Άνοιξη της Πράγας… 51 χρόνια μετά και η επιβεβαίωση δεδομένων που είχε επισημάνει ο Τρότσκι τριάντα χρόνια νωρίτερα… – Συμπεράσματα
Πέρασαν πια 51 χρόνια από την Άνοιξη της Πράγας. Ωστόσο, τα πάντα άρχισαν να ξετυλίγονται στις 31 Οκτωβρίου 1967, όταν και ξεκίνησαν οι μαζικές διαδηλώσεις φοιτητών στην πρωτεύουσα. Όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι και την κατάρρευση αυτών των καθεστώτων, την περίοδο ’89-’90, αποδείχτηκε ότι ο σταλινικός… σοσιαλισμός δεν ήταν σοσιαλισμός.
Του Αλέξανδρου Αρβανιτά
Όπως αποδείχτηκε επίσης ότι το πολιτικό ρεύμα που υποστήριζε το «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο», και κάμποσες φορές δυστυχώς ταυτιζόταν με τη λεγόμενη «μεταρρυθμιστική πτέρυγα» του συστήματος, απείχε παρασάγγας απ’ αυτό που ονόμασαν σοσιαλισμό οι κλασικοί θεωρητικοί του κινήματος.
Ας επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε εν συντομία τα δεδομένα της εποχής. Το Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας υπήρξε ένα μαζικό κόμμα, το οποίο στις τελευταίες ελεύθερες εκλογές του 1946 συγκέντρωσε ποσοστό 38%. Τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη, όμως, ζούσαν στην πολυτέλεια. Από την άλλη πλευρά, οι εργαζόμενοι στερούνταν βασικά καταναλωτικά αγαθά. Αυτό ζητούσαν να αλλάξει. Πάλεψαν ώστε να θεσμοθετηθούν ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές, στις οποίες θα συμμετείχαν άμεσα ανακλητοί εκπρόσωποι των εργαζομένων και του λαού. Η λογοκρισία εφαρμοζόταν ήδη στην κοινωνία.
Οι πολίτες απαιτούσαν άμεση κατάργησή της. Διεκδικούσαν επιπλέον τη δημιουργία ανεξάρτητων συμβουλίων εργαζομένων, αμφισβητώντας τον κρατικό συνδικαλισμό. Δεν αμφισβήτησαν ωστόσο σε καμιά περίπτωση τη μορφή της ιδιοκτησίας, ξεκαθαρίζοντας πως θεωρούν δεδομένα τα οφέλη της εθνικοποίησης. Εκείνο που πάλεψαν ήταν η ύπαρξη ενός δημοκρατικού τρόπου λειτουργίας σε ό,τι αφορά τον κεντρικό σχεδιασμό της παραγωγής και όχι η αντικατάσταση των καπιταλιστών με γραφειοκράτες του κόμματος. Η απάντηση της σκληροπυρηνικής πτέρυγας, της φιλοσοβιετικής, μιλά για πάλη ενάντια στα κομμουνιστικά ιδεώδη, για προσπάθεια μέσω του «σοσιαλισμού της αγοράς» να εγκαθιδρυθεί ένα καπιταλιστικό καθεστώς.
Η λεγόμενη «μεταρρυθμιστική πτέρυγα», εκφραζόμενη από τον γενικό γραμματέα, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, μετά τις πιέσεις που δέχτηκε από τους Σοβιετικούς, υποχώρησε. Είδαμε για πρώτη φορά στην 20ετία οι εργαζόμενοι να εκλέγουν ελεύθερα τους εκπροσώπους τους, μέσα από τις νέες επιτροπές να οργανώνουν απεργίες, να καταγγέλλουν τους γραφειοκράτες διευθυντές και να διεκδικούν σε πρώτη φάση καλύτερους μισθούς και βελτίωση συνθηκών εργασίας. Ο γραμματέας, διαπιστώνοντας τη δημιουργία ενός νέου ανεξέλεγκτου περιβάλλοντος, αναγκάζεται να δηλώσει: «Είναι αναρχία να καταλαβαίνεις τη δημοκρατία ως μια κατάσταση στην οποία ο καθένας παρεμβαίνει στα πάντα και κάνει ό,τι θέλει».
