«Δεν σκεφτόμουν, φοβόμουν, δεν πανικοβλήθηκα»

Τα χρόνια πέρασαν από το μοιραίο ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» και ένας Ναξιώτης, ο Μανώλης Βαθρακοκοίλης θυμάται τη βραδιά της 26^ης Σεπτεμβρίου του 2000 – Ποια εντολή ναυτικού δεν θα ξεχάσει ποτέ – Ποιες ήταν οι πρώτες του ενέργειες όταν ένιωσε το σύρσιμο του πλοίου στις ξέρες – η μάχη με τα κύματα στο σκοτάδι – Το τηλεφώνημα στον πατέρα του

Ποιος αλήθεια μπορεί να ξεχάσει την 26^η Σεπτεμβρίου του 2000? Μία ημερομηνία που θα μείνει χαραγμένη για πάντα στην ιστορία της Ελλάδας καθώς σημειώθηκε ένα από τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια που σημάδεψε τα νησιά των Κυκλάδων. Μία ανείπωτη τραγωδία που βύθισε στο σκοτάδι 81 (και όχι μόνο) οικογένειες καθώς αυτός ήταν ο τραγικός απολογισμός της… Ήταν η βραδιά που το επιβατικό – οχηματαγωγό πλοίο «Εξπρές Σάμινα» προσέκρουσε στο σύμπλεγμα των βραχονησίδων «Πόρτες» μόλις δύο ναυτικά μίλια από το λιμάνι της Πάρου. Μία απόσταση που σήμερα όσοι την βλέπουν θεωρούν ότι είναι πολύ μικρή, αλλά εκείνο το βράδυ με τους ανέμους να πνέουν με ταχύτητα περίπου 8 μποφόρ και το σκοτάδι να έχει καλύψει τα πάντα έμοιαζε να είναι ατελείωτη…

Δικαιοσύνη

Για το ποιος φταίει, η δικαιοσύνη έχει αποφανθεί ήδη. Ο πλοίαρχος Βασίλης Γιαννάκης καταδικάστηκε σε κάθειρξη 12 ετών για τα εγκλήματα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, της σωματικής βλάβης από αμέλεια και της διατάραξης της ασφάλειας της υδάτινης συγκοινωνίας με ενδεχόμενο δόλο. Μαζί με τον Γιαννάκη καταδικάστηκαν ο υποπλοίαρχος Αν. Ψυχογιός σε κάθειρξη 12 ετών και 10 μηνών, ο Α΄ μηχανικός Γ. Σκιαδαρέσης σε κάθειρξη 7 ετών, ο ύπαρχος Γ. Τριαντάφυλλος σε φυλάκιση 5 ετών και οι υπεύθυνοι της πλοιοκτήτριας εταιρείας (Μinoan Flying Dolphins) Κ. Κληρονόμος και Ν. Βικάτος σε φυλάκιση 2 ετών έκαστος. Τραγικό όμως  πρόσωπο αποδείχτηκε ο 55χρόνος εφοπλιστής-αντιπρόεδρος-διευθύνων σύμβουλος της Μinoan Flying Dolphins και πρόεδρος  της Ένωσης Εφοπλιστών Ακτοπλοΐας (ΕΕΑ), Παντελής Σφηνιάς, ο οποίος τρεις μήνες αργότερα νικημένος από τις τύψεις αυτοκτόνησε πέφτοντας από τον 6^ο όροφο του κτηρίου στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά, που αποτελούσε έδρα της εταιρίας του. Για το εάν έχει αποδοθεί η όχι δικαιοσύνη, είναι κάτι που το βιώνουν καθημερινά οι άνθρωποι που έχασαν δικά τους πρόσωπα εκείνο το βράδυ. Οι περισσότερο αποζημιώθηκαν, αλλά ποιος μπορεί να μετρήσει σε χρήμα την αξία μίας ζωής ή την αγωνία αυτών των ανθρώπων να φτάσουν στη στεριά γραπωμένοι από ένα σωσίβιο ή μέσα σε μία βάρκα;

