Ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου κος Χατζημάρκος έβαλε πριν λίγο την υπογραφή του για την μετατροπή του Κάστρου της Νάξου στη Νησίδα Μουσείων με τον προϋπολογισμό να αγγίζει τα 2.3 εκατομμύρια ευρώ – Τι θα περιλαμβάνει το Μουσείο με βάση την πρόταση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων από τον περασμένο Οκτώβριο όταν και για πρώτη φορά έγινε παρουσίαση σε εκδήλωση του Ιστορικού Ομίλου Νάξου «ΑΡΣόΣ»
Να πούμε την αλήθεια χθες, όταν είδαμε ότι ο κος Χατζημάρκος υπέγραψε την προγραμματική σύμβαση για την ανέγερση του Μουσείου στη Τήλο ύψους 2 εκατομμυρίων ευρώ, ζηλέψαμε. Είπαμε γιατί όχι και της Νάξου. Να γίνει πραγματικότητα επιτέλους η Νησίδα Μουσείων και το Κάστρο της Χώρας Νάξου να γίνει ένα τεράστιο ανοιχτό μουσείο που θα μετατρέψει τη Καστρόπολη του νησιού σε έναν ζωντανό οργανισμό…
Και σήμερα; πριν από λίγο έγινε γνωστό ότι ο κος Χατζημάρκος έβαλε την υπογραφή του… Σε μία προγραμματική σύμβαση ύψους 2,3 εκατομμυρίων ευρώ… Και ενδεχομένως να έχει ολοκληρωθεί το 2021 όπως και της Τήλου. Αν και περιμένουμε γι αυτό την επίσημη ενημέρωση… Με την κίνησή του αυτή απέδειξε ο κος Χατζημάρκος και έμπρακτα την αγάπη του για τη Νάξο… Κάτι που δείχνει σε κάθε του επίσκεψη
Και θυμηθήκαμε την τελευταία κουβέντα που είχαμε με τον προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, τον κο Αθανασούλη. Την αγωνία που είχε ώστε να μπει επιτέλους η υπογραφή από τη Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και να τρέξει το έργο… Και στην ερώτηση για το εάν θα ανοίξουμε σαμπάνιες καθότι είχε κατατεθεί η πρόταση προς έγκριση στη Περιφέρεια, ο κος Αθανασούλης είχε απαντήσει «οι σαμπάνιες θα ανοίξουν όταν θα μπει η υπογραφή». Οπότε; Δεν είναι η ώρα;
Πόσο σημαντικό έργο είναι; Η αλήθεια είναι ότι πέρασε από αρκετά κύματα καθότι αρχικά δεν είχε ενταχθεί στην πρώτη πρόσκληση που είχε γίνει και από τον Μάρτιο περίμενε η Εφορεία Αρχαιοτήτων την επόμενη… Και τώρα ήρθε η σειρά…
Και όπως είχε τονίσει μιλώντας «Η Νάξος ενώ έχει σπουδαίο πολιτιστικό απόθεμα αλλά οι μουσειακές της υποδομές είναι σε κακή κατάσταση. Το νησί είναι η βάση που γεννήθηκε ο Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός. Και έχει μία εντυπωσιακή συνέχεια στο χρόνο μέσα από τους αρχαϊκούς χρόνους, τα ελληνιστικά ευρήματα, τη βυζαντινή Νάξο με τις τοιχογραφίες της… Και εδώ θα παίξει ρόλο το Μουσείο, η Νησίδα Μουσείων όπου μέσα από τις θεματικές ενότητες που θα έχει, θα μπορεί να δείξει την πραγματική εικόνα του πολιτισμού στη Νάξο». Και μην ξεχνάμε ότι μία τέτοια ενέργεια θα δώσει το έναυσμα στο Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων να προχωρήσει και σε άλλα έργα γύρω από το Κάστρο για την πλήρη αναβάθμισή του…
Αλλά ας μεταφερθούμε στο χρόνο και στον περασμένο Οκτώβριο όταν στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου στο Δημαρχείο, ο Δημήτρης Αθανασούλης (στα πλαίσια εκδήλωση του Ιστορικού Ομίλου Νάξου «ΑΡΣόΣ») είχε παρουσιάσει το πρόγραμμα με τίτλο «νησίδα Μουσείων Κάστρου Χώρας»
Και με την βοήθεια της εφημερίδας «Ναξιοτυπία» παίρνουμε μία σημαντική γεύση…
«Η Εφορεία με την πρόταση για τη «Νησίδα Μουσείων Κάστρου Χώρας Νάξου» στοχεύει στη μετατροπή του κάστρου σε ανοιχτό μουσείο, αναδεικνύοντας σε βασικά σημεία αυτού τα τρία μουσειακά κελύφη: το νυν Αρχαιολογικό Μουσείο, τον Πύργο Crispi (Γλέζου), την όμορη σε αυτόν αρχοντική οικία Προμπονά, (πρώην κτήριο της Αεροπορίας) αλλά και τον κεντρικό πύργο του Σανούδου, ο οποίος λόγω της προχωρημένης κατάρρευσης δεν θα φιλοξενεί έκθεση αλλά θα είναι «μουσείο του εαυτού του». Στα τρία μεσαιωνικά κτήρια θα υλοποιηθούν εργασίες αποκατάστασης αλλά και αναβάθμισης των υποδομών τους. Τέλος, οργανώνεται σε αυτά εξ αρχής μια ενιαία μόνιμη έκθεση με διαχρονικό χαρακτήρα και έμφαση σε σημαντικές εκφάνσεις του πολιτισμού της Νάξου και των Μικρών Κυκλάδων, όπως τον Κυκλαδικό Πολιτισμό αλλά χρονικές περιόδους σταθμούς που έδωσαν πλούτο μνημείων στο νησί.
