Ένα ξεχωριστό ταξίδι στο χρόνο… Το Κίτρο Νάξου Βαλληνδρά γιορτάζει απόψε (20/08, 21:00) τα 120 χρόνια λειτουργίας του και αποκαλύπτει μικρά κρυμμένα μυστικά ενός όμορφου οικογενειακού παραμυθιού
Η Νάξος έχει την πολυτέλεια να προσφέρει πολλά και όμορφα παραμύθια. Ακόμη και στα όρια του μύθου. Αρκεί να γνωρίζει κανείς τι επιζητεί σ’ αυτό το διαχρονικό ταξίδι στη μαγεία. Αναζητώντας τη λέξη «παράδοση» τότε εύκολα μπορεί να την βρει κάνοντας μία βόλτα έως το Χαλκί Νάξου. Όταν στην εξίσωση προσθέσει και την «αυθεντικότητα», τότε οι επιλογές μειώνονται ακόμη περισσότερο και οδηγείται προς το κέντρο της πάλαι ποτέ πρωτεύουσας του νησιού. Και όταν τοποθετηθεί στον παρονομαστή η λέξη «οικογένεια», είναι δεδομένο ότι έχει «κλειδώσει» το στόχο και η ιστορία είναι έτοιμη να ειπωθεί…
«Το Κίτρον Νάξου Μ. Γ. Βαλληνδρά είναι ποτόν ωφέλιμον, ορεκτικόν και στομαχικόν, μη εμπεριέχον ουδεμίαν βλαβερά ουσίαν και έτυχεν άμα τη εμφανίσει του αρίστης υποδοχής λόγω των εξόχων αυτού ιδιοτήτων, των θαυμασίων του επί της υγίειας αποτελεσμάτων, του λεπτού και ηδονικού αρώματος του και της αρίστης του γεύσεως. […]» σημειώνει ο Μάρκος Βαλληνδράς σε επιστολή του το 1910. Όπως καταλάβατε μιλάμε για το «Κίτρο Νάξου – Βαλληνδρά»….
Γιατί η Νάξος είναι συνυφασμένη και με το Κίτρο… Το ευωδιαστό εσπεριδοειδές, μεγάλο σχεδόν σαν γκρέιπφρουτ, αρωματικό σαν το λεμόνι. Το περίφημο μηδικό μήλο, όπως το αποκαλούσαν στην αρχαιότητα το κίτρο, που ταξίδεψε το 300 π.Χ, από την Περσία στην Ευρώπη. Και τη φιλόξενη γη της Νάξου βρήκε θαλπωρή ως σύμβολο γονιμότητας και εφορίας. Και εάν νομίζετε ότι η οικογένεια Βαλληνδρά το ανακάλυψε πρώτη, είστε γελασμένοι: από το 17ο αιώνα ανθούσε στο νησί η καλλιέργεια του κιτρόδεντρου, του οποίου ο καρπός εξάγονταν σε μεγάλες ποσότητες σε όλον τον κόσμο. Στην αραβική, την περσική αλλά και τη ναξιώτικη κουζίνα το κρέας μαρινάρεται σε χυμό κίτρου. Στη Γαλλία είναι η βάση της αρωματοποιίας. Οι Οθωμανοί πάλι το έβραζαν φτιάχνοντας ένα εξαιρετικό αρωματικό αφέψημα ενώ οι Εβραίοι συνηθίζουν να κρατούν στις συναγωγές φύλλα κιτριάς με το μίσχο τυλιγμένα σε βαμβάκι.
Και ο Γρηγόρης Βαλληνδράς; Ως έξυπνος επιχειρηματίας προχώρησε σε μία κίνηση που ενώ όλοι την γνώριζαν κανείς δεν είχε κάνει το επόμενο βήμα. Όλοι έβαζαν στη ρακή λίγο από άρωμα κίτρου. Εξού και το κιτρόρακο. Κανείς όμως έως τότε δεν είχε επιχειρήσει να το μετατρέψει σε ένα ξεχωριστό ποτό. Και αυτό έκανε το 1870 όταν και ίδρυσε την πρώτη μονάδα παρασκευής στο Καλόξυλο και η οποία στα τέλη του αιώνα (1896) μεταφέρεται στο γειτονικό Χαλκί και πλέον ιδρύεται όχι μόνο το πρώτο αποστακτήριο αλλά και η ομώνυμη Ποτοποία. Το «Κίτρο Νάξου» είχε γεννηθεί… Και γρήγορα έγινε όχι μόνο το λικέρ των Ναξίων αλλά ένας εξαιρετικός πρεσβευτής σε κάθε γωνιά του κόσμου… Οπου ανθούσε ο Ελληνισμός (Ρωσία, Αμερική, Αίγυπτο, Μικρά Ασία κλπ) ο Μάρκος Βαλληνδράς έστειλε το Κίτρο και το έκανε «κοινό της κοινότητας» Και γρήγορα ήρθαν οι διακρίσεις και οι έπαινοι: χρυσά μετάλλια Μασσαλία 1904, Μπορντώ 1907, Αθήνα 1903 και 1914, Θεσσαλονίκη 1936 κ.α.
