Τέσσερις βασικές αλλαγές για την ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα προτείνονται στο νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό.
Πρώτη, η ενίσχυση των μεγάλων οργανωμένων (πολεοδομικά) τουριστικών εγκαταστάσεων, που θα επιτρέπονται σχεδόν παντού. Δεύτερη, ο συνυπολογισμός του Αirbnb στις ρυθμιζόμενες τουριστικές δραστηριότητες και μάλιστα με συγκεκριμένους χρονικούς και ποσοτικούς περιορισμούς στις πιο ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές. Τρίτον, η δημιουργία οργανωμένων τουριστικών μονάδων σε ακατοίκητα νησιά. Και τέταρτον, η απαγόρευση δόμησης κοντά στις ακτές και ειδικά σε όσες είναι ευάλωτες στην άνοδο της στάθμης θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Το τελικό κείμενο του νέου ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό βρίσκεται πλέον στα χέρια του υπουργείου Περιβάλλοντος. Πρόκειται για την πρόταση που κατάρτισε ομάδα μελετητών για λογαριασμό του υπουργείου. Σύμφωνα με πληροφορίες, το σχέδιο θα τεθεί το επόμενο διάστημα σε δημόσια διαβούλευση, μετά τις αλλαγές που θα αποφασίσει να κάνει η πολιτική του ηγεσία.
Ας δούμε τα βασικά σημεία της πρότασης των μελετητών, όπως αυτή κατατέθηκε στο υπουργείο.
1. Οι πέντε ζώνες
Το νέο πλαίσιο χωρίζει τον ελλαδικό χώρο σε πέντε κατηγορίες, ανάλογα με το πόσο ανεπτυγμένες τουριστικά είναι: από τις περιοχές ελέγχου (δηλαδή, τις κορεσμένες τουριστικά), τις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες έως τις περιοχές ενίσχυσης και τις περιοχές επιλεκτικής υψηλής ενίσχυσης. Ο χαρακτηρισμός των περιοχών γίνεται για πρώτη φορά σε επίπεδο δημοτικής ενότητας (και όχι δήμου) με βάση τον αριθμό των υφιστάμενων κλινών τουριστικών καταλυμάτων με διαφορετικές συνέπειες:
• Στις κορεσμένες περιοχές (που ονομάζονται «περιοχές ελέγχου»), όπως λ.χ. η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Σκιάθος και η Χαλκιδική, προτείνεται να δοθούν κίνητρα για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση υφιστάμενων καταλυμάτων, χωρίς αύξηση του αριθμού των κλινών (ακόμη και η κατεδάφιση εγκαταλελειμμένων κτιρίων που προσβάλλουν το τοπίο). Επίσης, για τη μετατροπή υφιστάμενων μονάδων σε «οργανωμένους υποδοχείς» (λ.χ. ξενοδοχείο με τουριστικές κατοικίες). Στις περιοχές αυτές, προτείνονται η εκπόνηση μελετών εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας και ο καθορισμός «οροφής» στον αριθμό των «χώρων τουρισμού διαμοιρασμού» (βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Αirbnb) και στα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ως ποσοστό των κλινών των ξενοδοχείων. Μέχρι την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, στις περιοχές αυτές προτείνεται η αύξηση της ελάχιστης αρτιότητας στα 16 στρέμματα και η κατασκευή μόνο καταλυμάτων 4 και 5 αστέρων. Δεν προτείνεται κάποια άλλη απαγόρευση στην ανέγερση νέων τουριστικών μονάδων.
• Στις ανεπτυγμένες περιοχές, προτείνονται όλα τα προαναφερθέντα και, ειδικά για την Αττική και τη μητροπολιτική Θεσσαλονίκη, η παροχή κινήτρων για τη μετατροπή παλαιών βιομηχανικών μονάδων σε τουριστικές. Μέχρι την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, στις περιοχές αυτές προτείνονται η αύξηση της ελάχιστης αρτιότητας στα 12 στρέμματα και η κατασκευή μόνο καταλυμάτων 4 και 5 αστέρων.
• Στις αναπτυσσόμενες περιοχές, προτείνονται όλα τα προαναφερθέντα εκτός από τον ποσοστιαίο περιορισμό των Αirbnb και των ενοικιαζόμενων δωματίων. Επιπλέον, να εξεταστεί η αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων οικισμών και να παρασχεθούν κίνητρα για τη μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτιρίων σε ξενοδοχεία. Μέχρι την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, στις περιοχές αυτές προτείνεται η κατασκευή μόνο καταλυμάτων 3, 4 και 5 αστέρων.
