Σκαρφαλωμένη στις απόκρημνες πλαγιές της Σαντορίνης, η παγκοσμίου φήμης τουριστική βιομηχανία του νησιού αποφέρει εκατομμύρια. Κάτω όμως από τα πόδια των επισκεπτών, σιγοβράζει η απειλή μιας καταστροφικής έκρηξης, σημειώνει το BBC.
Σε άρθρο του υπό τον δυσοίωνο τίτλο «Could an almighty eruption destroy a dreamy Greek island?» (Θα μπορούσε μία τεράστια έκρηξη να καταστρέψει ένα ονειρεμένο ελληνικό νησί;), υπενθυμίζει ότι η Σαντορίνη δημιουργήθηκε από μία γιγαντιαία αρχαία έκρηξη, που άφησε πίσω έναν τεράστιο κρατήρα και μια στεφάνη σε σχήμα πέταλου.
Το RRS Discovery
Τώρα, για πρώτη φορά, επιστήμονες ερευνούν πόσο επικίνδυνη θα μπορούσε να είναι η επόμενη μεγάλη έκρηξη. Το BBC News πέρασε μια ολόκληρη ημέρα πάνω στο βρετανικό βασιλικό ερευνητικό σκάφος RRS Discovery, συμμετέχοντας στην αναζήτηση στοιχείων.
Το RRS Discovery είναι ένα παγκοσμίου κλάσης ερευνητικό σκάφος, με βάση το Σαουθάμπτον. Λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την αποστολή, σχεδόν οι μισοί από τους 11.000 κατοίκους της Σαντορίνης είχαν εγκαταλείψει το νησί για λόγους ασφαλείας, εν μέσω ενός μπαράζ σεισμών. «Ήταν μια σκληρή υπενθύμιση πως κάτω από τα λευκά χωριά με τα εστιατόρια γύρος, τις βίλες Airbnb με τα τζακούζι και τους αμπελώνες στο ηφαιστειακό έδαφος, δύο τεκτονικές πλάκες τρίβονται μεταξύ τους μέσα στον φλοιό της Γης», σημειώνει το BBC.
Η καθηγήτρια Ίζομπελ Γίο, ειδικός στα εξαιρετικά επικίνδυνα υποθαλάσσια ηφαίστεια από το Εθνικό Ωκεανογραφικό Κέντρο της Βρετανίας, ηγείται της αποστολής. Περίπου τα δύο τρίτα των ηφαιστείων στον κόσμο βρίσκονται κάτω από τη θάλασσα, όμως ελάχιστα από αυτά παρακολουθούνται.
«Είναι κάπως σαν το “μακριά από τα μάτια, μακριά από το μυαλό”, όταν πρόκειται να κατανοήσουμε τον κίνδυνό τους, σε σύγκριση με πιο διάσημα ηφαίστεια όπως το Βεζούβιο», λέει πάνω στο κατάστρωμα, την ώρα που δύο μηχανικοί κατεβάζουν με βαρούλκο ένα ρομπότ στο μέγεθος αυτοκινήτου από την πλευρά του πλοίου.
Η σύνδεση σεισμών με ηφαιστειακή έκρηξη
Η έρευνα αυτή, που ξεκινά τόσο λίγο μετά τους σεισμούς, θα βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν ποια είδη σεισμικής δραστηριότητας θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ότι μια ηφαιστειακή έκρηξη είναι επικείμενη.
Η τελευταία έκρηξη στη Σαντορίνη σημειώθηκε το 1950, αλλά ακόμη και το 2012 υπήρξε ένα «διάστημα αναταραχής», θυμίζει η Ίζομπελ: λάβα διοχετεύτηκε στους θαλάμους των ηφαιστείων και το νησί «φούσκωσε». Τα υποθαλάσσια ηφαίστεια, προσθέτει, «είναι ικανά για πολύ μεγάλες, πολύ καταστροφικές εκρήξεις».
«Μπορεί να αποκτούμε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας όταν συνηθίζουμε σε μικρές εκρήξεις και υποθέτουμε ότι η επόμενη θα είναι ίδια — αλλά ίσως να μην είναι», τονίζει.
Η έκρηξη του ηφαιστείου Χούνγκα Τόνγκα το 2022 στον Ειρηνικό ήταν η ισχυρότερη υποθαλάσσια έκρηξη που έχει καταγραφεί ποτέ, προκαλώντας τσουνάμι στον Ατλαντικό και ωστικά κύματα που έφτασαν ως το Ηνωμένο Βασίλειο. Μερικά νησιά στην Τόνγκα επλήγησαν τόσο σφοδρά, που οι κάτοικοί τους δεν επέστρεψαν ποτέ.
