“Η ελευθέρα, ανεξάρτητος “Δημοκρατία της Κύπρου” αποτελεί ήδη από της χθες ιστορικήν πραγματικότητα», ανακοίνωνε με ενθουσιασμό στο πρωτοσέλιδό της την 20ή Φεβρουαρίου 1959 η «Καθημερινή». Τρεις ημέρες νωρίτερα, στις 17 Φεβρουαρίου είχε αρχίσει η διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάους μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας, η οποία είχε σκοπό την επικύρωση της Συμφωνίας της Ζυρίχης που είχε συναφθεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στις 11 Φεβρουαρίου.
Στη συνάντησή τους στην ελβετική πρωτεύουσα, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Τούρκος ομόλογός του Αντάν Μεντερές, καθώς και οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, είχαν συμφωνήσει στη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους, της Δημοκρατίας της Κύπρου, με αποκλεισμό, αντίστοιχα, της Ένωσης και της διχοτόμησης. Η συμφωνία των δύο χωρών περιελάμβανε επίσης τις βασικές διατάξεις ενός κυπριακού Συντάγματος, το οποίο βασιζόταν στην αποδοχή της κοινοτικής αυτονομίας.
Στη διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάους είχαν προσκληθεί ακόμη τόσο ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκ μέρους της ελληνοκυπριακής πλευράς όσο και ο Φαζίλ Κιουτσούκ εκ μέρους της τουρκοκυπριακής. «Χθες την 13ην (ώραν Γκρήνουιτς) συνήλθεν εκ νέου η πενταμερής διάσκεψις εις το Λάνκαστερ Χάουζ και ετερματίσθη την 15ην ώραν, αφού επήλθε πλήρης ομοφωνία μεταξύ της ελληνικής Κυβερνήσεως και του Εθνάρχου Μακαρίου. Τα σχετικά πρωτόκολλα υπεγράφησαν από τους πρωθυπουργούς Ελλάδος και Αγγλίας κ.κ. Κ. Καραμανλήν και Μακ Μίλλαν και τους εκπροσώπους των εν Κύπρω κοινοτήτων Αρχιεπίσκοπον Μακάριον και Κιουτσούκ. Αργότερον τα πρωτόκολλα, προσκομισθέντα εις την κλινικήν όπου νοσηλεύεται εισέτι ο Τούρκος πρωθυπουργός [μετά από αεροπορικό ατύχημα] κ. Αντνάν Μεντερές, υπεγράφησαν και υπ’ αυτού», έγραφε το ρεπορτάζ της εφημερίδας.
Η διάσκεψη κατέληξε σε συμφωνία, με τη Μεγάλη Βρετανία να αποδέχεται τα συμφωνηθέντα στη Ζυρίχη, με τον όρο ότι θα διατηρούσε υπό την πλήρη κυριαρχία της τις δύο στρατιωτικές βάσεις στις περιοχές του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας. Εκείνος που δυσκολεύτηκε να συμφωνήσει ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: δέχτηκε τις συμφωνίες ως βάση συζήτησης, αλλά δήλωσε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να υιοθετήσει χωρίς συζήτηση όλες τις διατάξεις της Ζυρίχης. Για κάποια σημεία, μάλιστα, ζήτησε αναθεώρηση, καθώς και την ευκαιρία να τα συζητήσει ιδιαιτέρως με τους Τουρκοκυπρίους εκπροσώπους, αίτημα το οποίο δεν έγινε δεκτό.
Πάντως, η υπογραφή της συμφωνίας του Λονδίνου, όπως ονομάστηκε το αποτέλεσμα της διάσκεψης στο Λάνκαστερ Χάους, προκάλεσε ενθουσιώδεις αντιδράσεις στην Ελλάδα. «Από της εσπέρας της χθες το κυπριακόν πρόβλημα ωδηγήθη εις την οριστικήν του επίλυσιν. Αι πρώται εκ Λονδίνου πληροφορίαι ανέφερον, ότι η συμφωνία της Ζυρίχης επεκυρώθη εκεί και ότι μια ανεξάρτητος Κυπριακή Δημοκρατία θα δημιουργηθεί εντός συντόμου διαστήματος. […]
“Η επίλυσις πάντως του Κυπριακού διά της κατ’ αρχήν αποδόσεως εις τους Κυπρίους της ελευθερίας των, δεν θα επιτρέψη μόνον εις αυτούς να θέσουν τας βάσεις της καλυτέρας των οικονομικής και πολιτιστικής αύριον, αλλά και εις την Ελλάδα να προχωρήση με ζωηρότερον ρυθμόν εις τον δρόμον της ιδικής της εσωτερικής αναδημιουργίας και, μάλιστα, με την συνείδησιν ήρεμον, ότι λαμβανομένων υπ’ όψιν των αντιξοοτήτων κατά των οποίων είχομεν να παλαίσωμεν –διότι ευρέθημεν ηναγκασμένοι να αγωνιζώμεθα κατά των συμμάχων μας χωρίς και να δυνάμεθα να εγκαταλείψωμεν τας συμμαχίας– επετελέσαμεν το μέγιστον των προσπαθειών μας διά να απαλλαγή ο κυπριακός λαός του ξένου ζυγού», κατέληγε η «Καθημερινή».
Επιμέλεια στήλης – Kathimerni: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