• Στις περιοχές ενίσχυσης, προτείνεται η παροχή κινήτρων τόσο για εκσυγχρονισμό υφιστάμενων τουριστικών καταλυμάτων με αναβάθμιση σε υψηλότερη κατηγορία, όσο και για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού και για τη μετατροπή αξιόλογων κτιρίων σε ξενοδοχεία και για την αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων οικισμών.
• Τέλος, στις περιοχές με επιλεκτική ειδική ενίσχυση προτείνεται να δίνονται κίνητρα από τον πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως μειωμένη αρτιότητα, αυξημένος συντελεστής δόμησης κ.λπ., ώστε να δημιουργούνται επιλεγμένα νέες μονάδες.
Οπως και τα προηγούμενα, έτσι και αυτό το πλαίσιο διαφοροποιεί τον νησιωτικό χώρο (πλην Κρήτης και Εύβοιας), χωρίς ωστόσο να προβλέπει μεγάλους περιορισμούς για τον έλεγχο της τουριστικής δραστηριότητας (όπως είχαν τα προηγούμενα πλαίσια). Στο πλαίσιο αυτό, τα νησιά χωρίζονται σε τρεις μεγάλες ομάδες. Η πρώτη περιλαμβάνει σχεδόν όλα (46) τα μεσαία και μεγάλα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Η δεύτερη περιλαμβάνει τα μικρότερα κατοικημένα νησιά (λ.χ. Μικρές Κυκλάδες, Διαπόντια) και η τρίτη τα ακατοίκητα και τις βραχονησίδες.
Στις κορεσμένες περιοχές προτείνεται να δοθούν κίνητρα για την αναβάθμιση υφιστάμενων καταλυμάτων, χωρίς αύξηση του αριθμού των κλινών.
Στα κατοικημένα νησιά (με την εξαίρεση Ρόδου και Κέρκυρας) ο μόνος περιορισμός που προβλέπεται είναι ότι οι μεγάλες, οργανωμένες τουριστικές επενδύσεις θα πρέπει να έχουν τον μισό συντελεστή δόμησης (δηλαδή, να χτίσουν το μισό) απ’ ό,τι θα προβλεπόταν κανονικά. Δεν τίθενται άλλοι περιορισμοί για την ανάσχεση της διασποράς της τουριστικής δραστηριότητας (με οργανωμένη ή μη μορφή) σε αυτά. Στα μικρότερα κατοικημένα νησιά (της δεύτερης κατηγορίας του πλαισίου) τίθεται περιορισμός δυναμικότητας (100 κλίνες) στις νέες εγκαταστάσεις.
2. Ακατοίκητα νησιά
Για πρώτη φορά προτείνεται να επιτραπούν μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις (πάλι με τον μισό συντελεστή από το επιτρεπόμενο) σε ακατοίκητα νησιά. Από τη δυνατότητα αυτή εξαιρούνται οι βραχονησίδες, τα νησιά κάτω των 300 στρεμμάτων, όσα βρίσκονται λιγότερο από 10 ναυτικά μίλια από τα θαλάσσια σύνορα και όσα βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 10 ναυτικών μιλίων από την ηπειρωτική Ελλάδα. Ετσι, ουσιαστικά «φωτογραφίζει» ακατοίκητες νησίδες που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από την ξηρά.