300 μέτρα κάτω από τα πόδια των επιστημόνων στο πλοίο, οι θερμοί ατμοί αναβλύζουν. Οι ρωγμές στον βυθό μετατρέπουν την επιφάνεια της θάλασσας σε έναν φωτεινό πορτοκαλί κόσμο από βράχους και σύννεφα αερίων.
«Ξέρουμε περισσότερα για την επιφάνεια ορισμένων πλανητών απ’ ό,τι για αυτά που βρίσκονται εκεί κάτω», σχολιάζει η Ίζομπελ.
Τι ψάχνει το ρομπότ στον βυθό
Το ρομπότ κατεβαίνει στον βυθό για να συλλέξει υγρά, αέρια και δείγματα πετρωμάτων. Οι ατμοί αυτοί είναι υδροθερμικοί — δηλαδή, θερμό νερό εκρέει από ρωγμές — και συχνά σχηματίζονται κοντά σε ηφαίστεια.
Αυτός είναι και ο λόγος που η Ίζομπελ και 22 επιστήμονες απ’ όλον τον κόσμο βρίσκονται στο πλοίο για έναν ολόκληρο μήνα.
Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει καταφέρει να εξακριβώσει αν ένα ηφαίστειο γίνεται πιο ή λιγότερο εκρηκτικό όταν το θαλασσινό νερό αυτών των ατμών αναμιγνύεται με μάγμα.
«Προσπαθούμε να χαρτογραφήσουμε το υδροθερμικό σύστημα», εξηγεί η Ίζομπελ. «Δεν είναι όπως φτιάχνεις έναν χάρτη στην ξηρά. Πρέπει να δούμε μέσα στη Γη», λέει.
Το Discovery εξετάζει την καλδέρα της Σαντορίνης και πλέει προς το ηφαίστειο Κολούμπο, που βρίσκεται περίπου 7 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του νησιού.
Θέμα… χρόνου
Τα δύο ηφαίστεια δεν αναμένεται να εκραγούν άμεσα — αλλά είναι απλώς θέμα χρόνου.
Η αποστολή θα δημιουργήσει βάσεις δεδομένων και γεωχαρτογραφήσεις κινδύνου για την Πολιτική Προστασία της Ελλάδας, όπως εξηγεί η καθηγήτρια Παρασκευή Νομικού, μέλος της κυβερνητικής ομάδας διαχείρισης κρίσεων που συνεδρίαζε καθημερινά κατά την περίοδο των σεισμών.
Η ίδια κατάγεται από τη Σαντορίνη και μεγάλωσε ακούγοντας ιστορίες για παλιούς σεισμούς και εκρήξεις από τον παππού της. Το ηφαίστειο, λέει, την ενέπνευσε να γίνει γεωλόγος.
«Αυτή η έρευνα είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί θα ενημερώσει τους κατοίκους για το πόσο ενεργά είναι τα ηφαίστεια και θα χαρτογραφήσει τις περιοχές που θα απαγορεύεται να προσεγγιστούν σε περίπτωση έκρηξης», σημειώνει.
Το εγχείρημα θα αποκαλύψει ποια σημεία του θαλάσσιου βυθού γύρω από τη Σαντορίνη είναι τα πιο επικίνδυνα, προσθέτει.
Αυτές οι αποστολές είναι εξαιρετικά δαπανηρές, γι’ αυτό και η Ίζομπελ γεμίζει κάθε ώρα με πειράματα – οι επιστήμονες εργάζονται σε βάρδιες 12 ωρών, μέρα-νύχτα.
Τι αφηγούνται τα πετρώματα
Ο καθηγητής Τζον Τζέιμισον, από το Memorial University στον Καναδά, δείχνει στην αποστολή του BBC ηφαιστειακά πετρώματα που έχουν εξαχθεί από τα στόμια.
«Μην πιάσετε αυτό», προειδοποιεί. «Είναι γεμάτο αρσενικό».
Δείχνοντας ένα άλλο πέτρωμα που μοιάζει με μαρέγκα σε αποχρώσεις του μαύρου και του πορτοκαλί με επίστρωση που θυμίζει χρυσόσκονη, εξηγεί: «Αυτό είναι πραγματικό μυστήριο – δεν ξέρουμε καν από τι αποτελείται».
