«Habemus Papam!» Με αυτή τη φράση θα ανακοινωθεί επίσημα, την Κυριακή 18 Μαΐου 2025, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, η έναρξη της παπικής διακονίας του νέου Πάπα Λέοντος ΙΔ΄. Η τελετή, όμως, δεν θα θυμίζει σε τίποτα την παλιά δόξα και τελετουργική μεγαλοπρέπεια των παπικών στέψεων. Σήμερα, πλέον, δεν γίνεται λόγος για «στέψη» ή «ενθρόνιση», αλλά για «Έναρξη της Πέτρειας Διακονίας του Επισκόπου Ρώμης» (Initium Ministerii Petrini Episcopi Romae).
Η φράση αυτή αποτυπώνει τη βαθιά θεολογική μετατόπιση που έχει συντελεστεί στην Καθολική Εκκλησία τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η Παποσύνη επαναπροσδιορίζεται όχι ως πηγή εξουσίας, αλλά ως αποστολή διακονίας, συνέχειας του έργου του Αποστόλου Πέτρου.
🏛️ Από τη στέψη του Νικόλαου Α΄ (858) στο τελετουργικό του Βατικανού
Η πρώτη καταγεγραμμένη παπική στέψη τοποθετείται στο 858 μ.Χ. και περιλάμβανε την επιβλητική τιάρα – ένα τριπλό βασιλικό στέμμα – ως σύμβολο πνευματικής και κοσμικής εξουσίας. Στους επόμενους αιώνες, οι παπικές ενθρονίσεις εξελίχθηκαν σε πολιτικά και θρησκευτικά γεγονότα τεράστιας βαρύτητας, με κορύφωση την περίοδο του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Ο Γρηγόριος Ι΄ (1272–1273) ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε ένα ολοκληρωμένο τελετουργικό: η στέψη γινόταν στον Άγιο Πέτρο, ενώ η ενθρόνιση στον Λατερανό, τον καθεδρικό ναό της Ρώμης. Το Cerimoniale του καθιέρωσε καινοτομίες που σηματοδότησαν τη μετάβαση από το μυστήριο στη δημόσια εικόνα της εξουσίας.
⚖️ Μνημεία και νομίσματα: Τελετές με συμβολικό βάθος
Οι τελετές του παρελθόντος είχαν βαθύ συμβολισμό. Ο νεοεκλεγείς Πάπας λάμβανε νέο όνομα, καθόταν στην πέτρινη καθέδρα του Λατερανού, πετούσε νομίσματα στο πλήθος λέγοντας:
«Το ασήμι και το χρυσάφι αυτό δεν μου δόθηκαν για προσωπική μου ευχαρίστηση· αυτό που έχω, θα σας το προσφέρω».
Ακολουθούσε η Θεία Λειτουργία, η απονομή του παλλίου, η έφιππη στέψη και η επιστροφή στο Λατερανό με πομπή. Ήταν μια μίμηση αυτοκρατορικής τελετής (imitatio imperii), χωρίς όμως να λείπει η ποιμαντική διάσταση.
📉 Απλοποίηση και θεολογική ανατροπή στον 20ό αιώνα
Η μείωση της κοσμικής ισχύος της Παποσύνης, σε συνδυασμό με θεολογικές εξελίξεις, οδήγησαν στον εκσυγχρονισμό των τελετών. Ο Παύλος ΣΤ΄ (1963) ήταν ο τελευταίος Πάπας που στέφθηκε με την τιάρα. Την αφαίρεσε λίγες εβδομάδες μετά την τελετή και την πούλησε για να προσφέρει τα έσοδα στους φτωχούς.
Ο Ιωάννης Παύλος Α΄ (1978) εγκαινίασε νέα εποχή, καθιερώνοντας μια λειτουργία έναρξης, στην οποία το πάλλιο (λευκό ωμοφόριο με μαύρους σταυρούς) αναδείχθηκε ως κύριο σύμβολο ποιμαντικής ευθύνης, ενώ καταργήθηκαν εντελώς η τιάρα, η φορητή παπική καρέκλα και τα κοσμικά σύμβολα εξουσίας.
🙏 Ο Πάπας του σήμερα: Επίσκοπος και διάκονος, όχι βασιλιάς
Η σύγχρονη τελετή του Πάπα δεν θυμίζει στέψη μονάρχη, αλλά ανάληψη διακονίας πίστης και ευθύνης. Ο Πάπας εμφανίζεται πλέον ως Επίσκοπος Ρώμης, διάδοχος του Πέτρου, ποιμένας όλης της Εκκλησίας, και όχι κοσμικός άρχοντας.
Αυτόν τον χαρακτήρα θα έχει και η τελετή του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, που την Κυριακή θα λάβει το πάλλιο και θα καθίσει ταπεινά στον επισκοπικό θρόνο, μπροστά σε μια παγκόσμια Εκκλησία που προσδοκά λιγότερο μεγαλείο και περισσότερη διακονία.
Με πληροφορίες από τη σελίδα kantam.gr
