Ορισμένοι δυτικοί ειδήμονες φαίνεται να θεωρούν τον Πούτιν ως μια μοχθηρή ιδιοφυΐα … Είναι έτσι; Ο Andreas Kluth καταθέτει την άποψή του
Αρχίσαμε λοιπόν. Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, αναγνωρίζοντας δύο αποσχιστικές περιοχές της Ουκρανίας ως ανεξάρτητα κράτη και στέλνοντας εκεί Ρώσους στρατιώτες ως “ειρηνευτική δύναμη”, έκανε την αρχή αυτού που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν πόλεμο.
Του Andreas Kluth (συγγραφέας – αρθρογράφος στο Bloomberg Opinion)
Τι έχει στο μυαλό του ο συγκεκριμένος άνθρωπος; Πώς βλέπει τον κόσμο; Οι αναλυτές και οι ειδικοί παντού στον κόσμο ξύνουν με απορία το κεφάλι τους. Πολλές πιθανές απαντήσεις είναι τρομακτικές.
Δεν ήταν πάντα έτσι
Υπήρξε μια εποχή, στα πρώτα χρόνια της “βασιλείας” του, που ο Πούτιν περιβαλλόταν ακόμα με συμβούλους και ειδικούς οι οποίοι του παρείχαν διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις και ερμηνείες για τον κόσμο, μια εποχή που μιλούσε με ξένους ηγέτες και άκουγε πραγματικά τι του έλεγαν. Κατά τα φαινόμενα, τότε βρισκόταν σε επαφή με την πραγματικότητα.
Κάποια στιγμή – έχει περάσει από τότε περισσότερο από μια δεκαετία – ο Πούτιν άρχισε να κατασκευάζει μια εναλλακτική πραγματικότητα. Έγινε ερασιτέχνης ιστορικός και έφτιαξε δικές του θεωρίες για το παρελθόν, τροποποιώντας κατά βούληση τα γεγονότα προκειμένου να αρχίσει να διηγείται στον εαυτό του ιστορίες που του άρεσαν. Σύμφωνα με μία από αυτές, η Ουκρανία δεν είναι μια πραγματική χώρα, παρά μόνο ένα μέρος μιας μεγάλης Ρωσίας – της Ρωσίας του. Το 2014, άρχισε να αρπάζει τμήματά της.
Εκείνη την ίδια την εποχή, η Άνγκελα Μέρκελ, τότε καγκελάριος της Γερμανίας, είχε πολλές συνομιλίες μαζί του. Η ίδια μιλά άπταιστα τα ρωσικά και λέγεται ότι ήταν η παγκόσμια ηγέτιδα που καταλάβαινε καλύτερα τον Πούτιν. Μετά από ένα τηλεφώνημα μαζί του, στράφηκε στους συνεργάτες της και τους είπε ότι “δεν ήταν σίγουρη ότι ο Πούτιν ήταν σε επαφή με την πραγματικότητα” και ότι φαινόταν να ζει “σε έναν άλλο κόσμο”.
Μετασύμπαν
Οκτώ χρόνια μετά και ο Πούτιν, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει ταξιδέψει περαιτέρω στο δικό του μετασύμπαν. Όπως περιγράφουν οι πολιτικοί επιστήμονες Adam Casey και Seva Gunitsky στο Foreign Affairs, αυτό συμβαίνει επειδή ο Ρώσος πρόεδρος, όπως και οι περισσότεροι ισχυροί άνδρες ιστορικά, έχει δημιουργήσει μια κλειστή “φούσκα” πληροφοριών από την οποία δεν μπορεί πλέον να ξεφύγει.
Με εμμονή στη μυστικότητα, δεν χρησιμοποιεί καν κινητό τηλέφωνο. Έχει συρρικνώσει τον κύκλο των συμβούλων του σε ελάχιστα “τσιράκια”, τα οποία επιλέχθηκαν επί τη βάσει της αφοσίωσης και της κολακείας και όχι λόγω των ικανοτήτων τους. Προέρχονται δυσανάλογα πολύ από τους λεγόμενους siloviki, τα κορυφαία στελέχη του στρατού και υπηρεσιών όπως η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB), διάδοχος της KGB, λίκνο και του ίδιου του Πούτιν.
Αυτοί οι yes-men (οι περισσότεροι είναι άνδρες) αντικατοπτρίζουν στον Πούτιν την παράνοια του για μια υποτιθέμενα επιθετική “Δύση”. Τροφοδοτούν το “γερακίσιο” εγώ του και του αποκρύπτουν πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους, κάνοντάς τον να νιώθει ότι ελέγχει τις εξελίξεις περισσότερο από ό,τι ισχύει στ’ αλήθεια. Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν έχει κατασκευάσει μια μεροληπτική μηχανή αυτοεπιβεβαίωσης. Η πανδημία τα έχει χειροτερέψει όλα αυτά. Μετέτρεψε τον Πούτιν σε μικροβιοφοβικό, καθώς δεν αφήνει σχεδόν κανέναν να τον πλησιάσει παρά μόνο από απόσταση.