Έμφραγμα
Εκείνο το βράδυ της 26^ης Σεπτεμβρίου του 2000 και στις 22:15 το ρολόι σταμάτησε και οι επιβάτες του «Εξπρές Σάμινα» βίωσαν στιγμές που δεν περιγράφονται… Το κράτος για μία ακόμη φορά έδειξε ότι το μόνο που το ενδιέφερε ήταν οι εντυπώσεις. Μέσα σε 25 περίπου λεπτά ένα πλοίο ηλικίας 35 χρόνων βυθίστηκε λες και ήταν χάρτινο. Δύο κλίσεις και όλα χάθηκαν. Το μπλακ άουτ του ηλεκτρικού ρεύματος λόγω της εισόδου των νερών στα στεγανά του πλοίου και οι κακές καιρικές συνθήκες εμπόδισαν ακόμη περισσότερο τη μάχη που έδιναν οι επιβάτες και τα μέλη του πληρώματος ώστε να υπάρχουν οι μικρότερες δυνατές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Οι ψαράδες της Πάρου και της Αντιπάρου εκείνο το βράδυ (όπως και οι δεκάδες κάτοικοι του νησιού) ήταν αυτοί που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη σωτηρία των ναυαγών. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν αρκετές ώρες αργότερα με το θέμα καθώς μίλησαν αρχικά για «προσάραξη» του πλοίου ενώ θύμα της τραγωδίας ήταν και ο Λιμενάρχης Πάρου, Δημήτρης Μάλαμας, που υπέστη έμφραγμα υπό τη πίεση να δώσει λύσεις…

Πόντιοι Πιλάτοι

Αλγεινή εντύπωση όμως προκάλεσε και η άφιξη του τότε υπουργού Ναυτιλίας Χρήστου Παπουτσή την επόμενη της τραγωδίας με Super Puma στη Πάρο. Γιατί; Πολύ απλά τα ελικόπτερα το προηγούμενο βράδυ δεν είχαν σηκωθεί για να ενισχύσουν στη μάχη για την διάσωση των ναυαγών με την δικαιολογία ότι τα πληρώματα δεν ήταν εκπαιδευμένα. Όμως ήταν αρκετά εκπαιδευμένα για να μεταφέρουν πολιτικούς. Όπως ακόμη ηχούν ενδεχομένως στα αυτιά όλων οι μεγαλόστομες εξαγγελίες τόσο του τότε Πρωθυπουργού κ. Σιμίτη και των υπουργών της Κυβέρνησής ότι «θα χυθεί άπλετο φως, θα αποδοθούν ευθύνες και το μαχαίρι θα πάει στο κόκκαλο». Το εάν πήγε το μαχαίρι ή εάν χύθηκε άπλετο φως, αυτό πλέον το γνωρίζουν όλοι. Πάντως για μία ακόμη τραγωδία στην Ελλάδα οι πολιτικοί απλά λειτούργησαν όπως ξέρουν καλύτερα, ξέπλυναν τα χέρια τους ως Πόντιοι Πιλάτοι και κοιμήθηκαν ήσυχα…

Αίτια

Η πρώτη χρονιά της νέας χιλιετίας είχε ξεκινήσει με τους χειρότερους οιωνούς όσον αφορά την Ελλάδα καθώς ήταν το δεύτερο πολύνεκρο ναυάγιο στην ιστορία της χώρας μετά αυτό της 8^ης Δεκεμβρίου του 1966 όταν στα νερά της Φαλκονέρας βυθίστηκε το πλοίο «Ηράκλειον» παίρνοντας μαζί του 247 ανθρώπους… με βάση τα πορίσματα, οι εμφανείς αιτίες που προκάλεσαν τη βύθιση του «Εξπρές Σάμινα» ήταν οι: τα ανοιχτά στεγανά, τα 17 ανασφάλιστα φορτηγά που μετακινήθηκαν προκαλώντας την κλίση του πλοίου, τα παλιά και κακοσυντηρημένα σωστικά μέσα, η λάθος ενημέρωση του κέντρου συντονισμού διάσωσης, οι λανθασμένες ενέργειες και οι παραλείψεις του πλοιάρχου Β. Γιαννάκη και του υποπλοιάρχου Αν. Ψυχογιού και τέλος, το γεγονός ότι το πλοίο ταξίδευε τον τελευταίο μήνα πριν από το ναυάγιο χωρίς τα αναγκαία πιστοποιητικά και δεν υπήρχε λίστα επιβατών ούτε σχέδιο εγκατάλειψής του…

