Πείτε με προκατειλημμένη, θα το δεχτώ, αλλά από τα 300 αριστουργήματα που παρουσιάζονται από σήμερα στις Θέρμες του Διοκλητιανού στη Ρώμη, στην έκθεση με τίτλο «Η στιγμή και η αιωνιότητα», που διοργανώνεται από τη δική μας Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του ΥΠΠΟ και τη Γενική Διεύθυνση Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας, ξεχωρίζω ως ωραιότερο έκθεμα την αρχαϊκή κόρη της Θήρας.
Το πρώτο ταξίδι
Η παρουσία της στην Ιταλία συγκινεί για έναν ακόμη λόγο. Είναι το πρώτο της ταξίδι εκτός Ελλάδος. Από τον 7ο αιώνα π.Χ. που τη σκάρωσε επιδέξιο χέρι, τα ίχνη της ξαναβρέθηκαν από τον αρχαιολόγο Χαράλαμπο Σιγάλα, ο οποίος την εντόπισε στο νεκροταφείο της αρχαίας Θήρας τον Νοέμβριο του 2000.
Ηταν ένα από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων δεκαετιών, πέρασε όμως πολλά χρόνια κλεισμένη σε μια αποθήκη, μέχρι να εκτεθεί για πρώτη φορά στη Σαντορίνη, το περασμένο φθινόπωρο, χάρις στις προσπάθειες της εφορείας αλλά του Δήμου Θήρας. Και τώρα ήρθε η σειρά της να καταγοητεύσει τους Ιταλούς.
Ισχυρή παρουσία από Κυκλάδες
Μαζί με τη Γοργώ της Πάρου, άλλο ένα σπουδαίο αρχαϊκό γλυπτό, αποτελούν τις δύο «Ελληνίδες σταρ» της έκθεσης που εγκαινιάζεται σήμερα το μεσημέρι, για να μας κάνει ένα ταξίδι στην εποχή των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων, ώστε να δούμε τι έχουν κληροδοτήσει στο Βυζάντιο, στην Αναγέννηση και βέβαια σε εμάς σήμερα.
Είναι το παρόν εγκιβωτισμένο στο παρελθόν, μια βόλτα ανά τους αιώνες που έχει πολλά «μπρος – πίσω».
Τα έργα που ανήκουν σε διαφορετικές εποχές είναι τοποθετημένα σε ομάδες χάρις στις εκλεκτικές αισθητικές και όχι χρονολογικές συγγένειες μεταξύ τους. Μια βυζαντινή εικόνα πλάι σε ένα γλυπτό των Ετρούσκων και σε ευρήματα της Πομπηίας δείχνουν κοινές καταβολές μέσα από άλλες μορφές.
Η έκθεση απαρτίζεται από 300 εκθέματα εκ των οποίων τα 82 είναι η συμβολή των ελληνικών μουσείων, η πλειονότητα των οποίων (49) προέρχεται από τις Συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Η έκθεση, είναι επισκέψιμη από τις 4 Μαΐου έως τις 30 Ιουλίου 2023.
Συνεργασία
Πρόκειται για ένα αφιέρωμα με στιβαρό σκεπτικό, ενδιαφέρουσα θεματική μια μικρή δόση λοξής ματιάς και κυρίως με συνεργασίες που δείχνουν τον δρόμο. Είναι η τρίτη φορά που ο Μάσιμο Οσάνα, επικεφαλής όλων των αρχαιολογικών μουσείων της Ιταλίας, και ο έφορος Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης ενώνουν τις δυνάμεις τους, ενδυναμώνοντας έναν ωραίο διάλογο ανάμεσα σε Ελληνες και Ιταλούς για την πολιτιστική κληρονομιά.
Οι δύο αρχαιολόγοι γνωρίστηκαν το 2017 και έκτοτε έχουν διοργανώσει δύο ακόμη εκθέσεις: Το «Vanity ιστορίες κοσμημάτων από τις Κυκλάδες» που παρουσιά-στηκε εμπλουτισμένο και στην Πομπηία μετά την Ελλάδα, αλλά και το αφιέρωμα «Πομπηία και Σαντορίνη. Η αιωνιότητα σε μια μέρα», που πραγματοποιήθηκε στη Scuderia del Quirinale στη Ρώμη. «Η στιγμή και η αιωνιότητα» θα διαρκέσει έως και τα τέλη Ιουλίου και μια διαφορετική μορφή της μπορεί να ταξιδέψει αργότερα και στην Ελλάδα.
