Ηταη η πρώτη εκτέλεση για κατασκοπία στην Αμερική. Ηταν μία υπόθεση που προκάλεσε αντιδράσεις σε όλο το κόσμο. Ομως, έπρεπε να πληρώσουν. Οχι γιατί ήταν ένοχοι, αλλά γιατί στο δικαστήριο διατήρησαν την αξιοπρέπειά τους. Κι αυτό δεν το άντεχε το …σύστημα. Η κεντρική φωτογραφία με το φιλί που δίνει ο Τζούλιος στην Εθελ Ρόζεμπεργκ χαρακτηρίζεται έως σήμερα ως το πιο τραγικό στην ιστορία της ανθρωπότητας….
Τι είχε γίνει;
Στις 17 Ιουλίου 1950, πράκτορες του FBI συλλαμβάνουν έναν ιδιοκτήτη μηχανουργείου στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης. Πρόκειται για τον Τζούλιους Ρόζενμπεργκ, ηλεκτρολόγο μηχανικό που εργαζόταν στον αμερικανικό στρατό μέχρι την απόλυσή του, το 1945, αφού η αμερικανική κυβέρνηση ανακάλυψε ότι εκείνος ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ.
Οι πράκτορες του FBI οδηγήθηκαν στον Ρόζενμπεργκ μετά από αρκετές συλλήψεις εμπλεκόμενων σε μια υπόθεση κατασκοπείας η οποία αφορούσε την απόρρητη επιστημονική έρευνα για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ένας από τους συλληφθέντες ήταν και ο κουνιάδος του Ρόζενμπεργκ, Ντέιβιντ Γκρίνγκλας, o οποίος εργαζόταν στο εργαστήριο Λος Άλαμος και μετέδιδε εμπιστευτικές πληροφορίες από το πυρηνικό Πρόγραμμα Μανχάταν σε Σοβιετικούς κατασκόπους.
Ο Γκρίνγκλας ομολόγησε ότι στον κύκλο κατασκοπείας τον είχε στρατολογήσει η αδελφή του Έθελ και ο σύζυγός της. Η Έθελ συνελήφθη τον Αύγουστο του 1950 για την εμπλοκή της στην υπόθεση, καθώς ο αδελφός της κατέθεσε ότι εκείνη δακτυλογραφούσε τις επιστημονικές αναφορές που μετά το ζεύγος Ρόζενμπεργκ παρέδιδε στον Χάρι Γκολντ, έναν Ελβετό, ο οποίος με τη σειρά του τις παρέδιδε στον Ανατόλι Γιάκοβλεφ, πρώην αντιπρόξενο της ΕΣΣΔ στη Νέα Υόρκη.
«Οι σύζυγοι Ρόζενμπεργκ, που εθεωρήθησαν ως η ψυχή του καταπληκτικωτέρου δικτύου κατασκοπείας που ελειτούργησε ποτέ, κατεδικάσθησαν εις την εσχάτην των ποινών», γράφει η «Καθημερινή» στις 7 Ιανουαρίου 1953. Παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειες για την παραχώρηση προεδρικής χάρης, υπέρ της οποίας έκανε έκκληση ακόμα και ο πάπας Πίος ΙΒ΄, δεν ενέδωσε ούτε ο πρόεδρος Τρούμαν αλλά ούτε και ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ.
Οι Ρόζενμπεργκ και Γκρίνγκλας ήταν Εβραίοι, γεγονός που οδήγησε πολλούς να κάνουν λόγο για μια νέα υπόθεση Ντρέιφους. «Διά να αφαιρεθή δε κάθε πιθανότης να θεωρηθή η κατ’ αυτών επιδειχθείσα αυστηρότης ως ενέχουσα στοιχεία αντισημιτισμού, είχεν ορισθή ως πρόεδρος του κακουργιοδικείου που εξεδίκασε την υπόθεσιν αυτήν ο άριστος νομομαθής και δικαστικός Ίρβιγκ Κάουφμανν, επίσης Εβραίος το θρήσκευμα», ανέφερε η «Κ».
Η δραστηριότητα των Ρόζενμπεργκ και Γκρίνγκλας παρείχε σημαντικότατες πληροφορίες στους Σοβιετικούς επιστήμονες, έναν χρόνο μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι, οι οποίες τους βοήθησαν να εξοικονομήσουν έναν ολόκληρο χρόνο έρευνας. Κατά τη διάρκεια της δίκης τους, ο Τύπος πίστωνε στον Τζούλιους και την Έθελ Ρόζενμπεργκ τον θάνατο Αμερικανών πολιτών από σοβιετικές επιθέσεις.
