Εδώ και αιώνες ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος έχει ένα σπάνιο προνόμιο: Το όνομά του να είναι «γραμμένο» όχι μόνο στην ιστορία, αλλά και στ’αστέρια, αφού έχει «βαφτίσει» δύο γαλαξίες – δορυφόρους του δικού μας Γαλαξία, το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου και το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου – ορατά αμφότερα από το Νότιο Ημισφαίριο.
Τώρα, οι αστρονόμοι θέλουν να απαλλάξουν τον Πορτογάλο θαλασσοπόρο από αυτήν την τιμή, επικαλούμενοι το βίαιο παρελθόν του ιδίως απέναντι στους αυτόχθονες πληθυσμούς κατά τη διάρκεια της πρώτης αποστολής για τον περίπλου της Γης. Ήταν ένας δολοφόνος που υποδούλωσε τους ιθαγενείς πληθυσμούς και πυρπόλησε τη γη τους, καταγγέλλουν, επιμένοντας πως το όνομά του δεν θα πρέπει πλέον να συνδέεται με τα Νέφη.
«Ο Μαγγελάνος διέπραξε φρικωδίες. Σε αυτό που σήμερα αποτελεί το Γκουάμ και τις Φιλιππίνες, αυτός και οι άνδρες του έκαψαν χωριά και σκότωσαν τους κατοίκους τους» εξηγεί η αστρονόμος Μία ντε λος Ρέγιες, από το Κολλέγιο Άμχερστ της Μασαχουσέτης, αναφερόμενη στην ισπανική αποστολή του 1519 της οποίας ηγήθηκε ο Μαγγελάνος και η οποία πέτυχε τον πρώτο περίπλου της Γης.
Σημειώνεται πως ο θαλασσοπόρος του 16ου αιώνα δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το ταξίδι του προς τα Δυτικά, καθώς σκοτώθηκε από ιθαγενείς στρατιώτες σε νησί των Φιλιππίνων.
Σε άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό APS Physics, η Ρέγιες καλεί τη Διεθνή Ένωση Αστρονομίας, το αρμόδιο σώμα για την ονοματοδοσία των αστρονομικών αντικειμένων, να μετονομάσει τα Νέφη του Μαγγελάνου.
Astronomers call on the @IAU_org and other institutions to rename galaxies and facilities bearing the name of Ferdinand Magellan, a colonial explorer who enslaved and murdered Indigenous people. Read more in this Opinion by @MiaDoesAstro. https://t.co/tzLh10R2ar pic.twitter.com/vhVEuVdqzN
— Physics Magazine (@PhysicsMagazine) September 12, 2023
«Εγώ και πολλοί άλλοι αστρονόμοι θεωρούμε πως τα αστρονομικά αντικείμενα και εγκαταστάσεις δεν πρέπει να φέρουν το όνομα του Μαγγελάνου ή οποιουδήποτε άλλου με βίαιη αποικιοκρατική κληρονομιά» σημειώνει η ίδια.
Και δεν είναι μόνο οι πράξεις του Μαγγελάνου λόγος αφαίρεσης του ονόματός του από τα νέφη. Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Ντέιβιντ Χογκ του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, «το βασικό ζήτημα είναι πως τα Νέφη δεν είναι δική του ανακάλυψη». Στην πραγματικότητα οι γηγενείς λαοί του νότιου ημισφαιρίου, γνώριζαν τους γαλαξιακούς σχηματισμούς και τους αποκαλούσαν με δικά τους ονόματα, μέχρι τη μετονομασία τους, στα τέλη του 19ου αιώνα, σε Νέφη του Μαγγελάνου.
«Όταν διατηρούμε τα ονόματα ανθρώπων, όπως ο Μαγγελάνος, των οποίων η ζωή και η κληρονομιά έχουν προκαλέσει έμπρακτα κακό, βλάπτουμε τις κοινότητες που έχουν πληγεί», προσθέτει η Ρέγιες.
Ασαφές παραμένει αν υπάρχουν εναλλακτικές ονομασίες για τα Νέφη του Μαγγελάνου -το Μέγα σε απόσταση 168.000 έτη φωτός από τη Γη και το Μικρό 195.000 έτη φωτός-ή αν θα μετονομαστούν τα δυο τηλεσκόπια που φέρουν το όνομά του και βρίσκονται στην έρημο Ατακάμα, στη Χιλή.
Η έκκληση αυτή είναι μία από μια σειρά ανάλογων πρωτοβουλιών επιστημονικών φορέων ώστε να τηρηθούν αποστάσεις από ανθρώπους με βίαιο, ρατσιστικό, αποικιοκρατικό παρελθόν που, όμως, τίμησε η ιστορία.
Προ ημερών, η Αμερικανική Ορνιθολογική Εταιρεία ανακοίνωσε πως τα πτηνά της Βόρειας Αμερικής δεν θα ονοματοδοτούνται πλέον με ονόματα ανθρώπων, ενώ προσεχώς θα ξεκινήσουν οι αλλαγές στις ονομασίες τουλάχιστον 80 ειδών που απαντώνται σε Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδά, με προτεραιότητα σε πουλιά που έχουν ονομαστεί από ανθρώπους που υποστήριξαν τον θεσμό της δουλείας, θιασώτες της λευκής ανωτερότητας και καταπατητές της ιστορίας των αυτοχθόνων λαών.
Πηγή: Guardian