Αυτά τα πετρώματα αφηγούνται την ιστορία των ρευστών, της θερμοκρασίας και των υλικών μέσα στο ηφαίστειο. «Πρόκειται για ένα γεωλογικό περιβάλλον τελείως διαφορετικό από τα περισσότερα άλλα – είναι πραγματικά συναρπαστικό», λέει.
Όμως η «καρδιά» της αποστολής χτυπά μέσα σε ένα σκοτεινό κοντέινερ πάνω στο κατάστρωμα, όπου τέσσερα άτομα κοιτούν οθόνες στερεωμένες σε τοίχο.
Με έναν μοχλό που θα ταίριαζε σε κονσόλα gaming, δύο μηχανικοί χειρίζονται το υποβρύχιο ρομπότ. Η Ίζομπελ και η Παρασκευή ανταλλάσσουν θεωρίες για το τι περιέχει μια λίμνη υγρού που εντόπισε το ρομπότ.
Έχουν καταγράψει μικροσκοπικούς σεισμούς γύρω από το ηφαίστειο, προκαλούμενους από τη ροή υγρού μέσα στο σύστημα, που προκαλεί ρωγμές. Η Ίζομπελ μας παίζει ηχητικό αρχείο με τις δονήσεις – ακούγεται σαν τα μπάσα ενός κλαμπ που ανεβοκατεβαίνουν.
Αναγνωρίζουν τη ροή των υγρών μέσα στους βράχους με παλμούς ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που στέλνονται στη Γη.
Αυτό δημιουργεί έναν τρισδιάστατο χάρτη που δείχνει πώς το υδροθερμικό σύστημα συνδέεται με το μαγματικό θάλαμο, εκεί όπου γεννιέται μια έκρηξη.
«Κάνουμε επιστήμη για τους ανθρώπους, όχι για τους επιστήμονες. Είμαστε εδώ για να νιώσει ο κόσμος ασφαλής», λέει η Παρασκευή.
Η πρόσφατη σεισμική κρίση στη Σαντορίνη ανέδειξε το πόσο εκτεθειμένοι είναι οι κάτοικοι του νησιού στις γεωλογικές απειλές – και πόσο εξαρτημένη είναι η οικονομία από τον τουρισμό.
Κάποιοι ακύρωσαν την επίσκεψή τους στο νησί, αλλά πολλοί μένουν απτόητοι
Πίσω στη στεριά, η φωτογράφος Εύα Ρέντλ με συναντά στο αγαπημένο της σημείο για φωτογραφήσεις γάμων. Όταν ξέσπασε το λεγόμενο «σμήνος» σεισμών τον Φεβρουάριο, εγκατέλειψε το νησί μαζί με την κόρη της.
«Ήταν πραγματικά τρομακτικό, όσο περνούσε ο καιρός γινόταν όλο και πιο έντονο», λέει.
Τώρα έχει επιστρέψει, αλλά η δουλειά κινείται πιο αργά. «Κάποιοι ακύρωσαν κρατήσεις. Κανονικά ξεκινώ τις φωτογραφίσεις τον Απρίλιο, αλλά η πρώτη μου δουλειά φέτος είναι τον Μάιο», εξηγεί.
Στην κεντρική πλατεία της Οίας, η Τζάνετ – μια Βρετανοκαναδή τουρίστρια – λέει στο BBC ότι έξι από τα δέκα άτομα της παρέας της ακύρωσαν το ταξίδι.
Πιστεύει πως αν υπήρχε πιο ακριβής επιστημονική ενημέρωση για την πιθανότητα σεισμών και εκρήξεων, οι τουρίστες θα ένιωθαν περισσότερη ασφάλεια.
«Λαμβάνω τις ειδοποιήσεις της Google, λαμβάνω και τις ενημερώσεις των επιστημόνων – αυτό με βοηθά να νιώθω ασφαλής», λέει.
Παρόλα αυτά, η Σαντορίνη θα παραμένει για πάντα ένας ονειρικός προορισμός. Στο Ημεροβίγλι, βλέπουμε δύο ανθρώπους να σκαρφαλώνουν στις καμπύλες ταράτσες για την τέλεια λήψη. Το ζευγάρι — παντρεμένο μόλις πριν 15 λεπτά — ταξίδεψε από τη Λετονία και δεν πτοήθηκε από τους υποθαλάσσιους κινδύνους.
«Στην πραγματικότητα, θέλαμε να παντρευτούμε δίπλα σε ένα ηφαίστειο», λέει ο Τομ, με την Κριστίνα στο πλευρό του.
Πηγή: naftemporiki.gr