Με το αυτό το έργο θα επιτευχθεί η αναβάθμιση του Μουσείου Νάξου, του Πύργου (Crispi) Γλέζου και της αρχοντικής οικίας (Κτηρίου Αεροπορίας), με στόχο τη βελτίωση των υποδομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών τόσο στον επισκέπτη όσο και στους ερευνητές και τη δημιουργία νέων εκθεσιακών χώρων που θα διαπνέονται από σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση με στόχο την παρουσίαση της ιστορικής διαδρομής της Νάξου και των περιοικίδων νήσων της μέσα από θεματικές ενότητες που θα διαρθρώνονται στα τρία κτήρια. Έτσι, τα επιλεχθέντα κτήρια θα αποτελέσουν μία νησίδα Μουσείων στο Κάστρο της Χώρας που θα λειτουργεί ως κοιτίδα πολιτισμού μέσα σε ένα μνημειακό περιβάλλον, κέντρο και ορόσημο του οποίου είναι ο Πύργος Σανούδου.
Η Μουσειολογική πρόταση της Εφορείας προβλέπει την μετατροπή όλου του Κάστρου σε ανοιχτό μουσείο. Όλα τα σημαντικά κατάλοιπα του μεσαιωνικού συγκροτήματος θα αποτελέσουν σημεία ενδιαφέροντος για τον επισκέπτη, θα σημανθούν κατάλληλα και θα διασυνδεθούν νοηματικά και χωροταξικά με ενημερωτικές πινακίδες, με σημάνσεις διαδρομών και με δημιουργία σχετικής ψηφιακής εφαρμογής ξενάγησης – περιήγησης για έξυπνες συσκευές.
Η ψηφιακή και φυσική αυτή ξενάγηση θα δίνει τη δυνατότητα, αφού γνωρίσει κανείς το μνημειακό κέλυφος του Κάστρου, να εισέλθει στους πυρήνες της Νησίδας Μουσείων, στα τρία κτήρια – Μουσεία, ώστε να απολαύσει από κοντά δημιουργήματα του πολιτισμού της Νάξου και των Μικρών Κυκλάδων που απλώνονται από τα βάθη της προϊστορίας έως σχεδόν τις μέρες μας σε μια περίοδο 7000 χρόνων περίπου.
Στόχοι του περιγραφόμενου σχεδίου είναι η αποκατάσταση των κτηριακών συνόλων της νησίδας Μουσείων Κάστρου Χώρας Νάξου, στο πλαίσιο της δημιουργίας μιας νησίδας πολιτισμού, με πλήρη αναβάθμιση των υποδομών (εκθεσιακοί χώροι, εργαστήρια συντήρησης, γραφεία, επιστημονική βιβλιοθήκη, χώροι φιλοξενίας), τη βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών (επισκεψιμότητα σε ιδανικές για το κοινό συνθήκες, έρευνα και μελέτη για τους αρχαιολόγους, τους ιστορικούς, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές τους), καθώς και τη δημιουργία θεματικών ενοτήτων με πολύπλευρο παιδευτικό-ερευνητικό πολιτιστικό χαρακτήρα (καθημερινή ζωή, πίστη, οικισμοί και άλλες εγκαταστάσεις, αμυντικές λειτουργίες, ταφικά έθιμα, τέχνη, εμπόριο). Είναι πεποίθηση της Εφορείας Κυκλάδων ότι το σύνολο θα αποτελέσει ταυτόχρονα πόλο έλξης επισκεπτών και θα δώσει νέα πνοή και ζωντάνια στο Κάστρο της Χώρας Νάξου, που παρά τον μνημειακό χαρακτήρα του δεν έχει τύχει μέχρι στιγμής της ανάλογης με την αξία του προσοχής.