Το νερό είχε μπει στο αυλάκι και το παραμύθι είχε ξεκινήσει για τα καλά. Οι χάλκινοι άμβυκες που ακόμη και σήμερα λειτουργούν εκτίναξαν την παραγωγή του κίτρου που εξελίχθηκε χάρη στην ανάπτυξη της τεχνογνωσίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι στο παραμύθι δεν υπήρχαν και …δράκοι. Να σκεφτεί κανείς ότι τη δεκαετία του 60 – μιλάμε για τον 20ο αιώνα – όλη η Νάξος ήταν ένα τεράστιο κτήμα με κιτριές και με περισσότερα από 10.000 δέντρα (!!!) Ο καρπός τους δε – ξέρετε εκείνα τα τεράστια …λεμόνια – εξαγόταν μέσα σε θαλασσινό νερό, μάλιστα μεγάλες ποσότητες ταξίδευαν προς την Ανατολική Γερμανία, όπου χρησιμοποιούσαν κομματάκια κίτρου στα παραδοσιακά τους κέικ. Τη δεκαετία του 70 έρχεται η μίνι διακοπή της κιτροπαραγωγής, για λίγο καιρό το Αρχοντικό στο κέντρο του Χαλκίου χάνει τη λάμψη του, όμως με την ανατολή του νέου αιώνα, την δύναμη της 4ης και 5ης γενιάς στην οικογένεια Βαλληνδρά – Φραγκουδάκη και το γεγονός ότι το Κίτρο παίρνει την ονομασία «ΠΟΠ» από την Ευρωπαϊκή Ένωση του δίνει εκείνη τη δύναμη ώστε να «σηκωθεί» και να ορθώσει εκ νέου το ανάστημά του.
Και το παραμύθι στο χρόνο συνεχίζεται. Το μάρκετινγκ περνάει σε νέα επίπεδα. Μπορεί οι χάλκινοι άμβυκες να παραμένουν στη φωτιά, όμως όλα είναι πλέον διαφορετικά, αλλά τόσο ίδια με το παρελθόν. Ο σεβασμός άλλωστε στη παράδοση είναι που κάνει τη διαφορά. Τα κιτρόδεντρα επιστρέφουν πιο δυνατά και νέα. Η καλλιέργεια συστηματοποιείτε. Το κτίριο στο κέντρο του οικισμού αποκτά και πάλι το χαμόγελό του με τις παλιές ρεκλάμες, την εξαιρετική διαχρονική παρουσίαση να είναι σε πρώτο πλάνο και σήμερα, το λικέρ «Κίτρο Νάξου – Βαλληνδρά» είναι πιο δυνατό από ποτέ… Και οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα όχι μόνο να δουν πως παράγεται το ιδιαίτερο αυτό ηδύποτο με την αρωματική γεύση αλλά και να το δοκιμάσουν στις τρεις μορφές του ανάλογα με την περιεκτικότητα στο αλκοόλ: Το κίτρινο, με 36% αλκοόλ, παράγωγο διπλής απόσταξης και με ελάχιστη ζάχαρη. Το διάφανο, με 33% αλκοόλ και ελαφρώς γλυκιά γεύση και το πράσινο, με 30% αλκοόλ και με αισθητή γλυκύτητα. Και όπως γνωρίζετε χρησιμοποιείται πλέον και ως βάση για ορισμένα από τα ωραιότερα κοκτέιλ στο χώρο της βραδινής διασκέδασης…
Μιλήσαμε όμως για το σήμερα. Και απόψε (20/08. 21:00) στη κεντρική πλατεία του Χαλκείου, θα έχουμε γιορτή. Τα 120 χρόνια παράδοσης και λειτουργίας της ποτοποιίας Βαλληνδρά. Με τη βοήθεια του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας. Με μουσική, καλεσμένους αλλά και αποκαλύψεις. Όχι όλες. Αλλά αρκετές έτσι ώστε το παραμύθι να γίνει πιο όμορφο, συναρπαστικό και να αποτελέσει το λόγο ώστε να συνεχιστεί. Άλλωστε ακόμη υπάρχει πολύ κλωστή για να ξετυλίξουμε. Έτσι δεν είναι;
Να σημειώσουμε ότι οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από την Marili Zarkou (2013) ενώ πληροφορίες (και φωτογραφίες) πήραμε μέσα από παλιά και νέα αφιερώματα που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Ποτοποιίας Βαλληνδρά
