεμένη Αιγίου: Στην πλατεία του χωριού το βράδυ της Κυριακής τελείται το έθιμο της καύσης του Ιούδα, αφού πρώτα πραγματοποιηθεί θεατρικό δρώμενο που αναπαριστά τη δίκη του Ιούδα. Στο τέλος το ομοίωμά του ρίχνεται στη φωτιά.
Στεφάνι Κορινθίας: Το απόγευμα της Κυριακής εορτάζεται το έθιμο της Αγάπης. Από τον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου ξεκινά η περιφορά της εικόνας της Παναγίας και οι πιστοί τη συνοδεύουν ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη». Φτάνοντας στα Αλώνια, στον ναό Ισαποστόλου Στεφανά, τελείται λειτουργία και μετά όλοι δίνουν το φιλί της αγάπης. Ακολουθεί το τραγούδι «Σήμερα Χριστός Ανέστη» και όλοι πιασμένοι χέρι – χέρι σέρνουν τον χορό. Στην συνέχεια οι άνδρες συμμετέχουν σε αγωνίσματα, ενώ οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με το κάψιμο ομοιώματος του Ιούδα και την επιστροφή της εικόνας στον ναό.
Έθιμα της Δευτέρας του Πάσχα
Μάνη: Σε χωριά της Μάνης, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα τηρείται το έθιμο της λιτανείας. Το πρωί ξεκινούν οι ιερείς από τις εκκλησίες και τους ακολουθούν οι πιστοί, κρατώντας εικόνες και σταυρούς, ενώ ψέλνουν αναστάσιμα τροπάρια και παρακλήσεις. Σε πολλά χωριά η πομπή πηγαίνει στα κοιμητήρια, όπου εκεί τους περιμένουν οι συγγενείς των νεκρών. Πάνω στα ανθοστολισμένα μνήματα είναι τοποθετημένα το θυμιατήρι, πασχαλιάτικα κουλούρια και αυγά, ενώ στους τάφους των νεκρών που έφυγαν από την ζωή λίγο πριν το Πάσχα, υπάρχουν κουλούρια σε μέγεθος μεγάλου χωριάτικου ψωμιού.
Σοφικό Κορινθίας: Τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα αναβιώνει ο χορός των «Γεμ». Όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στη πλατεία που βρίσκεται ο ναός της Ευαγγελιστρίας, όπου τραγουδούν και χορεύουν. Οι στίχοι των τραγουδιών αναφέρονται στη ξενιτιά, τον έρωτα και την ελευθερία.
Λιαντίνα Λακωνίας: Το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα ξεκινά από την εκκλησία του χωριού η περιφορά της εικόνας. Αφού φθάσει στο πρώτο σπίτι, ο νοικοκύρης υποδέχεται τον ιερέα και την εικόνα, ενώ στην συνέχεια όλοι μαζί πηγαίνουν στα υπόλοιπα σπίτια, όπου επαναλαμβάνεται το κέρασμα και η ανταλλαγή των ευχών.
Τουρλάδες Καλαβρύτων: Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα γιορτάζεται το έθιμο της «Κουλούρας». Όσοι συμμετέχουν στο έθιμο λαμβάνουν μέρος σε αγώνα δρόμου, ο οποίος διεξάγεται στην ύπαιθρο. Το έπαθλο του νικητή είναι μια «κουλούρα», ψωμί με γλυκιά γεύση, που παρασκευάζεται τη Μεγάλη Πέμπτη μαζί με τα κόκκινα αυγά. Ο νικητής δεν κρατά την κουλούρα, αλλά τη μοιράζεται.
Μέγαρα: Ομάδες νεαρών γυρίζουν στις γειτονιές της πόλης και τραγουδάνε τα «Ρουσάλια» (κάλαντα του Πάσχα) χορεύοντας κυκλικά, από τις 8 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι. Αυτός που σέρνει τον χορό κρατάει ένα μεταξωτό μαντίλι και έναν λουλουδένιο σταυρό. Ο τελευταίος κρατάει ένα καλάθι επίσης στολισμένο με λουλούδια, το οποίο κατά την διάρκεια του χορού τοποθετείται στο κέντρο του κύκλου. Μετά το τέλος του χορού οι νοικοκυρές βάζουν χρήματα, κουλούρια ή πασχαλινά αυγά στο καλάθι.
Κρηνίδες Καβάλας: Στις «αυγομαχίες», μικροί και μεγάλοι παρουσιάζουν τα αυγά τους και ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος. Νικητής είναι αυτός που θα έχει στην κατοχή του τα λιγότερα σπασμένα αυγά. Η προετοιμασία αυτής της γιορτής ξεκινάει εβδομάδες πριν, με την συγκέντρωση των καλύτερων αυγών από κότες και φραγκόκοτες, που σύμφωνα με τους διοργανωτές τρέφονται μόνο με υγιεινές τροφές για να εξασφαλίσουν καλή παραγωγή.
Ικαρία: Στις Ράχες, αλλά και σε άλλα χωριά του νησιού, οι κάτοικοι συμμετέχουν στο «συντράπεζο» στις αίθουσες των πολιτιστικών συλλόγων όπου προσφέρεται στους συνδαιτυμόνες βραστή γίδα («πρόθεση») που έχει προηγουμένως ευλογήσει ο ιερέας του χωριού.
Πληροφορίες από: https://www.cnn.gr
