Ο Λευκός Οίκος καταγγέλλει τη «σπατάλη και κατάχρηση» κονδυλίων σε προγράμματα όπως η προώθηση ηλεκτρικών οχημάτων στο Βιετνάμ, η καταπολέμηση του AIDS στην Αφρική ή η υποστήριξη της διαφορετικότητας στον εργασιακό χώρο στη Σερβία. Η απόφαση αυτή αναμένεται να επηρεάσει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Πώς θα ήταν ένας κόσμος χωρίς τον μεγαλύτερο δωρητή ανθρωπιστικής βοήθειας; Το μέλλον της USAID, του μεγαλύτερου οργανισμού αναπτυξιακής συνεργασίας που εδρεύει στις ΗΠΑ, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Πριν από λίγες ημέρες, ο Ντόναλντ Τραμπ πάγωσε σχεδόν όλα τα προγράμματα εξωτερικής βοήθειας. Τώρα, έρχονται απειλές για οριστικό κλείσιμο, με τον τεχνολογικό δισεκατομμυριούχο Έλον Μασκ να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας αυτής.
Ο Μασκ, που έχει ταχθεί υπέρ της μείωσης των γραφειοκρατικών δαπανών, μιλά για «μια φωλιά μαρξιστικών οχιών» και επιδιώκει να βάλει τέλος στη USAID, που εδώ και δεκαετίες στηρίζει εκατομμύρια ανθρώπους μέσω προγραμμάτων πρόνοιας, ανάπτυξης και δημόσιας υγείας.
«Αμερική Πρώτα» και η στροφή προς την απομόνωση
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι η USAID έχει απομακρυνθεί από την αρχική της αποστολή και πως μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής της δεν ευθυγραμμίζεται με τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Ο επικεφαλής της, Μάρκο Ρούμπιο, αναλαμβάνει πλέον τη διαχείριση του οργανισμού, με τον Τραμπ να έχει τον τελικό λόγο.
Η USAID ιδρύθηκε το 1961 από τον Τζον Φ. Κένεντι, στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, με στόχο τη βελτίωση της εικόνας των ΗΠΑ και την ενίσχυση της αμερικανικής επιρροής σε χώρες που ανταγωνίζονταν τη Σοβιετική Ένωση. Σήμερα, απασχολεί 10.000 υπαλλήλους σε 130 χώρες και διαχειρίζεται το 60% της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ, με προϋπολογισμό 44 δισ. δολαρίων μόνο για το 2023. Οι συνεισφορές της αντιπροσωπεύουν το 42% της παγκόσμιας ανθρωπιστικής βοήθειας.
Παρόλα αυτά, ο Τραμπ και ο Μασκ θεωρούν ότι η USAID είναι ένας οργανισμός που υπονομεύει τις προτεραιότητες της νέας ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης. Με το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική», ο Λευκός Οίκος θέτει ως στόχο κάθε δολάριο που επενδύεται να εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ανθρωπιστική κρίση σε εξέλιξη
Το εκτελεστικό διάταγμα που υπέγραψε ο Τραμπ πάγωσε σχεδόν κάθε πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας, με μοναδικές εξαιρέσεις τη στρατιωτική βοήθεια προς Ισραήλ και Αίγυπτο. Προβλέπεται, ωστόσο, η δυνατότητα αιτήσεων εξαίρεσης, οι οποίες πρέπει να εγκριθούν από τον Ρούμπιο.
Παρότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι θα επιτραπούν προγράμματα τροφίμων και φαρμάκων που σώζουν ζωές, τα περισσότερα αιτήματα για εξαίρεση εξετάζονται με κριτήριο την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων. Έτσι, προγράμματα που αφορούν την καταπολέμηση του AIDS στην Αφρική, την υποστήριξη προσφύγων ή τη βοήθεια σε περιοχές κρίσης κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
Ο Μάρκο Ρούμπιο, σε συνέντευξή του, δήλωσε: «Αν πούμε ‘Θα παγώσω τα χρήματά σας μέχρι να μου εξηγήσετε ακριβώς πού πηγαίνουν’, θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη συνεργασία».
Ωστόσο, για έναν πρόεδρο που καθοδηγείται από το προσωπικό συμφέρον, το να αποδείξει κάποιος ότι ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης του AIDS ή μια ανθρωπιστική αποστολή στην Ουκρανία προωθεί τα αμερικανικά συμφέροντα είναι μια τρομακτική πρόκληση.
Η «σπατάλη» που καταγγέλλει ο Τραμπ
Ο Λευκός Οίκος χλευάζει τα προγράμματα της USAID, χαρακτηρίζοντάς τα «γελοία και κακόβουλα». Σε επίσημη ανακοίνωση, καταγγέλλει:
- 32.000 δολάρια για ένα «τρανς κόμικ» στο Περού
- 2,5 εκατομμύρια δολάρια για ηλεκτρικά οχήματα στο Βιετνάμ
- 50 εκατομμύρια δολάρια για τη Σερβία
- «Εκατομμύρια» για την EcoHealth Alliance, η οποία κατηγορείται για έρευνες στο εργαστήριο της Γουχάν που σχετίζονται με την πανδημία του Covid-19
Η ανθρωπιστική καταστροφή που έρχεται
Πίσω από τη ρητορική του Τραμπ, υπάρχουν αληθινά θύματα. Πρόσφυγες στα σύνορα Ταϊλάνδης-Μιανμάρ, ασθενείς που βασίζονται σε φάρμακα από την USAID, και χιλιάδες Αφρικανοί που θα χάσουν την πρόσβαση στη θεραπεία του AIDS.
Το πρόγραμμα PEPFAR, που ξεκίνησε επί Τζορτζ Μπους και έχει σώσει εκατομμύρια ζωές, κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Το ίδιο και δράσεις για καθαρό νερό, την καταπολέμηση της διαφθοράς, την εμπορία ανθρώπων και την πρόσβαση σε ενέργεια.
Ο Avril Benoît, επικεφαλής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στις ΗΠΑ, προειδοποιεί:
«Η ξαφνική διακοπή της ανθρωπιστικής βοήθειας θα προκαλέσει ανεξέλεγκτη ανθρωπιστική καταστροφή».
Το χάος έχει ήδη ξεκινήσει, με τοπικούς οργανισμούς να κλείνουν τις πόρτες τους, χωρίς να γνωρίζουν αν και πότε θα ξανανοίξουν.
Το στρατηγικό κενό που θα καλύψουν άλλοι
Η απόφαση να διαλυθεί η USAID δημιουργεί κενά τα οποία αντίπαλοι των ΗΠΑ, όπως η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν, θα σπεύσουν να καλύψουν. Μεγάλα γεωπολιτικά συμφέροντα βρίσκονται σε διακύβευση, και οι συνέπειες θα είναι ανυπολόγιστες.
Ο Πάτρικ Γκάσπαρντ, πρόεδρος του think tank Center for American Progress, προειδοποιεί: «Το κλείσιμο της USAID είναι μια πράξη πολιτικού θεάτρου που θα κοστίσει ζωές, θα βλάψει τα αμερικανικά συμφέροντα και θα ενισχύσει τους αντιπάλους των ΗΠΑ».
Με απλά λόγια: η απόφαση του Τραμπ μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά σίγουρα όχι προς το καλύτερο.