Μοίρα

Οι μαρτυρίες αρκετές είναι η αλήθεια και έχουν δημοσιευτεί έχουμε την αίσθηση δεκάδες όλα αυτά τα χρόνια. Ζητήσαμε όμως από τον Μανώλη Βαθρακοκοίλη, έναν από τους 472 επιβάτες εκείνου του μοιραίου πλοίου να γυρίσει το χρόνο πίσω και να μας περιγράψει όσο δύσκολο κι εάν είναι πως βίωσε εκείνη τη βραδιά… Και η ιστορία του αν μη τι άλλο έχει αρκετή δόση ειρωνείας με δεδομένο ότι όπως μας λέει «εκείνες τις ημέρες είχαν απεργία τα φορτηγά και λόγω δουλειάς άλλαξα πλοίο. Τι εννοώ; Το εμπόρευμα της επιχείρησης είχε φορτωθεί στο Σάμινα και εγώ είχα εισιτήριο με το Απόλλων που όμως δεν έφυγε. Στη συνέχεια μπορούσα να πάρω ένα άλλο πλοίο που έφευγε αργότερα αλλά ο αδελφός μου, μου ζήτησε να ταξιδέψω με το Σάμινα ώστε να συνοδεύσω το εμπόρευμα και να τον βοηθήσω στη παραλαβή το βράδυ στο λιμάνι της Νάξου. Έτσι μπήκα στο Σάμινα. Δεν είχα σκοπό να ταξιδέψω μ’ αυτό, αλλά η μοίρα παίζει τα δικά της παιχνίδια. Ο καιρός δεν ήταν καλός, είχε αρκετά μποφόρ αλλά από ένα σημείο και μετά όλοι είμαστε στα σαλόνια του πλοίου λόγω του ποδοσφαιρικού αγώνα. Έπαιζε ο Παναθηναϊκός με το Αμβούργο για το Champions League και όλοι ήταν προσηλωμένοι. Μόλις έβαλε το γκολ ο Παναθηναϊκός (σ.σ. ο Νασιόπουλος στο 31^ο λεπτό) ένιωσα ένα σούρσιμο του πλοίου πάνω σε κάτι σκληρό. Δεν ήταν δυνατό χτύπημα γιατί τα γεμάτα ποτήρια στα τραπέζια δεν μετακινήθηκαν πολύ. Αμέσως βγήκα έξω. Ήμουν στο πίσω μέρος του πλοίου και πήρα ένα σωσίβιο από τον καμαρότο που μας τα μοίραζε. Το πλοίο είχε ήδη πάρει τη πρώτη κλίση και μέσα σε 20 λεπτά ήμουν στην θάλασσα»

Εντολή

«Αυτό που σίγουρα δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ είναι η εντολή ενός δόκιμου που μας είπε «να μπείτε όλοι μέσα στα σαλόνια. Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Έσπασαν κάτι μπουκάλες του πλοίου». Να πω τον πόνο μου ακόμη και σήμερα σκέφτομαι αυτές τις κουβέντες και δεν μπορώ να τις πιστέψω. Τι μπουκάλες έλεγε αυτός ο άνθρωπος. Και ευτυχώς που δεν τον άκουσε κανείς. Και πρέπει να πω ότι όσο είμαστε εκεί μόνο μία γυναίκα ήταν σε πανικό κρατώντας το γιο της. Όλοι οι άλλοι ήταν ήρεμοι. Το χειρότερο άλλωστε που μπορεί να συμβεί εκείνη τη στιγμή είναι να πανικοβληθείς. Φοβόμουν ναι. Αλλά δεν πανικοβλήθηκα. Και βέβαια δεν νομίζω ότι είναι ώρα για παλικαριές εκείνη τη στιγμή. Εάν δεν μπορείς να βοηθήσεις πραγματικά δεν υπάρχει λόγος να κάνεις τον παλικαρά. Πήρα τηλέφωνο τον πατέρα μου. Τον ρώτησα εάν είχε ακούσει τίποτα στην τηλεόραση. Μου είπε όχι. Του είπα ότι προσάραξε το πλοίο και τον είπα ότι θα τον ενημερώσω αργότερα. Δεν ήθελα να τον φορτώσω ψυχολογικά. Βρήκα μία ανεμόσκαλα που ήταν μάλιστα μπερδεμένη από ένα σημείο και μετά και άρχισα να κατεβαίνω στη θάλασσα. Όσο ώρα ήμουν στην σκάλα το κινητό χτυπούσε, θα ήταν προφανώς ο πατέρας μου που θα ήθελε να μάθει περισσότερα. Που χρόνος όμως για απαντήσεις. Μπροστά μου ήταν ένα ζευγάρι ξένοι. Ηλικιωμένοι αλλά όπως αποδείχτηκε καλοί κολυμβητές. Έπεσα στο νερό. Να σου πω δεν θυμάμαι πως ήταν, παγωμένο ή όχι».