Μάλιστα, ο δικαστής Κάουφαν δεν είχε διστάσει να πει στους κατηγορούμενους κατά την ανακοίνωση της απόφασης ότι «είχαν μετατρέψει τον ρουν της ιστορίας επί ζημία των Ηνωμένων Πολιτειών», προσθέτοντας: «Πιστεύω ότι η συμπεριφορά σας αυτή προεκάλεσε την κομμουνιστικήν επίθεσιν εις την Κορέαν».
«Την στιγμήν κατά την οποίαν έδυεν ο ήλιος το ζεύγος Ρόζεμπεργκ εξετελέσθη επί της ηλεκτρικής καρέκλας εις τας φυλακάς του Σιγκ-Σιγκ. Η εκτέλεσίς του εγένετο προ της ενάρξεως του Εβραϊκού Σαββάτου. Πρώτος εξετελέσθη ο Ιούλιος Ρόζεμπεργκ, την 2.06΄ ώραν Ελλάδος και ακολούθως η Έθελ Ρόζεμπεργκ την 2.16΄», έγραφε η «Καθημερινή» στις 20 Ιουνίου. «Ο Ιούλιος Ρόζεμπεργκ απέθανεν εντός 2 λεπτών και 45 δευτερολέπτων μετά τρεις σπασμούς. Η Έθελ Ρόζεμπεργκ απέθανεν εντός 4 λεπτών και 30 δευτερολέπτων και μετά 5 σπασμούς. Οι σπασμοί των καταδίκων οφείλονται εις ισαρίθμους ηλεκτρικάς εκκενώσεις».
Και συνέχιζε την περιγραφή: «Μέχρι της ώρας της εκτελέσεως, ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ, ο υπουργός της Δικαιοσύνης κ. Χέρμπερτ Μπρόουνελ και ο δικαστής Ίρβιγκ Κάουφμαν παρέμενον εις τα γραφεία των έτοιμοι να διατάξουν αναστολήν της εκτελέσεως εάν οι δύο κατάσκοποι, διά να σώσουν την ζωήν των, προέβαινον εις αποκαλύψεις περί του ρωσικού δικτύου κατασκοπείας εν Αμερική. Ο δικαστής Κάουφμαν εγευμάτισεν εις το γραφείον του, το οποίον εφρουρείτο υπό ανδρών της ομοσπονδιακής αστυνομίας».
Οι Τζούλιους και Έθελ Ρόζεμπεργκ ήταν οι πρώτοι Αμερικανοί πολίτες που καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν με την κατηγορία της συνωμοσίας για κατασκοπεία σε καιρό ειρήνης στην Αμερική, ενώ η Έθελ ήταν η δεύτερη γυναίκα που εκτελέστηκε από την αμερικανική κυβέρνηση (η πρώτη ήταν η Μαίρη Σούρατ που απαγχονίσθηκε εξαιτίας της εμπλοκής της στη δολοφονία του Αβραάμ Λίνκολν). Το 1995, δημοσιεύθηκαν έγγραφα τα οποία είχε αποκρυπτογραφήσει ο αμερικανικός στρατός στο πλαίσιο του Προγράμματος Βενόνα (1943-1980), σύμφωνα με τα οποία επιβεβαιωνόταν η ανάμειξη του ζεύγους Ρόζενμπεργκ και του Γκρίνγκλας στο δίκτυο κατασκοπείας.
Πάντως, ο βαθμός εμπλοκής της Έθελ τίθεται υπό αμφισβήτηση από πολλούς, μετά τη δημοσίευση των πρακτικών των καταθέσεων ενώπιον των ενόρκων, το 2008. Σε αυτές, η σύζυγος του Γκρίνγκλας, Ρουθ, παραδέχεται ότι εκείνη έγραψε σε ένα χαρτί τα περιεχόμενα των αναφορών, ενώ στη δίκη υποστήριζε ότι αυτόν τον ρόλο είχε αναλάβει η Έθελ. Κατά παραδοχή του Ντέιβιντ Γκρίνγκλας, o ίδιος έδωσε ψευδή κατάθεση σχετικά με την αδερφή του, διότι ήθελε να προστατεύσει τη σύζυγό του και τα παιδιά τους.
Σήμερα, οι δύο γιοι του ζεύγους Ρόζενμπεργκ, Μάικλ και Ρόμπερτ, υποστηρίζουν ότι η θανατική ποινή που επιβλήθηκε στους γονείς τους ήταν υπερβολικά αυστηρή, ενώ έχουν οργανώσει εκστρατεία για τη μετά θάνατον αθώωση της μητέρας τους.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