Το μοντέλο της δημιουργίας νησίδας Μουσείων εντός του μνημειακού συνόλου του Κάστρου Χώρας Νάξου, που θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και φορέας της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού, η Εφορεία Κυκλάδων ευελπιστεί ότι θα ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σε θέματα προστασίας του πολιτισμικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (μεμονωμένων μνημείων, οικιστικών συνόλων και τοπίου). Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τοπικές κοινότητες σε περιοχές με τουριστικές δυνατότητες (προορισμούς), όπως η Νάξος και οι Μικρές Κυκλάδες, αναπτύσσουν ένα όραμα για το συγκεκριμένο είδος τουρισμού που θα ήθελαν να υιοθετήσουν, γίνεται αντιληπτό ότι η νησίδα των Μουσείων του Κάστρου μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός τουριστικού μοντέλου που θα σέβεται το πολιτιστικό πλούτο της Νάξου και των Μικρών Κυκλάδων, κατ’ επέκταση το πολιτιστικό υπόβαθρο της χώρας μας.
Η Έκθεση θα εκτείνεται σε τρία κτήρια, σε τρεις ξεχωριστές θεματικές ενότητες.
Το Διαχρονικό Μουσείο…
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει το Διαχρονικό Μουσείο, με τίτλο «Νάξος και οι Μικρές Κυκλάδες – 7000 χρόνια ιστορίας και πολιτισμού. Από την Εποχή του Λίθου έως και τους μεταβυζαντινούς χρόνους». Θα στεγαστεί στο κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου και θα καλύψει τους υπάρχοντες εκθεσιακούς χώρους αφού αποκατασταθεί η αρχική μορφή του μεσαιωνικού κελύφους.
Το Μουσείο του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού
Η δεύτερη ενότητα θα φιλοξενηθεί στην αρχοντική οικία Προμπονά (κτήριο αεροπορίας) και θα είναι το πρώτο στον κόσμο Μουσείο του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Ήδη από τα τέλη της 4ης π.Χ. χιλιετίας, αλλά και έως τα τέλη της 3ης, η ακμή που γνώρισε η Νάξος ως κύρια κοιτίδα του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού ήταν μεγάλη και εκφράσθηκε σε ποικιλία δημιουργιών, είτε πρόκειται για κινητά αντικείμενα, όπως αυτά που κοσμούν τις πλούσιες συλλογές του Μουσείου Χώρας και του Μουσείου Απειράνθου, είτε για σταθερά κατάλοιπα, όπως οι ακροπόλεις, οικισμοί και νεκροταφεία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Πάνορμο. Το πλήθος και η ποιότητα του διαθέσιμου υλικού, η ταυτότητα της προέλευσής του, αφού δεν πρόκειται για υλικό λαθρανασκαφών αλλά προϊόν επιστημονικής έρευνας πεδίου, επιτρέπει την συγκρότηση ενός μοναδικού μουσείου που προσφέρει στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη εικόνα για έναν από τους σημαντικότερους προϊστορικούς πολιτισμούς παγκοσμίως. Ακόμη, η διαμόρφωση του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού συνδέεται άμεσα με τις απαρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, με τη διαμόρφωση ενός πολιτιστικού ιδιώματος που εξαρχής έγινε γνωστό στην Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, ακόμη και τη Δυτική Μεσόγειο, όταν αντικείμενα πρωτοκυκλαδικών θέσεων διαδόθηκαν σε πλήθος κοντινών και μακρινών περιοχών δια θαλάσσης.
Το Μουσείο βυζαντινής ζωγραφικής και η Ζωή στο Μεσαίωνα
Το επόμενο “μουσείο μέσα στο μουσείο” έχει τον προσωρινό τίτλο «Μουσείο βυζαντινής ζωγραφικής- Ένα περιφερειακό καλλιτεχνικό κέντρο στο Αιγαίο» και θα στεγαστεί στον Πύργο Crispi (Γλέζου) στην κεντρική αίθουσα και στους παράπλευρους χώρους του ίδιου επιπέδου, με υλικό προερχόμενο από 150 ναούς της περιόδου και 180 τοιχογραφικά στρώματα του 7ου έως και 14ου αι.
Επίσης στον Πύργο του Κάστρου μια ακόμη ενότητα θα πραγματεύεται τη Ζωή στον Μεσαίωνα, με αντικείμενα όπως κεραμικά και μετάλλινα καθημερινής χρήσης, αλλά και εικόνες και νομίσματα. Μεταξύ άλλων, σπουδαία ευρήματα, που την τρέχουσα περίοδο αποτελούν μέρος του περιεχομένου της έκθεσης Vanity, την οποία η Εφορεία Κυκλάδων διοργάνωσε και εγκαινίασε τον Αύγουστο στο Μουσείο Μυκόνου, θα μεταστεγασθούν όταν ολοκληρωθούν οι κτηριακές υποδομές και εξασφαλισθούν οι απαραίτητες συνθήκες ασφαλείας για τις αρχαιότητες: ένας θησαυρός κοσμημάτων, που βρέθηκε στη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης του ναού της Παναγίας Ορφανής στο Σαγκρί, μαζί με έναν μοναδικό θησαυρό ενετικών νομισμάτων (αργυρών grossi), ο οποίος επίσης θα εμπλουτίσει την ενότητα της Ζωής στον Μεσαίωνα.
