Τον Οκτώβριο του 1943 τα γερμανικά στρατεύματα κρέμασαν έξι Ιταλούς πολίτες σε μια πλαγιά στη νότια Ιταλία ως συλλογική τιμωρία για τη δολοφονία ενός στρατιώτη, ο οποίος αναζητούσε τροφή. Ογδόντα χρόνια αργότερα, ορισμένοι από τους συγγενείς των ανδρών που θανατώθηκαν στο Φορνέλι πρόκειται τελικά να λάβουν μερίδιο 12 εκατομμυρίων ευρώ που επιδικάστηκε από ένα ιταλικό δικαστήριο ως αποζημίωση για το τραύμα των οικογενειών τους.
«Εξακολουθούμε να σηματοδοτούμε το γεγονός κάθε χρόνο. Δεν έχει ξεχαστεί», είπε ο Μάουρο Πετράρκα, ο δισέγγονος ενός από τους νεκρούς, του Ντομένικο Λαντσελότα, ενός 52χρονου Ρωμαιοκαθολικού πατέρα έξι παιδιών.
Όλα τα μέλη της οικογένειας, εκτός από ένα, που ζούσαν τη στιγμή των δολοφονιών είναι πλέον νεκρά, αλλά σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία, οι αποζημιώσεις που τους οφείλονται μπορούν να μετακυλιστούν στους κληρονόμους τους. Αυτό σημαίνει ότι ο Πετράρκα πρόκειται να λάβει περίπου 130.000 ευρώ σύμφωνα με τους όρους μιας δικαστικής απόφασης του 2020.
Σε μια ειρωνική ανατροπή, θα πληρώσει η Ιταλία και όχι η Γερμανία, αφού έχασε τη μάχη στο Διεθνές Δικαστήριο για το αν το Βερολίνο θα μπορούσε να είναι ακόμα υπεύθυνο για ζημιές που συνδέονται με εγκλήματα και φρικαλεότητες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι εβραϊκές οργανώσεις στην Ιταλία πιστεύουν ότι το Βερολίνο πρέπει να πληρώσει για να αναγνωρίσει την ιστορική τους ευθύνη. Αλλά οι ομάδες θυμάτων φοβούνται επίσης ότι η Ρώμη καθυστερεί να αντιμετωπίσει έναν κατακλυσμό αξιώσεων που θα μπορούσε να επιβαρύνει τους κρατικούς λογαριασμούς.
Μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τη γερμανική κυβέρνηση και δημοσιεύθηκε το 2016 υπολόγισε ότι 22.000 Ιταλοί ήταν θύματα ναζιστικών εγκλημάτων πολέμου, συμπεριλαμβανομένων έως και 8.000 Εβραίων που απελάθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου. Χιλιάδες ακόμη Ιταλοί αναγκάστηκαν να εργαστούν ως σκλάβοι εργάτες στη Γερμανία, καθιστώντας τους επιλέξιμους για αποζημιώσεις.
Οι πρώτοι άνθρωποι που πιθανότατα θα επωφεληθούν από το νέο κυβερνητικό ταμείο που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση αξιώσεων είναι απόγονοι των έξι καθολικών ανδρών στο Φορνέλι, οι οποίοι κρεμάστηκαν ενώ Γερμανοί στρατιώτες έπαιζαν μουσική σε ένα γραμμόφωνο κλεμμένο από ένα κοντινό σπίτι.
Τι είχε συμβεί
Η δολοφονία τους ήρθε ένα μήνα αφότου η Ιταλία είχε υπογράψει ανακωχή με τις Συμμαχικές δυνάμεις, τερματίζοντας τη συμμετοχή της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εγκαταλείποντας τους Ναζί, οι οποίοι άρχισαν αμέσως την κατοχή της χώρας.
Το 1962, η Γερμανία υπέγραψε συμφωνία με την Ιταλία σύμφωνα με την οποία πλήρωσε στη Ρώμη 40 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα, αξίας λίγο πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ σε σημερινά χρήματα, τα οποία τα δύο έθνη συμφώνησαν να καλύπτουν ζημιές που προκάλεσαν οι ναζιστικές δυνάμεις στο ιταλικό κράτος και τους πολίτες του.
Η Ιταλία έδωσε συντάξεις σε όσους είχαν διωχθεί πολιτικά ή φυλετικά κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης και στους επιζώντες συγγενείς τους. Ωστόσο, δεν πρόσφερε αποζημιώσεις για εγκλήματα πολέμου.
«Δεν είδαν τα εγκλήματα πολέμου και αυτό ήταν ένα λάθος. Ίσως τότε πίστευαν ότι όλοι είχαν διαπράξει εγκλήματα πολέμου, όχι μόνο η Γερμανία, και δεν ήθελαν να ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο», είπε ο Λούτσιο Ολιβιέρι, ο επικεφαλής δικηγόρος της ομάδας στο Φορνέλι.
Το 1994 βρέθηκε στα γραφεία των στρατιωτικών εισαγγελέων της Ρώμης ένα ντουλάπι γεμάτο με αρχεία που τεκμηριώνουν εκατοντάδες εγκλήματα πολέμου που δεν είχαν ποτέ διωχθεί.
Υποκινούμενη από το λεγόμενο «ντουλάπι της ντροπής», η Ιταλία προσπάθησε να δικάσει τους Ναζί για τον ρόλο τους σε πολλαπλές σφαγές, ενώ τα δικαστήρια άρχισαν να επιδικάζουν αποζημιώσεις στα θύματα.
Η Γερμανία αρνήθηκε να πληρώσει, υποστηρίζοντας ότι η συμφωνία του 1962 απέτρεψε περαιτέρω αξιώσεις. Το 2012, το Διεθνές Δικαστήριο υποστήριξε το Βερολίνο, αλλά τα ιταλικά δικαστήρια συνέχισαν να εκδικάζουν υποθέσεις αποζημίωσης, λέγοντας ότι δεν μπορούσε να επιβληθεί όριο στα εγκλήματα πολέμου.
Η αγωγή Fornelli, που άνοιξε το 2015, στρεφόταν τόσο κατά της Γερμανίας όσο και της Ιταλίας, οι οποίες προσπάθησαν, αλλά απέτυχαν, να κλείσουν τις διαδικασίες.
«Μου φάνηκε εκπληκτικό το γεγονός ότι η Ιταλία πήρε το μέρος της Γερμανίας στην υπόθεση εναντίον μας. Ήταν σαν να ήταν και πάλι σύμμαχοι (εν καιρώ πολέμου)», είπε ο Πετράρκα.
Με όλο και περισσότερες υποθέσεις να φτάνουν στα δικαστήρια, ο πρώην πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δημιούργησε ένα ταμείο τον Απρίλιο του 2022 για να καλύψει το αυξανόμενο κόστος αποζημίωσης, ελπίζοντας να κλείσει ένα σκοτεινό κεφάλαιο στην ιστορία της Ιταλίας.
Πληροφορίες από τη σελίδα “Εφημερίδα των Συντακτών”