Οι ενότητες
Η πρώτη αίθουσα της έκθεσης ανοίγει με ένα έκθεμα που εκφράζει με τον πιο σαφή τρόπο αυτή τη διπλή σχέση: Το εκμαγείο δύο ανώνυμων θυμάτων της έκρηξης του Βεζούβιου που έδωσε πίσω η αρχαιολογία, ως αιώνια ακινητοποιημένα στη στιγμή του θανάτου. Γύρω τους υπάρχουν διάφορες λαϊκές και καλλιεργημένες μορφές σύγχρονης επανερμηνείας του αρχαίου.
Η δεύτερη αίθουσα διερευνά τις μορφές μετάδοσης και παράδοσης της αρχαιότητας, μέσω της τέχνης και της λογοτεχνίας: Πώς οι μεγάλοι μυθικοί κύκλοι – οι ομηρικοί κύκλοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας – που παραδόθηκαν με διάφορες μορφές από την αρχαιότητα, παρέμειναν ζωντανοί στη σύγχρονη λαϊκή φαντασία- και πώς, αντίθετα, άλλες μυθικές παραδόσεις έπεσαν στη λήθη, ενώ στη συνέχεια ανακτήθηκαν χάρη στην φιλολογική επανεύρεση της αρχαίας λογοτεχνίας.
Μία ξενάγηση στην έκθεση στη Ρώμη
Στην τρίτη αίθουσα από τον μύθο περνάμε στις αρχαίες αναπαραστάσεις του χώρου και του χρόνου, οι οποίες παίρνουν τη μορφή θεοτήτων, προσωποποιήσεων και αφηρημένων οντοτήτων που γέννησαν τις χωρικές και χρονικές μας κατηγορίες. Έτσι ολοκληρώνεται ένα αρχικό ταξίδι προς την αιωνιότητα – το Αιώνιο – και την αμετάβλητη τάξη του κόσμου.
Στο δεύτερο μέρος της ξενάγησης, παρουσιάζεται η σχέση ταύτισης που, παρά την χρονική απόσταση που μας χωρίζει από τους αρχαίους, τους καθιστά οικείους. Στην αίθουσα παρουσιάζονται μέσα από θεαματικές πρόσφατες ανακαλύψεις, σημαντικές στιγμές της κοινωνικής ζωής.
Η αρχαιότητα κληροδότησε μια ανεξάντλητη ποικιλία τρόπων αναπαράστασης του ατόμου, από νεολιθικά αγάλματα έως εκλεπτυσμένες κλασικές και ελληνιστικές συνθέσεις. Μια σημαντική επιλογή αυτών των απεικονίσεων εκτίθεται στην επόμενη Αίθουσα.
Τα εκθέματα που ξεχωρίζουν
Ειδικότερα, ξεχωρίζουν το κολοσσικο αρχαϊκό άγαλμα της Κόρης της Θήρας, ύψους 2,48 μ., ένα από τα παλαιότερα μεγάλης ελληνικής γλυπτικής, που εκτίθεται για πρώτη φορά εκτός της Σαντορίνης, το χάλκινο άγαλμα του ρήτορα και ένας από τους γίγαντες της Σαρδηνίας από το Mont’e Prama.
Γύρω από αυτές τις θεοποιημένες ανθρώπινες μορφές, παρακολουθεί κανείς τη μακρά πορεία που οδηγεί τον νεκρό στη μετά θάνατον ζωή, τόσο μέσα από απεικονίσεις του τελετουργικού της κηδείας όσο και μέσα από πεποιθήσεις για τη μετά θάνατον ζωή που μας κληροδότησε η αρχαιότητα.
Τον επισκέπτη σε αυτό το μονοπάτι ανακάλυψης και αντιπαράθεσης συνοδεύουν ορισμένα εξαιρετικά αντιπροσωπευτικά έργα, από μουσεία της Ελλάδας και της Ιταλίας. Πολλά από τα έργα που εκτίθενται παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό: εντελώς πρόσφατες μεγάλες ανακαλύψεις, όπως το αποκατεστημένο αρχαίο άρμα παρέλασης από την Civita Giuliana και το άγαλμα του Ηρακλή από το Αρχαιολογικό Πάρκο της Appia Antica, το ετρουσκικό αγγείο με του 4ου π.Χ. με παράσταση απο τον Τρωικό Πόλεμο, τον νέα αποκτήματα, όπως η Tabula Chigi από το Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο, συνδυάζονται με σπουδαία εκθέματα από την Ελλάδα, όπως η επιβλητική αρχαϊκή Γοργώ από την Πάρο, ένα σπουδαίο έργο της παριανής γλυπτικής, το οποίο για πρώτη φοπρά εκτίθεται εκτός του Μουσείου Πάρου ή η μεγάλη αμφιπρόσωπη παλαιολόγεια εικόνα από τον καθεδρικό ναό της Καθολικής Αρχιεπισκοπής στην Νάξο.
Κείμενο: Μαργαρίτα Πουρνάρα (Καθημερινή)