3. Αλλαγές στην ακτογραμμή
Το πλαίσιο περιέχει για πρώτη φορά μια ουσιαστική πρόβλεψη για την προστασία της ακτογραμμής από την κλιματική αλλαγή. Για την παράκτια ζώνη στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην Εύβοια και στην Κρήτη, προτείνει την κύρωση του έβδομου πρωτοκόλλου της σύμβασης της Βαρκελώνης, το οποίο προβλέπει αύξηση της ελάχιστης απόστασης της δόμησης από τον αιγιαλό στα 150 μέτρα. Παράλληλα, προτείνει να απαγορεύεται η δόμηση μόνιμων κατασκευών σε υψόμετρο μικρότερο των 60 εκατοστών πάνω από τη γραμμή αιγιαλού, για να προστατευθούν οι πιο επίπεδες περιοχές (για τις οποίες ήδη υπάρχουν προβολές μέσω επιστημονικών μοντέλων ότι θα αντιμετωπίσουν έντονα φαινόμενα διάβρωσης τις επόμενες δεκαετίες). Σήμερα, η ελάχιστη απόσταση της δόμησης από τον αιγιαλό είναι τα 30 μέτρα για κατοικίες (τουριστικές ή μη) και 50 μέτρα για τα ξενοδοχεία, ενώ για τις βοηθητικές τουριστικές εγκαταστάσεις μόλις τα 10 μέτρα από τη γραμμή αιγιαλού. Θα ήταν, ωστόσο, πιο αποτελεσματικό αν η αύξηση της ελάχιστης απόστασης της δόμησης ετίθετο απευθείας και όχι εμμέσως (μέσω της κύρωσης πρωτοκόλλου), κάτι που μπορεί να καθυστερήσει.
4. Οριο στο Airbnb
Το πλαίσιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τον έλεγχο των βραχυχρόνιων μισθώσεων, τις οποίες σε κάποιο βαθμό εξισώνει με την «κοινή» τουριστική δραστηριότητα. Προβλέπει κατ’ αρχάς ότι όλες οι μορφές παροχής διανυκτέρευσης πρέπει να εγγράφονται σε ειδικό μητρώο και να διαθέτουν σήμα του υπουργείου Τουρισμού. Περαιτέρω, προτείνει να μην επιτρέπονται άνω των 30 ημερών/έτος στις περιοχές ελέγχου (τις κορεσμένες) και τις 60 περιοχές στις ανεπτυγμένες περιοχές και σε όλα τα νησιά πλην Εύβοιας και Κρήτης. Τέλος, όπως προαναφέρθηκε, στις κορεσμένες και στις ανεπτυγμένες περιοχές προτείνεται και έλεγχος στον αριθμό των αδειών βραχυχρόνιων μισθώσεων, ως ποσοστό των κλινών που υπάρχουν ήδη στα ξενοδοχεία κάθε δημοτικής ενότητας.
Τέλος, στο νέο πλαίσιο προτείνεται ξεκάθαρα «η ενίσχυση της ελκυστικότητας των οργανωμένων μορφών χωροθέτησης έναντι της κοινής εκτός σχεδίου δόμησης» (εννοώντας όλα τα πολεοδομικά μοντέλα που πριμοδοτούν τις μεγάλες τουριστικές μονάδες, τα τουριστικά χωριά κ.λπ.). Ετσι ορίζει ότι επιτρέπεται κατ’ αρχήν η δημιουργία τέτοιων οργανωμένων μονάδων σε όλη την επικράτεια (πλην κάποιων λίγων εξαιρέσεων). Και παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας συνδετηρίων οδών με αυτές, οι οποίες όμως δεν θα παρέχουν δικαίωμα δόμησης στα οικόπεδα που θα έχουν πρόσωπο σε αυτές.
Το σχέδιο στοχεύει στην κάλυψη του κανονιστικού κενού, καθώς η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια χωρίς κατευθυντήριες γραμμές. Το πρώτο ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό εγκρίθηκε το 2009 και προσεβλήθη ενώπιον του ΣτΕ από έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Πριν εκδοθεί η απόφαση, το 2013 το υπουργείο Περιβάλλοντος θέσπισε νέο χωροταξικό. Ομως και αυτό αμφισβητήθηκε δικαστικά και ακυρώθηκε το 2015 – με αποτέλεσμα να επανέλθει το παλαιό σε ισχύ. Μέχρι το 2017, οπότε ακυρώθηκε και αυτό ύστερα από προσφυγές, ως πλέον παρωχημένο. Να σημειωθεί ότι η ανάθεση της μελέτης του νέου χωροταξικού έγινε το 2018 και έχει ολοκληρωθεί εδώ και δύο έτη, αλλά το υπουργείο καθυστερεί για άγνωστη αιτία να το θέσει σε διαβούλευση και να το εγκρίνει. Το ίδιο έχει συμβεί και με το περιφερειακό χωροταξικό πλαίσιο για το Νότιο Αιγαίο – το μόνο που δεν έχει κυρωθεί, παρότι έχει ολοκληρωθεί εδώ και μία διετία.
Με πληροφορίες από τη σελίδα kathimerini.gr