Ο Πούτιν απέχει πολύ από το να είναι ο μοναδικός που έχει υποκύψει σε αυτή την αλληλεπίδραση απομόνωσης και αυταπατών. Η εξουσία διαφθείρει, η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα, είχε παρατηρήσει περίφημα ο Βρετανός ιστορικός Λόρδος Άκτον. Θα μπορούσε να είχε προσθέσει ότι η εξουσία απομονώνει και διαστρεβλώνει – ως αποτέλεσμα – την πραγματικότητα. Έχει συμβεί σε κάθε τύραννο, από τον Νέρωνα μέχρι τον Σαντάμ Χουσεΐν, και σε αμέτρητους εταιρικούς ή πολιτικούς “μονάρχες” στον εκάστοτε χώρο εξουσίας τους.
Φαινόμενα αυτού του είδους δεν συναντώνται μόνο σε αυταρχικά καθεστώτα. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συμπεριφερόταν κατά καιρούς σαν να μιμείτο τον Πούτιν σε στυλ και προσεγγίζει την αλήθεια και τα γεγονότα με παρόμοιο τρόπο. Η διαφορά είναι ότι ένας Τραμπ, ο οποίος ζει σε μια ενεργό και “ζωηρή” δημοκρατία όπως οι ΗΠΑ, μπορεί να αποκλείσει τις αντίθετες απόψεις μονάχα από τον προσωπικό του κύκλο. Ένας Πούτιν, επικεφαλής ενός αυταρχικού μηχανισμού προπαγάνδας και ασφάλειας, μπορεί να τις καταστείλει σχεδόν σε όλη τη δημόσια ζωή.
Ιστορικές στιγμές και κίνδυνος
Και έτσι έχουμε σκηνές όπως εκείνη αυτής της εβδομάδας, οι οποίες φαίνονται σατιρικές μέχρι να συνειδητοποιήσει κανείς ότι είναι ιστορικές. Πρώτον, ο Πούτιν, πίσω από ένα επιχρυσωμένο γραφείο, συγκαλεί το λεγόμενο Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας σε μια ροτόντα που περιβάλλεται από ψεύτικες στήλες κορινθιακού ρυθμού.
Καθίζει τους φίλους του σε απλές καρέκλες σε μεγάλη απόσταση, αφήνοντάς τους να στριμώχνονται αμήχανα και ανήσυχα. Κάποιοι τραυλίζουν ασυνάρτητα. Ο Πούτιν τούς διατάζει να είναι ξεκάθαροι και μετά τους προτρέπει να πουν τις σωστές λέξεις. Όταν κάποιος κατά λάθος υποστηρίζει την προσάρτηση του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, ο Πούτιν τού υπενθυμίζει ότι απλώς αποφασίζει μόνο για την ανεξαρτησία τους προς το παρόν. Ένας Σουητώνιος, ένας Σαίξπηρ ή ένας Όργουελ δεν θα μπορούσαν να γράψουν πιο καταστροφικό σενάριο.
Στη συνέχεια, ο Πούτιν βγαίνει στα ερτζιανά με ακόμη μια περιπετειώδη ερασιτεχνική διάλεξη ιστορίας που αφήνει τον έξω κόσμο με γουρλωμένα μάτια. Η Ουκρανία ήταν εφεύρεση του Λένιν και τώρα έχει γίνει πιόνι της Δύσης; Υπάρχει γενοκτονία των Ρώσων στα ανατολικά της χώρας; Κι όμως, τα έλεγε σοβαρά.
Όσοι παρατηρούν τον Πούτιν συχνά προσπαθούν να εικάσουν κατά πόσον εκείνος πιστεύει πραγματικά αυτές τις αγυρτίες ή είναι απλώς κυνικός. Από κάποιο σημείο και μετά, αυτή η διάκριση δεν έχει πλέον σημασία, γιατί όταν οι άνθρωποι ακούνε τον εαυτό τους ή τους άλλους να επαναλαμβάνουν κάτι αρκετά συχνά, αρχίζουν να το θεωρούν αληθινό. Είτε έτσι είτε αλλιώς, δεν υπάρχει κανένας γύρω του που να μπορεί ή να είναι έτοιμος να βάλει τον Πούτιν στη θέση του.
Ορισμένοι δυτικοί ειδήμονες φαίνεται να θεωρούν τον Πούτιν ως μια μοχθηρή ιδιοφυΐα, έναν πραγματικό αριστοτέχνη της τακτικής που θα φανεί εξυπνότερος απ’ όλους μας και θα μας φέρει βόλτα κατά βούληση. Μπορεί να είναι κι έτσι. Φαντάζει ωστόσο πιο αληθοφανές ο Πούτιν να είναι απλώς ένας συνηθισμένος άνθρωπος που έχει μείνει μόνος ακούγοντας την ηχώ του για πολύ καιρό, τόσον που έγινε ανίκανος να ακούει πια ήχους από το εξωτερικό περιβάλλον – ένας άνθρωπος που, φορώντας τα γυαλιά της εξουσίας για πολύ καιρό, δεν μπορεί πλέον να δει τίποτε εκτός από την εικονική του πραγματικότητα.
Αυτό κάνει τον Πούτιν περισσότερο και όχι λιγότερο επικίνδυνο.
Αρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα capital.gr