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. 200.000 στρατιώτες του Συμφώνου της Βαρσοβίας και 4.600 τανκς εισβάλλουν στη χώρα. Έρχονται αντιμέτωποι, όμως, με τις εργατικές μάζες και την εξεγερμένη νεολαία. Τα συνθήματα του λαού παρέμειναν ενδεικτικά του σοσιαλιστικού προσανατολισμού. «Σοσιαλισμός, ναι. Κατοχή, όχι» και «Λένιν, ξύπνα. Ο Μπρέζνιεφ τρελάθηκε». Η επικράτηση της σταλινικής εκτροπής είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι να εγκαταλείψουν τη χώρα, περίπου 100.000 να διαφύγουν στη γειτονική Αυστρία και 500.000 μέλη του κόμματος να διαγραφούν.
Η Άνοιξη της Πράγας επιβεβαίωσε δύο πράγματα, τα οποία επισήμανε ο Λέον Τρότσκι από τη δεκαετία του ’30. Αυτός ο μεγάλος διανοητής και μπολσεβίκος επαναστάτης, σύντροφος του Λένιν, είχε ερμηνεύσει τη γραφειοκρατική φύση αυτών των καθεστώτων, τονίζοντας: Πρώτον, η λύση για την ανατροπή αυτών των παραμορφωμένων εργατικών κρατών θα γινόταν μόνο μέσω της Πολιτικής Επανάστασης. Αυτής δηλαδή που για κάποιους μήνες έζησαν στην Πράγα και τις υπόλοιπες πόλεις οι εργάτες και οι νεολαίοι της χώρας. Δεύτερον, εξήγησε, επίσης, ότι αυτά τα καθεστώτα ήταν μεταβατικού χαρακτήρα και αν δεν επικρατούσε ο σοσιαλισμός, με τη δημοκρατία των εργατικών συμβουλίων, τότε αναπόφευκτα θα γυρίζαμε πίσω, στην καπιταλιστική παλινόρθωση. Πράγμα που επιβεβαιώθηκε απόλυτα για τα κράτη του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Στις μέρες μας, αποδείχτηκε, με τον πλέον περίτρανο τρόπο, ότι ο σταλινισμός δεν μπορεί να αυτομεταρρυθμιστεί. Είτε ονομάζεται σκληροπυρηνική πτέρυγα είτε μεταρρυθμιστική, πρέπει να ανατραπεί, όπου εφαρμόζεται ακόμη, από την ίδια την κοινωνία, γιατί αποτελεί μια καρικατούρα, καθώς δεν εκφράζει τα συμφέροντα των εργαζόμενων μαζών αλλά τα συμφέροντα ενός παρασιτικού στρώματος, μιας παρασιτικής κάστας, αυτής των γραφειοκρατών.
Κάθε τέτοια μέρα, οφείλουμε την απόδοση τιμών στους πρωτοπόρους Τσεχοσλοβάκους φοιτητές, οι οποίοι αγωνίστηκαν για δημοκρατία και ελευθερία, απαραίτητα στοιχεία για ένα καθεστώς που θέλει να λέγεται σοσιαλιστικό. Οφείλουμε τον ίδιο φόρο τιμής με τους Γάλλους φοιτητές τον Μάη του ’68. Με τους Έλληνες φοιτητές τον Νοέμβρη του ’73. Γιατί η νεολαία, σε όλο τον πλανήτη, σε οποιοδήποτε καθεστώς και αν ζει, θέλει το οξυγόνο της: την ελευθερία λόγου, τη δημοκρατία στην καθημερινότητά της, τη δημιουργική της έκφραση. Αλλιώς θα μύριζε μούχλα. Και θα ήταν γερασμένη πριν της ώρας της…