Επιβίωση

«Εκείνη τη στιγμή δεν σκέφτεσαι τίποτα. Μόνο προσπαθείς να επιβιώσεις. Δεν έβλεπα τίποτα, καθώς το σκοτάδι ήταν πυκνό. Δεν είχε ηλεκτρικό από το πλοίο που μέσα σε 20 λεπτά είχε πάρει δύο κλίσεις και ήταν το μισό πλέον μέσα στη θάλασσα. Πάλευα να φύγω όσο γίνεται πιο μακριά ώστε να μην με τραβήξει η δίνη στο βυθό. Και πρέπει να σου πω ότι ήπια και πολύ νερό. Τα κύματα άλλωστε ήταν μεγάλα. Μετά από λίγο είδα ένα σκοινί από τα βαρελάκια, το κράτησα για λίγο και μετά από αρκετή ώρα μπήκα μέσα όπου ήταν ακόμη πέντε ή έξι επιβάτες. Δεν ήξερα που βρισκόμουν λόγω του σκοταδιού. Αργότερα όταν πέρασα μέρα από το ίδιο σημείο σκεφτόμουν πόσο μικρή ήταν η απόσταση και πόσο χρόνο κάναμε εκείνο το βράδυ για να το διασχίσουμε. Πρέπει να έμεινα στη θάλασσα περίπου 1 ½ ώρα. Γύρω στις 12 μας βρήκε ένα καΐκι από την Πάρο και μας έβγαλε στην Πούντα. Θυμάμαι όταν ανέβηκα στο καΐκι άδειασα πολύ νερό που είχα στο στομάχι μου… Δεν το πίστευα. Δεν πήγα στο Κέντρο Υγείας ή στο ξενοδοχείο καθώς έχω συγγενείς στο νησί και πήγα εκεί. Ενημέρωσα τους γονείς μου ότι είμαι καλά και μου είπαν ότι έως εκείνη την ώρα το μόνο που ήξεραν ήταν ότι είχε πεθάνει ο λιμενάρχης του νησιού»…

Τυχερός

«Τις επόμενες δύο ημέρες ελάχιστα βγήκα από το σπίτι. Δεν ήθελα. Περίμενα να σπάσει ο καιρός γιατί είχε δώσει απαγορευτικό. Όταν βγήκα για να αγοράσω παπούτσια και κάποια άλλα είδη πρώτης ανάγκης, βρήκα ναξιώτες και μιλήσαμε στα γρήγορα για ότι έγινε. Αλλά έως εκεί. Θεωρώ τον εαυτό μου από τους τυχερούς. Η ταχύτητα να φύγω από το πλοίο νομίζω ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο ως προς την σωτηρία. Αυτό το γεγονός δεν έχει διαγραφεί από το μυαλό μου. Λειτουργεί σαν καμπανάκι. Ένα μήνα αργότερα – εκείνη τη χρονιά η αλήθεια είναι ότι έκανα πολλά ταξίδια – ήμουν σε πλοίο από τη Ραφήνα για Νάξο. Είχε φουρτούνα. Κάποια στιγμή το πλοίο ακούστηκε ένας παράξενος θόρυβος. Είπα στον εαυτό μου, «όχι πάλι θεέ μου». Πήγα το πίσω μέρος και ανακάλυψα ότι είχε χαλάσει η μία από τις δύο μηχανές. Αυτόματα είδα σκηνές από το ναυάγιο του Σάμινα. Παρά το γεγονός ότι έχει τελειώσει πάντα θα υπάρχει κάτι που θα το φέρνει στην επικαιρότητα. Από τότε βέβαια δεν έχω ταξιδέψει σε βραδινό δρομολόγιο αν και ήταν το αγαπημένο μου. Ούτε παίρνω καμπίνα. Και βέβαια δεν μπαίνω μέσα στο σαλόνι. Ακόμη κι εάν έχει φουρτούνα και βρέχει, κάθομαι έξω. Αυτά είναι πράγματα που με ακολουθούν αμέσως μετά το ναυάγιο».

Αμέλεια

Ο Μανώλης Βαθρακοκοίλης κλείνει αυτό το μικρό παράθυρο λέγοντας ότι «έχω την αίσθηση ότι ήταν ανθρώπινο λάθος. Αμέλεια. Δεν μπορώ να θεωρήσω ότι κάποιος το έκανε εσκεμμένα. Δεν μου βγαίνει. Πως πήρε την απόφαση να προχωρήσει στο …ξύσιμο του βράχου με το σκεπτικό ότι θα το πάω έως το λιμάνι όπως είχε γίνει παλαιότερα με άλλο πλοίο που είχε χτυπήσει εκεί και πήγε σιγά σιγά στο λιμάνι και έδεσε. Με εκείνα τα μέσα που είχε το Σάμινα, δεν μπορούσε να τα κάνει. Το πλοίο ήταν καλοτάξιδο κατά την άποψή μου, αλλά …σαπούνι, χάρτινο όταν έγινε το συμβάν. Σε πολύ λίγο χάθηκε στα νερά… Αλλά σου λέω και πάλι. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο φόβος λειτουργεί θετικά. Σε κρατάει σε εγρήγορση. Αντίθετα, ο πανικός είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Και δεν μας παίρνει για πολλές πολλές παλικαριές. Κι εγώ φοβήθηκα, αλλά στάθηκα τυχερός…»

Δημοσίευμα της Εφημερίδας “Κυκλαδική” την 25η Σεπτεμβρίου 2012